استادی که هیچگاه خود را از آموختن قرآن فارغ ندانست

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمصطفی حسینی، دبیر جامعه فرهنگی ـ قرآنی عصر، با سابقه آشنایی حدود سه دهه با مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا شهیدی‌پور، در پی درگذشت این پژوهشگر و پیشکسوت عرصه تلاوت قرآن، طی یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده است، به مرور خاطرات و ویژگی‌های برجسته اخلاقی آن فقید پرداخته است.

«مُعَلِّمُ القُرآنِ، يَستَغفِرُ لَهُ كُلِّ شَی‏ءٍ حَتَّى الحوتُ فِی البَحرِ (جامع أحاديث الشيعة: ج ۱۵ ص ۹ ح ۱۴).

به بهانه عروج آسمانی معلم و خادم بزرگوار قرآن جناب حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا شهیدی‌پور، فرصتی دست داد تا ضمن مرور بخشی از خاطرات آن استاد برجسته، قسمتی از خدمات قرآنی آن مرحوم نیز مرور شود، اگرچه خدمات گسترده آن مرحوم فراتر از این مختصر است و آنچه در این سطور بیان می‌شود در حد اطلاع و اشراف و آشنایی اندک این حقیر است.

اوایل دهه هفتاد بود که در مرحله استانی مسابقات قرآن کریم سازمان اوقاف در شهر زنجان با استاد شهیدی‌پور که برای داوری از قم تشریف آورده بودند، آشنا شدم. چهره بشاش و خنده‌روی آن استاد عزیز این جرئت را به بنده که در سنین نوجوانی بودم می‌داد تا پیش بروم و گفت‌وگویی با ایشان داشته باشم. استاد به گرمی استقبال کرد و در همان گفت‌وگو متوجه شدم که ایشان هم اهل زنجان هستند (پدر بزرگوارشان از علمای زنجان و ساکن شهر قم بودند، ایشان هم از طفولیت در شهر مقدس قم رشد و نمو کردند و در اوایل دهه پنجاه به حفظ کل قرآن موفق شدند.) و همین بهانه و زمینه خوبی برای ارتباطات بعدی بود.

در سال ۱۳۷۵ وارد حوزه علمیه قم شدم، حفظ قرآن را پیش‌تر و از سال ۱۳۷۱ آغاز کرده بودم. پس از ورود به حوزه مطلع شدم بر اساس سنتی که از زمان آیت‌الله‌العظمی گلپایگانی به جای مانده است، امتحان سالانه‌ای برای پرداخت شهریه تشویقی به حافظان کل، نصف و ثلث قرآن برگزار می‌شود. بنده در آن هنگام حافظ حدود نیمی از قرآن بودم، اما به دلیل عدم آمادگی کامل، در آزمون ۱۰ جزء شرکت کردم. ممتحن این آزمون استاد شهیدی‌پور بود و شرکت در این آزمون این فرصت را فراهم کرد تا یک بار دیگر با استاد از نزدیک ملاقات داشته باشم. وقتی استاد متوجه شد که بیشتر از ۱۰ جزء حفظ هستم، تشویقم کرد تا در آزمون حفظ ۱۵ جزء شرکت کنم.

یکی از ویژگی‌های همیشگی استاد همین روحیه دادن و تقویت و تشجیع روحی مخاطب بود که موجب ایجاد اعتماد به نفس در شاگردان و مخاطبان ایشان می‌شد. بالاخره استاد سؤالی هم از پنج جزء سوم پرسید و بنده را در 15 جزء قبول کردند.

در این سال‌ها چند نوبت دیگر استاد را در مسابقات و دوره‌های تربیت مربی که حوزه برگزار می‌کرد، ملاقات کردم تا اینکه در سال ۱۳۷۹ با همکاری تعدادی از طلاب و فضلای قرآنی، توفیق پیدا کردیم تا واحد قرآن مدرسه علمیه معصومیه را، که مدتی فعالیت‌های آن تعلیق شده بود، مجدداً دایر نماییم.

فعالیت‌های قرآنی حوزه و حوزویان برای ایشان خیلی مهم بود. برای مسابقاتی که در سطح طلاب حوزه قم برگزار می‌شد با ایشان مشورت می‌کردیم و طبق معمول در داوری مسابقات هم متواضعانه شرکت می‌کردند. در آن سال‌ها مسابقات مدرسه معصومیه، محوری‌ترین مسابقات قرآنی حوزه علمیه قم به حساب می‌آمد.

