بازطراحی تخصصی دوره‌های آموزش نماز برای اقشار مختلف + فیلم

برای اولین بار ستاد اقامه نماز به صورت آزمایشی 21 تا 30 مردادماه را به عنوان «دهه فرهنگی ترویج معارف نماز» اعلام و برای هر یک از روزهای این هفته عنوانی را انتخاب کرده است.

دلایل انتخاب 21 تا 30 مردادماه به عنوان «دهه فرهنگی ترویج معارف نماز» و اهداف و برنامه‌هایی که برای این اقدام وجود دارد، موضوع مصاحبه ایکنا با سیداحمد زرهانی، قائم مقام ستاد اقامه نماز کشور شد.

زرهانی در گفت‌وگو با ایکنا در خصوص دلایل انتخاب و نام‌گذاری دهه فرهنگی ترویج معارف نماز، گفت: معارف نماز، فهم و به کار بستن آن نیاز همه آحاد جامعه است؛ یعنی هر مسلمانی نیاز دارد که فلسفه، اسرار و آداب نماز را بداند و از آثار فردی و اجتماعی اقامه نماز باخبر باشد. عبادت نماز از مشتقات همه مذاهب اسلامی است؛ در مناسک حج و در مسجدالنبی همه مسلمانان از همه فرق اسلامی در کنار هم می‌ایستند و خداوند را عبادت می‌کنند؛ یعنی نماز هم حلقه اتصال عبد به معبود است و هم حلقه پیوند عبادالصالحین به یکدیگر است.

وی ادامه داد: با وجود اقامه نماز، بحران‌ها و مشکلات روانی و بزهکاری‌ها کاهش می‌یابد چراکه غفلت از یاد خدا منشأ همه انحراف‌ها و کج‌روی‌ها است. بر این اساس ستاد اقامه نماز حد فاصل دو رویداد را به صورت آزمایشی دهه فرهنگی ترویج معارف نماز اعلام کرده است. رویداد اول 21 مرداد سال 1369 است که اجلاسی در اردوگاه شهید باهنر تهران با حضور حجت‌الاسلام قرائتی و تعدادی از علما و بزرگان تعلیم و تربیت کشور برگزار و رسماً مقدمات تأسیس ستاد اقامه نماز در ذیل رهنمودهای مقام معظم رهبری پایه‌گذاری شد، است. در جلسه دوم این اجلاس (در سال 1369) با حضور آیت‌الله مهدوی کنی، پنج نفر از جمله خود وی و در رأس این پنج نفر حجت‌الاسلام قرائتی انتخاب شدند تا ستاد اقامه نماز را به سامان برسانند. روز 30 مرداد ماه نیز روز جهانی مسجد است که در ابعاد بین‌المللی و ملی پیرامون مسجد بحث و تبادل نظر می‌شود. و ما تصمیم گرفتیم حد فاصل این دو مناسبت یعنی 21 تا 30 مردادماه را به عنوان «دهه فرهنگی ترویج معارف نماز» نام‌گذاری کنیم.

وی در خصوص اهداف این نام‌گذاری، گفت: یکی از اهداف ما در تدوین و اعلام این دهه تمرکز بر اهمیت اقامه نماز، امام جماعت، معارف نماز و شناخت‌های رسالت‌های مختلف در خصوص این موضوع است و برای این 10 روز عناوینی انتخاب شده است.

امام حسین(ع) و اقامه نماز

قائم مقام ستاد اقامه نماز با اشاره به اینکه اولین روز این دهه به عنوان روز «امام حسین(ع) و اقامه نماز» انتخاب شده است، گفت: ما به دنبال این هستیم که نسبت ائمه اطهار(ع) با نماز را با تمرکز بر امام حسین(ع) معرفی کنیم. برای تحقق این هدف نیز 14 جلد کتاب نماز در سیره رسول‌الله تا حضرت مهدی(عج) تألیف شده است.

خانواده و اقامه نماز

وی ادامه داد: روز دوم این دهه به نام «روز خانواده و اقامه نماز» نام‌گذاری شده است. هدف ما از اعلام این روز این است که نقش خانواده و جایگاه آموزشی و عبادی خانه و خانواده را روشن کنیم. حداقل کاری که ستاد اقامه نماز می‌کند، روشنگری است و از متفکران، صاحبنظران و اهل قلم دعوت می‌کند که آنها هم در این زمینه به تولید علم روی بیاورند. احساس ما این است که برخی از خانه‌ها و خانواده‌ها تحت فشارهای معیشتی نقش آموزشی و تربیتی سازنده‌ای را که باید داشته باشند را یا ندارند و یا این نقش در آنها خیلی کم رنگ شده است.

