چرایی ریزش قرآن‌آموزان طرح «شباب الرضا(ع)» در چهارمحال‌وبختیاری
گفت‌وگو با مدیران دو مؤسسه مجری طرح ملی تلاوت شبابالرضا(ع) در چهارمحال‌وبختیاری گویای آن است که نوجوانان این استان اقبال چندانی به این طرح نشان نداده و شمار بالایی از قرآن‌آموزان پذیرش شده در دوره‌های قبلی از ادامه کار انصراف داده‌اند.
طرح ملی تلاوت «شباب الرضا(ع)» امسال وارد یازدهمین دوره پذیرش نوجوانان مستعد و استعدادهای درخشان قرآنی می‌شود که کشف و شناسایی نوجوانان مستعد قرآنی، ارتقای سطح علمی، عملی و همچنین رشد و شکوفایی قرآن‌آموزان نوجوان، بهره‌گیری از روش‌های نوین آموزش قرآن کریم، آموزش کامل رشته‌های صوت و لحن، قرائت، حفظ، وقف و ابتدا و مفاهیم و… و آموزش اجرای تلاوت‌های اثرگذار و معناگرا از اهداف این طرح اعلام شده است.
طرح شباب الرضا(ع) در سه سطحِ «دوره مقدماتی»، «دوره پیشرفته» و «دوره عالی» هر کدام به مدت دوسال اجرا می‌شود. آموزش اولیه به همه متقاضیان حضور در طرح ملی تلاوت و کسب آمادگی لازم برای شرکت در آزمون‌های ورودی طرح، عبارتند از صحیح‌خوانی قرآن شامل تسلط بر روخوانی و روان‌خوانی قرآن و لحن شامل آشنایی با روش‌‌ها و اصول اولیه تقلیدخوانی است.
این طرح ملی از ویژگی‌های بارزی برخوردار است که نظارت مستمر آموزشی، اخلاقی و فنی، برگزاری جلسات تخصصی قرآن، برپایی محافل و کرسی‌های تلاوت قرآن برای تلاوت استعدادهای قرآنی با معرفی چهره‌های نوجوان، برگزاری مسابقات قرآن در سطح استانی و کشوری و گزینش استعدادهای درخشان و نخبه از میان قرآن‌آموزان از جمله این امتیازات است.
در این طرح، آموزش به صورت تقلید از قاریان برجسته انجام می‌گیرد که در بخش پسران 8 تا 15 سال تقلید از اساتید عبدالباسط، مصطفی اسماعیل و منشاوی و شحات انور و برای دختران 10 تا 15 سال تقلید از اساتید عبدالباسط و مصطفی اسماعیل انجام خواهد گرفت.
نوجوانان استان چهارمحال‌وبختیاری اقبال چندانی به طرح شبابالرضا نشان نداده و شمار بالایی از قرآن‌آموزان پذیرش شده در دوره‌های قبلی از ادامه کار انصراف داده‌اند. برای واکاوی دلایل این موضوع گفت‌وگوهایی با مدیران دو مؤسسه مجری طرح شبابالرضا و یکی از مدرسان طرح انجام شده است که در ادامه تقدیم مخاطبان ایکنا می‌شود.
روح‌انگیز بهرامی، مدیر مؤسسه قرآنی نور شهرکرد، مجری طرح شبابالرضا(ع) در استان در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه قرآن‌آموزان بخش حضوری طرح شبابالرضا(ع) با تدریس زهرا سلیمی، از مدرسان قرائت استان، از ادامه دوره انصراف داده‌اند، اظهار کرد: دلیل این امر، فشردگی و سنگینی مطالب و نیز هزینه بالای دوره‌ها بود و لذا تصمیم گرفتند مباحث قرائت را با زمان‌بندی خودشان و خارج از چارچوب طرح ادامه دهند.
وی ادامه داد: هشت قرآن‌آموز از داخل و خارج در بخش مجازی در حال گذراندن دوره هستند، یعنی از مجموع بیش از ۱۲۰ نفر ثبت‌نام و جذب قرآن‌آموزان مستعد برای این طرح تنها هشت نفر تا امروز در این طرح باقی مانده و مابقی در میانه کار انصراف دادند.