در سال ۱۳۸۲ با کمک جمعی از فضلای حوزه و تحت اشراف حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدمهدی طباطبایی، واحد طلاب جامعة‌القرآن را نیز دایر کردیم. رفاقت دیرینه استاد با حاج آقای طباطبایی و جمع پرشور طلاب جوانی که در حال راه‌اندازی یک تشکیلات قرآنی برای توسعه امر حفظ قرآن در حوزه بودند، بهانه‌هایی بود که استاد تجربیات و اعتبار خود را برای تحکیم این مجموعه نوبنیاد هزینه کند.‌

در این دوره هم توفیق بهره‌مندی از محضر استاد هم در طراحی مسابقات مؤسسه و‌ هم طراحی دوره‌های آموزشی و تربیت مربی بیش از پیش برایمان فراهم شد.

سال ۱۳۸۸ بود و حالا حدود ۱۵ سالی از آشنایی حقیر با استاد سپری شده بود، با توجه به تجربیاتی که به دست آمده بود تصمیم گرفتیم با همکاری چند چهره قرآنی شاخص از جمله استادان شهریار پرهیزکار و محمد حاج‌ابوالقاسم، مؤسسه‌ای را برای تدوین متون قرآنی مورد نیاز مجموعه‌های قرآنی کشور راه‌اندازی نماییم.

استاد شهیدی‌پور ضمن عضویت در هیئت امنای این مجموعه که فعالیت خود را با نام نورالثقلین آغاز کرد، با جان و دل در جلسات هیئت علمی مؤسسه شرکت داشتند.

اولین محصول این مشارکت که با حضور یک‌ونیم ساله استاد شهیدی‌پور و سایر اساتید از جمله استاد پرهیزکار، استاد حاج‌ابوالقاسم، استاد قاسمی و استاد حکیمی در جلسات هفتگی منظم به دست آمد، تألیف کتاب درسنامه حفظ قرآن کریم بود که الحمدلله در آن دوره به‌عنوان کامل‌ترین منبع آموزشی حفظ قرآن کریم به جامعه تقدیم شد.‌

همزمان با این دوران توفیق یافتیم مرکز قرآنی حوزه علمیه قم را دایر نماییم که پیش از آن در سطح یکی از واحد‌های معاونت تهذیب حوزه فعالیت می‌کرد. بالاترین مرجع تصمیمات این مرکز، شورای قرآن و عترت حوزه بود که عضو ثابت، منظم و اثرگذار آن حاج آقای شهیدی‌پور بودند.

از جمله اقدامات مؤثر آن دوره که با مشارکت جدی ایشان صورت گرفت، تنظیم طرح 10ساله قرآن و حدیث حوزه، طراحی مسابقات سراسری قرآن و حدیث و برگزاری دوره‌های تربیت مربی قرآن کریم در رشته‌های متنوع بود.

در دورانی هم که فعالیت‌های قرآنی حوزه در قالب واحد قرآن و از اوایل دهه هفتاد با مسئولیت خادم بزرگوار قرآن و یار دیرین استاد، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین علی حبیبی برقرار بود، حاج آقای شهیدی‌پور نقش مهم و کلیدی در آن مجموعه ایفا می‌نمودند، مشارکت در تألیف کتاب درسی حوزه در زمینه آموزش روخوانی و تجوید که حاصل زحمات دو شخصیت برجسته قرآنی حوزه (حجت‌الاسلام حبیبی و جناب استاد شهیدی‌پور) بوده است که ده‌ها هزار طلبه علوم دینی آموزش‌های مقدماتی قرآن را با درس گرفتن همین کتاب آغاز کرده‌اند. برگزاری ده‌ها دوره تربیت مربی قرآن در آن مقطع و برگزاری آزمون‌های مختلف قرآنی و ... از شاخص‌ترین اقدامات آن دوره است.

با توجه به دغدغه همیشگی استاد برای توسعه امور قرآنی همزمان با استقرار تولیت جدید آستان مقدس حضرت معصومه سلام الله علیها در سال ۱۳۸۹ جلسه‌ای را در معیت استاد شهیدی‌پور و استاد حاج ابوالقاسم با حضرت آیت‌الله سعیدی برای گفت‌وگو در خصوص وضعیت قرآنی آستان مقدس داشتیم. با توجه به تشخیص اساتید بزرگوار مبنی بر ضرورت تأسیس مرکز قرآن و حدیث در حرم مطهر و اعتماد کامل تولیت محترم به تشخیص و رأی اساتید بزرگوار، در همان سال مرکز قرآن حرم مطهر دایر شد که زمینه‌ای بود برای هرچه با شکوه‌تر برگزار شدن آیین‌های قرآنی حرم و نیز توسعه آموزش‌های قرآن و حدیث که یکی از نتایج آن تربیت صدها حافظ کل قرآن کریم در این حریم نورانی بوده است.