قائم مقام ستاد اقامه نماز اضافه کرد: برای سایر روزها نیز عناوین دیگری انتخاب شده است مثل نماز، کارخانه، بازار؛ اگر در حوزه صنعت، کشاورزی، خدمات و ... نماز اقامه شود چه بازدهی دارد؟ یا روز «نماز، مدرسه، دانشگاه، صدا و سیما و رسانه» که در این حوزه‌ها ستاد اقامه نماز ارائه طریق می‌کند.

مسجد، نماز جماعت و انتظار فرج

وی با اشاره به اینکه آخرین روز این دهه همزمان با روز جهانی مسجد به عنوان روز «مسجد، نماز جماعت و انتظار فرج» نام‌گذاری شده است، گفت: در برنامه‌های این روز بر روی فراهم کردن مقدمات ظهور تمرکز داریم. هدف ما این است که این اندیشه‌ها در جامعه توسط صاحبنظران در حوزه‌های فرهنگی، آموزشی، اداری و اجرایی مطرح شود و جامعه را به این سمت بیاوریم که در کنار مشغله‌های معیشتی که مردم با آن درگیر هستند، مسائل فرهنگی و دینی در ذیل اندیشه‌های امام راحل و مقام معظم رهبری در جهت تعلیم نفس مردم، اقامه نماز و اعتلای معارف دینی مطرح شود و جامعه با حلاوت اندیشه‌های فرهنگی اسلام آشنایی و انس بیشتری پیدا کند.

آیا نام‌گذاری دهه‌های فرهنگی مؤثر است؟

زرهانی در پاسخ به این سؤال که نام‌گذاری این دهه‌ها در ترویج مباحث فرهنگی مختص آن دهه چه قدر مؤثر است؟ گفت: این مسئله به سرمایه‌گذاری ما باز می‌گردد؛ حوزه فرهنگ مثل حوزه کشاورزی است و مراحل کاشت، داشت و برداشت دارد. اگر چند کلمه بیان کنیم و بگذریم و بگوییم ما وظیفه خود را انجام داده‌ایم، حداقل وظیفه خود را انجام داده‌ایم و معلوم نیست چقدر بازدهی داشته باشد اما اگر درست سرمایه‌گذاری کنیم و ابعاد این دهه را به درستی تبیین کنیم، موفق خواهیم شد.  

دانش‌آموزان فلسفه نماز را نمی‌دانند

وی تصریح کرد: مقام معظم رهبری بر جهاد تبیین تأکید دارند، بخشی از جهاد تبیین در حوزه سیاست و اندیشه اسلامی و بخشی نیز در حوزه معارف اسلامی است. یک جامعه باید بداند که چرا یک نوجوان باید نماز بخواند؟ در ابتدای کار در ستاد اقامه نماز پژوهشی انجام دادیم با این محور که چرا بی‌توجهی به نماز یا ترک نماز در جامعه وجود دارد؟ در این پژوهش از عده‌ای از دانش‌آموزان سؤال شد که چرا نماز نمی‌خوانید؟ دلایلی از سوی آنها مطرح شد که مهم‎ترین آن این بود که ما از فلسفه نماز آگاهی نداریم و نمی‌دانیم چرا باید نماز بخوانیم.

زرهانی افزود: بر این اساس تلاش می‌کنیم که با ذکر این دهه جامعه را قدری تحریک به دانستن و فراگرفتن کنیم و در علما، دانشمندان و اساتید حوزه و دانشگاه برای آموختن به دیگران انگیزه ایجاد کنیم و جامعه مخاطب را نیز برای آموختن برانگیزانیم. البته اگر رسانه‌ها همپای ما با قدرت وارد میدان شوند و برنامه‌های آموزشی برای اقشار مختلف تولید کنند، نتیجه بهتری به دست خواهد آمد.

تخصصی کردن آموزش معارف نماز

وی با تأکید بر لزوم تخصصی کردن آموزش معارف نماز گفت: یکی از نیازهایی که در جامعه داریم و دوست داریم از رهگذر این دهه این نیاز محقق شود تخصصی کردن آموزش معارف نماز است. یک امام جماعت در مسجد بازار علاوه بر مسائل عمومی معارف نماز لازم است که با مسائل کسب و کار، مکاسب و حلال و حرام در تجارت آشنایی پیدا کند و این امور را در مساجد بازار در هنگام نماز برای بازاریان مطرح کند.