فشردگی و دشواری مطالب؛ عامل اصلی ریزش قرآن‌آموزان
بهرامی با تصریح اینکه امسال از ثبت‌نام مجدد قرآن‌آموزان برای ورود به طرح شبابالرضا انصراف دادیم، گفت: سال گذشته تلاش فراوانی طی رایزنی با آموزش و پرورش برای جذب دانش‌آموزان مستعد و درخشان انجام شد و تک‌تک افراد شناسایی شده برای ثبت‌نام در طرح تشویق و دعوت شدند و فرایند طولانی و دشواری برای جذب قرآن‌آموزان انجام شد که متأسفانه همگی یا در ابتدای امر و یا بعد از گذراندن یکی دو ترم، انصراف دادند.
مدیر مؤسسه نور و الرحمن شهرکرد بیان کرد: امسال به مسئولان طرح شبابالرضا(ع) اعلام کردیم که همین قرآن‌آموزان ریزش شده استان را دوباره دعوت کنند و کلاس‌های دوره جدید طرح را با همین قرآن‌آموزان شکل دهند. همچنین به آنان اعلام شد قرآن‌آموزان استان ما از نقاط دور و نزدیک و به‌ویژه در مناطق محروم‌تر نباید با قرآن‌آموزان شهرهایی مانند مشهد مقدس به‌صورت یکسان دیده شوند چرا که نمی‌توانند دوره‌های فشرده و بسیار سنگین این طرح را با موفقیت طی کنند لذا امسال پذیرش جدید نداریم.
بهرامی تأکید کرد: قرآن‌آموزان وقتی نتوانند مطالب را درک کنند و حجم زیاد محتوا و تمرین و تکالیف را نتوانند به‌موقع آماده‌سازی کنند و این طرح به روند تحصیل آنان لطمه وارد کند، طبیعی است که رها می‌کنند و انصراف می‌دهند.
وی گفت: سال گذشته سه کلاس حضوری طرح شبابالرضا(ع) زیر نظر مؤسسه الرحمن شکل گرفت اما بتدریج قرآن‌آموزان با دیدن دشواری مطالب و نیز هزینه بالای دوره‌ها از ادامه کلاسها منصرف شدند و لذا تصمیم گرفتیم از طرح خارج شویم. دوره مجازی نیز با هشت قرآن‌آموز ادامه دارد.
تلاوت‌های دشوار و سنگین برای نوجوانان
در ادامه، طاهره امیرخانی، مدیر مؤسسه قرآنی بنت‌الحسین(س) شهرکرد دیگر مؤسسه مجری طرح شبابالرضا(ع) در استان در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه قرآن‌آموزان دوره نهم طرح شبابالرضا(ع) در حال تحصیل در ترم سوم این طرح هستند و کلاسها به‌صورت حضوری و مجازی برگزار می‌شود، اظهار کرد: به نظر می‌رسد طولانی بودن دوره که در طی 6 سال برگزار می‌شود سبب انصراف برخی قرآن‌آموزان شد؛ همچنین کار کردن با سبک استاد مصطفی اسماعیل برای این نوجوانان بسیار سنگین و دشوار بود.
وی با ذکر اینکه هزینه‌های دوره با توجه به نرخ تورم و قیمت‌ها آنچنان بالا نیست، افزود: عادت داریم هزینه کلاس‌های قرآن یا بسیار اندک و یا رایگان باشد لذا پذیرش این هزینه‌ها برای برخی افراد ممکن است دشوار باشد؛ البته طی گفت‌وگو با مسئولان طرح اعلام کردیم که هزینه‌ها را با توجه به بضاعت قرآن‌آموزان تعیین کنیم و لذا طبق برآورد و هزینه‌ای که خود مؤسسه بنت‌الحسین(س) تعیین کرد، هزینه‌ها اخذ می‌شود تا فشار زیادی به خانواده‌ها وارد نشود؛ اگرچه برای تأمین دستمزد اساتید طرح گاه با مشکلاتی مواجه می‌شویم.
