تجربه‌نگاری زیارت اربعین؛ روایتی از هست‌ها و بایدها

این روزها که دوباره شمیم عطر عاشقی، جان جهان را آکنده از خویش گردانده و طنین صدای مظلومیت سید جوانان بهشت، دیگر بار، رخت عزا بر تن و جان آدمیان و جن و ملک پوشانده، این قطره ناچیز و بی‌مقدار نیز خود را به این اقیانوس خروشان رسانده تا دست در این بحر بی‌پایان وحدت فرو برد.

آنچه در برابر دیدگان شما خواننده محترم نقش بسته، وصف حال کمینه ذره‌ایی است که در تمنای کرشمه ساقی نشسته تا مگر رفعتی یابد و استخلاصی حاصلش شود از سجون این جهان‌شهر فریبنده هزارتوی روزگار اکنون! این نوشتار شرح حال دلی است که بارها و بارها این رائحه جان‌افزا را تجربه نموده و شهد به یادماندنی خاطرات اربعین را در کام خود به یادگار فرو نشانده است.

در نوشتار پیش‌رو تلاش می‌شود تا روایتی تجربه‌نگارانه از این زیارت را تقدیم حضور مخاطبان گرانمایه نمایم. اربعین را می‌توان از زوایای مختلفی به تحریر درآورد و طبعا هر یک را فایده‌ای خواهد بود.

دیباچه سخن

سقوط نظام دیکتاتوری رژیم بعثی در عراق، سرآغازی شد بر احیای مجدد آتشفشان گدازان عشق و دلدادگی! آتش فروخته شیعه در نخستین ماه‌ها از سقوط نظام اقتدارگرای فاسد بعثی، در عاشورا و اربعین حسینی جلوه‌های نابی از عشق و ارادت شیعیان به خاندان اهل بیت رسول خاتم(ص)، را در قاب دیدگان جهانیان به نمایش گذاشت؛ آتشی که هر چه زمان بر آن مترتب گشت، از هرم سوزان آن کاسته که نشد، بر شدت آن نیز فزونی حاصل گشت؛ چنانچه امروز سیل خروشان عزاداران حسینی فارغ از ملیت، نژاد، جغرافیا، طبقه و ... همچنان بر مروارید حرم طواف عاشقی می‌کنند.

روایت اربعین از دریچه دوربین عاشقی

زیارت حضرت سیدالشهداء(س) مستحبی است که صدها واجب را در درون خود دارد؛ زیارتی که شور و شوق، عشق و شیدایی، عقل و جنون را توأمان با هم در بر دارد. طبعا قرار گرفتن در جاذبه مغناطیس حضرت حسین بن علی(س)، وجود انسان را منزه از هر آلودگی می‌کند و روح انسان را جلا می‌بخشد؛ و اربعین نقطه اوج این جاذبه و مغناطیس رهایی‌بخش و تعالی‌دهنده به جانب خداوند رحمان(جل و علی) است.

اربعین نه تنها یک زیارت، بلکه یک اجتماع عظیم انسانی است که از انحای عالم در این میدان مغناطیس عشق گردهم آمده‌اند و یک دست و یک دل، بر گرد دردانه رسول خاتم طواف عاشقی می‌کنند و لبیک به صدای مظلومیت توحید بر جهان ناسوتیان خاک نشین سر می‌دهند.

اربعین فرصت جذب و دست بردن بر دریای وحدت است؛ وحدتی که رمز خلود و عامل پیروزی بر طواغیط برون و شیاطین درون است.

امروز خدای رحمان بر ما منت نهاد و جمع عظیم عاشقان و پویندگان شریعت مصطفوی را در دریای خروشان عاشقان طریق ابا الاحرار، حضرت حسین بن علی(س)، روان ساخته تا اقیانوسی از معنویت و نور را بر جهانکده تاریک امروزمان بتاباند.