قائم مقام ستاد اقامه نماز اظهار کرد: ما فکر می‌کنیم تخصصی کردن معارف نماز البته نه به معنای دانشگاهی کردن و آکادمیک کردن آن، ضروری است. بسیاری از جوانان بازاری در مراسم امام حسین(ع) حضور دارند و عزاداری می‌کنند ولی باید با معارف نماز هم مأنوس شوند و واعظ و امام جماعت مسجد باید فقه تجارت را نیز برای آنها ارائه کند. امام جماعتی که وارد مدرسه دخترانه می‌شود علاوه بر اسرار و آداب نماز باید نیازهایی که این دختران جوان دارند را بداند و در خصوص آنها صحبت کند. امام جماعتی که در کارخانه اقامه نماز می‌کند باید مسائلی از قبیل امانت‌داری، تولید صحیح، درستکاری و ... را از فقه اسلامی یاد بگیرد و مطرح کند.

بازخوانی و بازطراحی دوره‌های آموزش نماز

وی اعلام کرد: به دنبال آن هستیم که با کمک حوزه‌های علمیه بتوانیم این کارها را انجام دهیم. البته ستاد اقامه نماز در حال بازخوانی و بازطراحی دوره‌های آموزش نماز است. ما قدم‌های اول را برداشته‌ایم اما قدم‌های اساسی را باید حوزه علمیه بردارد و منابع، سرفصل‌ها و متون آموزشی را تهیه کند. همچنین تربیت نیروی انسانی متخصصی که با کمک آنها منابع، سرفصل‌ها و متون به جامعه مخاطب رسانده شود نیز بر عهده حوزه‌های علمیه است. یک دانش‌آموز، یک خانم خانه‌دار، یک بازاری و ... هر کدام معارف خاصی نیاز دارند که اگر این دانش‌ها به آنها منتقل شود، بازدهی بهتری خواهند داشت.

پزشکانی که زیرمیزی نمی‌گیرند

زرهانی مثالی مطرح کرد و گفت: ما در نماز می‌گوییم «اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِیمَ» این جمله معنای عام برای همه دارد اما هر کس فراخور بینش و دانش خود درسی از آن فرا می‌گیرد. صراط مستقیم برای کارگر در عرصه تولید معنای مضاعفی دارد؛ پزشکی که می‌گوید اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِیمَ زیرمیزی نمی‌گیرد، داروی اضافه تجویز نمی‌کند و ... . اینها حوزه‌های تخصصی است که باید استخراج و مطرح شود؛ یعنی باید آموزش نماز و ترویج معارف نماز را نوسازی کنیم.

وی اضافه کرد: ستاد اقامه نماز در طول 30 سال گذشته در حوزه تدوین، تألیف و ترویج معارف نماز قدم‌های متعددی برداشته و حدود 400 جلد کتاب برای کودکان، نوجوانان، مدیران، دانشجویان، امامان جماعت و ... در عرصه‌های مختلف تدوین کرده است. نماز یک مطلب تربیتی است و این مطلب تربیتی آثار گوناگونی دارد که به تدریج به کمک متفکران اسلامی تبیین خواهدشد.

3 استثنایی که جایگزین 3 اصل نماز شده است

قائم مقام ستاد اقامه نماز با تأکید بر اینکه سایر موضوعات مثل باز بودن در مساجد و اقامه نماز جماعت در مساجد همچنان جزو اهداف و برنامه‌‌های ستاد اقامه نماز است، گفت: در سیره حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار(ع) نماز سه ویژگی‌ دارد؛ سر وقت، به جماعت و در مسجد اقامه می‌شود. ما اکنون به تدریج بر اثر مشغله‌های دنیوی گاهی نماز را از اول وقت به تأخیر می‌اندازیم، فرادی می‌خوانیم و در خانه یا محل کار اقامه نماز می‌کنیم. یعنی سه قاعده اصلی را رها کرده‌ایم و سه استثنا را جایگزین کرده‌ایم.

وی تصریح کرد: یکی از برنامه‌ها و تلاش‌های ستاد اقامه نماز کشور این است که نماز‌ها به جماعت، سر وقت و در مساجد اقامه شوند. تا قبل از کرونا به همت حجت‌الاسلام قرائتی، ستاد اقامه نماز، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه‌های علمیه و امامان جماعت 16 تا 17 هزار طلبه فاضل وارد مدارس شدند و نماز جماعت اقامه می‌کردند، با شیوع کرونا این عدد کاهش و به پنج تا شش هزار طلبه کاهش یافت که به دنبال آن هستیم که این عدد به رقم قبلی برسد.

زرهانی افزود: نزدیک به 50 هزار امام جماعت اکنون در حال اقامه نماز جماعت هستند؛ آنها نیازمند آموزش هستند و نیاز دارند بدانند در فاصله اقامه دو نماز چه نکاتی را به نسل نو بدون ایجاد کسالت، با شناخت مخاطب و کمک گرفتن از اصول روانشناسی کودک و نوجوان، تربیت اسلامی و علوم ارتباطات بیان کنند. این یک هنر است که بتوان با نوجوانان ارتباط صحیح برقرار کرد.