امیرخانی بیان کرد: پسران نوجوان حاضر در طرح شبابالرضا(ع) به دلایلی از جمله تلاوت‌های انتخاب شده از اساتید مصری که بسیار دشوار و سنگین هستند، انصراف دادند و ریزش زیادی را شاهد بودیم اما این دوره با دختران نوجوان ادامه دارد.
زهرا سلیمی بِنی، قاری و مدرس طرح تلاوت شبابالرضا(ع) در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه طرح ملی تلاوت شباب الرضا(ع) به دنبال نخبه‌پروری است، اظهار کرد: ورودی‌های این طرح در استان به دو دلیل ریزش داشته‌اند که یک دلیل آن سختگیری در گزینش قرآن‌آموزان برای شرکت در این طرح است و دلیل دیگر را باید به زمان ثبت‌نام طرح در استان مربوط بدانیم که دیرتر از سایر مناطق کشور آغاز شد و لذا قرآن‌آموزان برای آماده‌سازی قطعه تلاوت پیش‌نیاز تنها دو هفته فرصت داشتند.
لزوم تغییر سازوکار نخبه‌پروری قرآنی در طرح شبابالرضا(ع)
سلیمی افزود: در واقع، نخبه‌پروری قرآنی در قالب یک طرح عمومی که شرکت‌کنندگان فراوانی از نقاط دور و نزدیک در آن شرکت می‌کنند شاید نتواند جواب دهد لذا پیشنهاد می‌شود برای گزینش قرآن‌آموزان واقعاً مستعد و استعدادهای درخشان قرآنی سازو کارها و مراحل گزینش سخت‌تری تعیین شود تا افراد مستعد واقعی وارد این طرح شوند؛ همچنین می‌توان سازو کاری اندیشید که افراد ضعیف‌تر نیز بتوانند وارد طرح شوند اما محتوا و دوره‌های سبک‌تری برای آنان پیش‌بینی شود تا فشردگی کلاسها آنان را در میانه راه منصرف نکند.
وی با ذکر اینکه دوره‌های طرح شبابالرضا(ع) بسیار فشرده و سنگین است، ادامه داد: گذراندن شش ساعت در هفته برای قرآن‌آموزان در ایام سال تحصیلی به‌ویژه در شرایط دشوار آموزش مجازی مدارس و جدا از تمرین‌ها و تکالیفی که باید از قرآن‌آموزان خواسته می‌شد، بسیار سنگین بود؛ برای تقلیل مشکلات و همزمانی تکالیف مدرسه و کلاس‌های دوره، این کلاسها را به آخر هفته‌ها انتقال دادیم که چندان تأثیرگذار نبود.
سلیمی همزمانی کلاسها و آزمون‌های میان‌ترم و پایان‌ترم طرح شبابالرضا(ع) با امتحانات درسی را از دیگر عوامل ریزش قرآن‌آموزان دانست و توضیح داد: در چنین شرایطی تنها دانش‌آموزان بسیار توانمند می‌توانستند هر دو برنامه یعنی فراگیری قرآن و کلاس‌های درسی را با موفقیت طی کنند و لذا بسیاری از دانش‌آموزان برای جلوگیری از لطمه به تحصیل، ناچار شدند در میانه از این طرح قرآنی انصراف دهند.
نکاتی درباره محتوای آموزشی طرح شبابالرضا
این بانوی فعال قرآنی استان در خصوص منابع و کتاب‌های طرح تلاوت شبابالرضا(ع)، تصریح کرد: این کتاب‌ها دارای صفحه‌آرایی، طراحی و شکل جذاب برای نوجوانان هستند، ضمن اینکه ساده‌سازی مباحث تجوید از دیگر نقاط قوت این کتابهاست؛ با اینحال ایرادی که وارد است شروع آموزش‌ها با مباحث و قواعد تجوید و بدون پرداختن به مبحث روخوانی است، یعنی قرآن‌آموز در حالی که هنوز مباحثی چون التقای ساکنین یا شروع همزه وصل را نمی‌داند باید به یادگیری تجوید بپردازد.