روایت اربعین از نگاه هست ها و بایدها

طبعا عشق و ارادت به خاندان صدق و در کانون آن، عشق سوزان شیعیان در مصیبت شهادت مظلومانه حضرت حسین بن علی (سلام الله علیهما)، وصف‌ناپذیر است و فرصتی به قدر تاریخ و قلمی در تعداد درختان زمین و جرهری در قدر آب دریاها طلب می‌کند تا شمه‌ای از آن را به قدر فهم اندک آدمیان بتوان تحریر نمود، با این حال، این قدر عظیم و این سنت تاریخی پسندیده را می‌بایست آن مقدار تدبیر نمود که زائرین طریق آزادگی، بتوانند در بهترین شرایط این روز با عظمت را درک کنند و در این حرکت و اجتماع بزرگ انسانی شریک و سهیم باشند. از این رو، باید از بودها و بایسته‌ها گفت اما نه آن گونه که از حالت واقع‌نمایی خارج شود و رو به سیاه‌گرایی بگذارد.

به باور نگارنده زیارت سیدالشهداء(س) آنقدر در دیدگان عاشقان آن حضرت قدر و منزلت است که هیچ امری نمی‌تواند مانع از ابراز محبت و ارادت ایشان به مقام والای آن شهید مظلوم دشت تنهایی و غربت انسانیت گردد، با این وجود بر متولیان امر زیارت و تسهیل‌گران این رویداد عظیم تمدن‌ساز لازم است سازوکارها و تمهیدات لازم برای برپایی شایسته آن را فراهم آورند.‌ برای تاکید، اربعین در پیش و طبعا سنوات آینده در فصل گرم سال و روزهای طولانی و گرم عراق، میزبان عاشقان حضرت سیدالشهداء (س) خواهد بود که این امر با توجه به کاستی‌های فراوان در امور زیرساختی، صعوبت انجام هماهنگی‌ها در کشور میزبان، هزینه‌های بالای زیارت ناشی از افت قابل توجه ارزش پول ملی، و ... موجب شده تا برگزاری مراسم اربعین نیازمند توجهات جدی تر مسئولین و تدبیرپردازان فرهنگی کشور قرار گیرد.

در پایان و پس از مرور بر بودها، به نکاتی در باب بایدها اشاراتی می‌شود:

نخست آن که زیارت را آدابی است که بر زائر واجب است آن را محترم بشمارد و در پاسداشت آن عالما و عاملا بکوشد. فرهنگ زیارت مشحون از نظام هنجاری در هم پیوسته ایی است که زائران را چونان قطراتی پراکنده به دریایی خروشان مبدل می‌سازد، لذا ضرورت آموزش در زمینه فرهنگ زیارت امری لازم و ضروری است تا شاهد برخی رفتارهای خلاف شأن زائر و صد البته مزور نباشیم.

دوم، تهییج و تشویق به زیارت باید عطف به محدودیت‌ها و واقعیت‌های میدانی باشد. کشور عراق ظرفیت پذیرش محدودی از زائران را دارد و اعزام بیش از این ظرفیت، می‌تواند موجد مشکلات عدیده‌ای برای کشور میزبان و همچنین زائرین شود.

سوم، با عنایت به این که اساسا مناسک مذهبی، امری اجتماعی و متکی بر اراده جمعی است، لازم است مداخلات تولی‌گرایانه مستقیم دولت در این زمینه به حداقل کاهش یابد و نهادهای دولتی از موکب‌داری اجتناب کنند و توان خویش را در تسهیل‌گری‌ها متمرکز نمایند. ورود دولتی‌ها به این مراسم موجب می‌شود تا سادگی و قدرت کنش‌گری مواکب مردمی تحت ‌الشعاع آنها قرار گیرد.

در پایان امید می‌رود شفاعت مقبول شهید بی کفن دشت کربلا شامل حالمان گردد و در وانفسای زمانه، نور هدایت‌بخش آن وجود مقدس چراغ راهنمای حیاتمان باشد. «و سلام علیه یوم ولد و یوم یموت و یوم یبعث حیا»

مجتبی برزگری/ کربلای معلی/ ۱۴ صفر ۱۴۴۴