در تمام این سال‌ها و تا پایان عمر شریف‌شان، حضور در شورای قرآن حرم مطهر جزء برنامه‌هایشان بوده است.

از سال ۱۳۹۳ که حقیر توفیق خدمتگزاری قرآنی در مرکز امور قرآنی سازمان اوقاف و امور خیریه را یافتم هم توفیق بهره‌مندی از تجربیات و نظرات استاد که عمری را در داوری و امور فنی مسابقات سپری کرده بودند، نصیب شد.

توانمندی‌های کم‌نظیر استاد در حوزه تجوید و خصوصاً وقف و ابتدا موجب شده بود تا از نادر اساتیدی باشند که از دور اول مسابقات بین‌المللی قرآن کریم به عنوان داور نقش ایفا نمایند.

استاد شهیدی‌پور ضمن مطالعات فراوان و اشراف بسیاری که به مباحث قرآنی داشت و بسیاری از معاصران ایشان به نوعی شاگرد ایشان به حساب می‌آمدند، اما در عین حال هیچ وقت خود را مستغنی از فراگیری ندانسته و از هر فرصتی برای مباحثه و تعمیق معلومات خود بهره می‌برد و حتی گاهی با شاگردان خود نیز به مباحثه می‌پرداخت. بنده در این دوران محفلی را سراغ ندارم که ایشان حاضر بوده باشد و مبحثی قرآنی را برای بحث و گفت‌وگو مطرح نکند.

در سال‌های اخیر با وجود کسالتی که داشتند، متواضعانه پذیرفتند تا با جمعی از معلمان قرآن برای آشنایی بیشتر با قرائات، جلساتی هفتگی با ایشان داشته باشیم که الحمدلله حدود یک سالی این جلسات استمرار داشت.

اغلب اوقاتی که در خدمت ایشان بودیم مراجعات و تماس شاگردان را با حوصله فراوان پاسخگو بودند. بنده در تمام دوران بیست و هشت ساله آشنایی با این استاد فرزانه حتی یک بار شاهد از کوره در رفتن و عصبی شدن ایشان نبودم. آنچه در مورد ایشان زبان‌زد همه آشنایان بوده صبر، شکیبایی و تحمل بسیار زیاد ایشان است و از دیگر ویژگی‌های متمایز آن شخصیت قرآنی تواضع و فروتنی ایشان بود.

یک جمله در مورد ایشان مورد وفاق همگان بود و آن هم خوش‌قلبی و صفای باطن ایشان است. این مرد قرآن آنچنان ساده و بی‌آلایش و صمیمی بود که بارها شاهد بودم افراد را در اولین مواجهه جذب خود می‌کرد. بسیار بسیار بخشنده و بسیار کم توقع بود و تعلقی به مادیات نداشت. 

شوخ‌طبعی، خوش‌منشی و بذله‌گویی‌های او هرگز از ذهن دوستدارانش فراموش نخواهد شد. آنچنان سرزنده بود که فقدانش را باور نمی‌کنیم و همیشه یاد و خاطره‌اش را زنده نگاه خواهیم داشت.

آنچه در این چند خط آمد فقط در حد مشاهدات و ارتباطاتی بود که حقیر با ایشان داشتم وگرنه خدماتی که استاد در مجموعه‌‌های مختلف از جمله شورای عالی قرآن، مرکز طبع و نشر قرآن، گروه علوم و فنون قرائات جامعة‌المصطفی(ص) العالمیه، تهیه آرشیو بزرگ صوتی قرآن و فعالیت‌های قرآنی ده‌ها نهاد و مجموعه داشته‌اند، هر یک مجموعه‌ای مفصل برای مطالعه است.

اشراف استاد به علوم و فنون قرائات، تدریس مستمر و تألیفاتی که خصوصاً در مبحث وقف و ابتدا داشتند و هزاران شاگردی که در طول  دست کم پنج دهه فعالیت قرآنی تربیت کردند، کتابی بسیار مفصل است که امیدوارم توسط اساتید و بزرگان به رشته تحریر درآید.

۲۴ مرداد ۱۴۰۱

سیدمصطفی حسینی

مشهد مقدس»