سلیمی بیان کرد: نکته دیگر در خصوص این کتاب‌ها جمله‌بندی مبهم و نامفهوم و دشوار در بخش صداسازی است که نه تنها قرآن‌آموزان نوجوان بلکه گاه حتی مربیان نیز در فهم این جملات دچار مشکل می‌شوند و لذا گاه ناچار بودیم جملات کتاب را ساده‌سازی و برای قرآن‌آموزان تشریح کنیم؛ در این بخش همچنین دسته‌بندی مطالب دچار ایراداتی بوده و پراکنده‌گویی مباحث مشهود است.
این مدرس قرآن در استان با اشاره به اینکه بخش اخلاق در کتاب‌های طرح شبابالرضا(ع) حاوی نکات خوب و ضروری بوده و در مجموع رویکرد خوبی بود، افزود: با اینحال درک سخنانی از امام(ره) با بار معنایی سنگین و دشوار و حاوی واژگان سخت گاه برای قرآن‌آموزان دشوار بود و لذا می‌طلبد مضمون و بازگویی این سخنان به زبان ساده و کودکانه در کتاب آورده شود.
سلیمی هزینه بالای دوره را از دیگر عوامل ریزش قرآن‌آموزان دانست و توضیح داد: پرداخت این هزینه برای بسیاری از خانواده‌های مشتاق به حضور فرزندانشان در این طرح، غیرممکن بود.
ضرورت بومی‌سازی طرح شبابالرضا
وی در پاسخ به این پرسش که آیا طولانی بودن دوره‌های طرح شبابالرضا می‌تواند عاملی برای انصراف قرآن‌آموزان باشد، گفت: اتفاقاً طولانی بودن دوره‌ها از نقاط قوت طرح است و اگر قرآن‌آموزان بخواهند به سطح فاخر تلاوت و قرائت دست یابند باید چندین سال آموزش و فراگیری را بگذرانند ضمن اینکه طولانی بودن دوره‌ها دلیل موجهی بر انصراف نیست چرا که در اینصورت دوره‌های زبان‌های خارجی که چندین سال به طول می‌انجامد نیز باید با اقبال کم مواجه شود اما اینگونه نیست.
سلیمی ادامه داد: پله پله بودن و پیشرفت تدریجی در قرائت سبب ایجاد انگیزه در قرآن‌آموزان می‌شود تا ترم‌های گوناگون طرح را یکی پس از دیگری طی و به مراتب و مدارج بالاتر صعود کنند. با اینحال محتوای سنگین و دشوار، فشردگی دوره، تعدد کلاسها و سنگین بودن تمرین‌ها و تکالیف باعث شد که بسیاری از دانش‌آموزان شرکت‌کننده در طرح فرصت کافی برای پیگیری دوره را نداشته باشند و انصراف بدهند.
این بانوی قرآنی استان گفت: در اردیبهشت‌ماه امسال با توجه به تداخل امتحانات میان‌ترم دانش‌آموزان طرح شبابالرضا با امتحانات میان‌ترم مدارس و اینکه این افراد نمی‌توانستند خود را برای هر دو مجموعه امتحانات آماده کنند، همچنین همزمانی این شرایط با الزام شرکت‌کنندگان جهت پرداخت هزینه هنگفت برای دوره‌های طرح و نیز دو برابر شدن ساعات کلاس‌های طرح از جمله عواملی بودند که باعث شد انصراف خود را از طرح اعلام کنیم اما با اینحال، کلاس‌های قرائت با همین جمع قرآن‌آموز همچنان تداوم دارد.
سلیمی در پایان گفت: می‌طلبد که زمان‌بندی کلاسها و آزمون‌های طرح شبابالرضا با زمان‌بندی و نحوه فعالیت مدارس در استان‌ها با توجه به شرایط جغرافیایی و ویژگی‌های اقتصادی و غیره هماهنگ و بومی‌سازی شود؛ ضمن اینکه توجه به استعدادها و سطح قرآن‌آموزان و بضاعت استان در ساحت آموزش عمومی و تخصصی قرآن کریم باید مورد توجه قرار گیرد. استان‌هایی که از امکانات آموزشی برخوردار نیستند نباید با استان‌های به مراتب قوی‌تر به یک چشم دیده شوند.
انتهای پیام
