تحلیل انتقادی مبانی و قواعد ضبطالمصاحف در دوفصلنامه «مطالعات تاریخی قرآن و حدیث»
هفتاد و یکمین شماره دوفصلنامه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث به صاحب‌امتیازی پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی و مدیرمسئولی محمد شریفانی منتشر شد.
به گزارش ایکنا، هفتاد و یکمین شماره دوفصلنامه مطالعات تاریخی قرآن و حدیث به صاحب‌امتیازی پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی و مدیرمسئولی محمد شریفانی منتشر شد.
از جمله مقالاتی که در این شماره انتشار یافته می‌توان به «تحلیل انتقادی مبانی و قواعد ضبطالمصاحف در جهان اسلام (بررسی موردی: علامت صداهای کوتاه)»، «نقد مقاله پاره‌ای از پیشنهادات اصلاحی مصحف اثر جیمز بلامی»، «نقش تاریخ و جغرافیا در تفسیر و رمزگشایی از آیات 18 و 19 سوره سبأ»، «نقش نهاد خویشاوندی در تأمین امنیت از منظر قرآن کریم با رویکرد انسانشناسی تاریخی»، «مصاحف همبسته متعلق به مکتب بصره (نسخه منسوب به امام علی در آستان قدس، نسخه منسوب به هارون الرشید و نسخه 5122 در کتابخانه ملی فرانسه) تلاش برای تاریخ‌گذاری و تعیین خاستگاه» اشاره کرد.
در طلیعه مقاله «تحلیل انتقادی مبانی و قواعد ضبطالمصاحف در جهان اسلام (بررسی موردی: علامت صداهای کوتاه)» می‌خوانیم: «ابداع علائم سه‌گانه حرکات کوتاه، ابتدایی‌ترین نوع ابتکار مسلمانان در راستای خوانش صحیح و محافظت متن قرآن کریم از هرگونه تحریف و تغییری است. با گسترش علامت‌گذاری مصاحف و پیدایش علامات جدید تفکیک علائم توسط قاریان دشوارتر می‌گردید. چاره‌اندیشی درمورد چالش مذکور موجب گردید سرانجام خلیل بن احمد فراهیدی (م170ق)، تحوّلی در علامات حرکات کوتاه ایجاد نماید. انتشار علامات ابداعی خلیل در جهان اسلام، به سرعت انجام نپذیرفت و با مخالفت برخی اندیشمندان مواجه شد؛ همچنین ساختار شکلی ابداع وی نیز ثابت باقی نماند. به طوری که می‌توان این تغییرات را در ادوار مختلف در جهان اسلام پیگیری نمود. مقاله پیش‌رو ضمن بیان روند شکل‌گیری انواع شَکل علائم حرکات کوتاه در ادوار مختلف، به بررسی شیوه مصحف‌نگاران مشارقه و مغاربه در ضبط علامات مذکور در قرآن پرداخته‌است که در نهایت با بررسی چهار گونه از ضبط علائم حرکات کوتاه و بررسی شَکل علائم تنوین در ادوار و اماکن مختلف روشن گردید، اوّلاً علائم حرکات کوتاه در طول تاریخ دارای شَکلی ثابت نبوده است؛ ثانیاً این علامات در بدو شکل‌گیری، تنها برای نشان‌دادن حرکت حروف صامت ابداع شد؛ امّا با گذشت زمان، به عنوان علائم کمکی برای نشان‌دادن حروف مدّی نیز مورد استفاده قرار گرفت. بررسی‌های انجام گرفته در این‌باره نشان می‌دهد که استعمال علائم حرکات کوتاه به عنوان علامت کمکی، نه تنها دارای مبنای دقیقی نیست که موجب دشواری خوانش متن نیز گردیده است.»
در طلیعه مقاله «نقد مقاله پاره‌ای از پیشنهادات اصلاحی مصحف اثر جیمز بلامی» آمده است: «برخی از عبارات دشوار قرآن همواره دغدغه اندیشمندان قرآن‌پژوه مسلمان بوده و همین سبب پیدایش دیدگاه‌های گوناگون و گاه متعارض درباره آن شده حتی توجه خاورپژوهان غیر مسلمان را نیز به طور چشمگیری به خود جلب کرده است. از میان مستشرقان جیمز بلامی قرآن پژوه آمریکایی در مقاله‌ای با عنوان «Some Proposed Emendations to the Text of the Koran» تلاش کرده نشان دهد برخی از عبارات مشکل قرآن برآمده از خود قرآن نبوده و این کاتبان وحی بوده که در استنساخ متن مصحف به خطا رفته‌اند. وی برای اثبات مدعای خویش به اختلاف دیدگاه گسترده مفسران قرآن و نبودن معنای روشن برای آن عبارات توسل جسته به منظور این مشکل پیشنهاد داده تا متن مصحف حتی الامکان به حالتی که برای اولین بار پیامبر اکرم(ص) تلاوت کرده اند نزدیک گردد. این مقاله بر آن است تا شش پیشنهاد جیمز بلامی همراه با مستندات آن را در مقاله فوق داوری کند. اشکال جدی به دیدگاه بلامی نادیده انگاشتن تواتر متن مصحف و ماهیت گفتاری آن است. افزون بر این بسیاری از ادعاهای کتیبه پژوهانه او با نسخههای کهن قرآن که قدمت آنها به سده‌های نخستین هجری باز می گردد ناسازگار است.»
در چکیده مقاله «نقش تاریخ و جغرافیا در تفسیر و رمزگشایی از آیات 18 و 19 سوره سبأ» می‌خوانیم: «تأثیر گذاری بهتر آیات قرآن کریم بر مخاطبان، مستلزم تصویر سازی روشن از آنها است و این مهم در قصص تاریخی قرآن با بهره‌گیری از علوم تاریخ و جغرافیا انجام می‌گیرد. از جمله‌ی این قصص، قصه‌ی عبرت آموز قوم سبأ در سوره‌ی سبأ است. سبأ و سبئیان در تحقیقات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته‌اند، امّا تاکنون هیچ تحقیقی در مورد شهرهای مبارک «الْقُرَى الَّتى بَارَکْنَا» و شهر و روستاهای نمایان «قُرًى ظَاهِرَة» در آیات 18 و 19 این سوره، صورت نگرفته و در تفاسیر مختلف تنها گمانه‌زنی‌هایی در مورد مکان‌های مذکور در این دو آیه انجام شده که تا کنون بررسی علمی نشده است. این پژوهش به کمک اسناد تاریخی ـ جغرافیایی و همچنین اصول عقلی، با بررسی علمی مناطق ذکر شده در این دو آیه، تصویر روشنی از آیات ارائه داده و به این نتیجه رسیده است که مناطق مورد نظر در این دو آیه، نمی تواند فاصله بسیار دوری از سرزمین اصلی سبأ داشته باشد و به احتمال زیاد، قرآن به مناطق حومه‌ی شهر مأرب امروزی در یمن اشاره کرده است.»
انتهای پیام
