قرائت و ابتهال دو هنر متفاوت از یکدیگر هستند + صوت
مبتهل برجسته چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه قرائت قرآن و ابتهال‌خوانی دو هنر متفاوت از هم هستند، گفت: چه بسیار قاریانی که توانایی اجرای ابتهال را ندارند؛ شاید این جمله درست باشد که بگوییم هر مبتهلی قاری قرآن هم هست اما هر قاری قرآن الزاماً مبتهل نیست.
علی اسماعیلی، قاری ممتاز، چهره برگزیده همایش ملی تکریم از چهره‌های قرآنی در سال ۹۵ و مبتهل برجسته چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا در بیان معنای ابتهال و با اشاره به اینکه این واژه به معنای دعا کردن، زاری کردن و یا به زاری دعا کردن است، اظهار کرد: امروزه ابتهال به‌عنوان یکی از نغمات دینی بوده اما لزوماً به این معنا نیست و بیشتر در مدح و ستایش خدای سبحان و حضرت رسول(ص) اجرا می‌شود که البته در کشور ما در مدح حضرت زهرا(س) و ائمه معصومین(ع) و به‌ویژه حضرت امیرالمؤمنین(ع) نیز این هنر دینی کاربرد دارد.
وی در تشریح تفاوت ابتهال با سایر نغمات دینی، افزود: ابتهال به صورت فردی اجرا می‌شود و نه به صورت گروهی که البته گاهی در بین اجرای تواشیح که به صورت گروهی اجرا می‌شود از نغمات ابتهال به عنوان تک‌خوانی استفاده می‌شود؛ به جز جمله‌های آغازین و پایانی ابتهال که معمولاً در ستایش خدای سبحان و صلوات بر حضرت محمد(ص) و به صورت نثر است، متن اصلی ابتهال در قالب شعر و بیشتر قصیده است که البته بر طبق تسلط مبتهل، می‌تواند به صورت نثر و یا سایر انواع شعر هم باشد.
این قاری و مدرس پیشکسوت قرآن با تأکید بر اینکه ابتهال از حيث نغمه نيز در سبک خاص خود اجرا می‌شود و موضوع ابتهال معمولاً دعایی است، گفت: به نظرم تفاوت عمده‌ای که نغمات ابتهال با هنر تلاوت قران کریم دارد این است که در قرائت قرآن، محل و میزان کشش‌ها مشخص است و نمی‌توان تغییری در آن داد اما در ابتهال چه به لحاظ محل کشش و چه به لحاظ میزان کشش، مبتهل آزاد است. همچنین در تلاوت قرآن، مسئله رعایت قواعد تجوید از یک طرف و قواعد لحن و آهنگ از دیگرسو حائز اهمیت است به این معنا که قاری قرآن با رعایت هماهنگی نغمات خاص آیات قرآنی، لحن را اجرا می‌کند تلاوت او ضرباهنگی قرآنی پیدا می‌کند، اما چون مسئله تجوید و وقف و ابتدا در ابتهال وجود ندارد و مبتهل ملزم نیست که توازن را در مدها رعایت کند، تفاوت را در ضرباهنگ ایجاد می‌کند که این امر برای مستمعان محسوس است.
اسماعیلی بیان کرد: نکته دیگر این است که در قرائت قران کریم این احساس، که قاری قرآن سخن خداوند سبحان را برای بندگان تلاوت می‌کند باعث می‌شود که شکوه خاصی در نغمات قرآنی احساس شود، حال آنکه ابتهال، سخن بنده با خدای سبحان است که در آن حالت تضرع نیز احساس می‌شود. البته در ابتهال‌هایی که در مدح حضرات معصومین(ع) اجرا می‌شود، این حالت تبدیل به احساس فخر و افتخار به داشتن چنین پیشوایانی می‌شود و به همین دلیل انتخاب لحن و نغمه در ابتهال‌ها متفاوت است.
این مبتهل ممتاز استان در خصوص منابع نغمات ابتهال، تصریح کرد: با توجه به اینکه خاستگاه ابتهال کشور مصر است و مبتهلان توانمندی در این کشور وجود دارد، می‌توان از نغمات اجرا شده توسط این اساتید تقلید و استفاده کرد و البته بعد از تمرین و تسلط، ابتکار و هنر شخصی خود را نیز به آن افزود.
بهترین منبع متن ابتهال، کتاب شریف مفاتیح‌الجنان و به‌ویژه زیارت جامعه کبیره، دعای صباح، دعای جوشن کبیر و زیارت نامه‌های مخصوص ائمه اطهار(ع) و یا اشعار منسوب به معصومین(ع) است.
وی تأکید کرد: محدودیت و فیلتر خاصی برای استفاده مبتهل از نغمات وجود ندارد با اینحال باید دقت شود که در اجرای ابتهال از نغمات مورد استفاده «غنا» و نغمات مخصوص مجالس طرب و شادی استفاده نشود.
اسماعیلی در خصوص بایسته‌های هنر ابتهال‌خوانی، توضیح داد: برای تسلط به اجرای ابتهال بهترین آموزش، شنیدن ابتهال‌های قوی و تمرین و تکرار است. همچنین داشتن صدای خوب و رسا و دارای قابلیت تنغیم، تسلط به الحان و نغمات عربی و نیز آشنایی نسبی با زبان عربی از دیگر ملزومات اجرای ابتهال است.
چهره قرآنی برگزیده کشور تأکید کرد: به نظرم یک ابتهال خوب باید دارای متن خوب و قوی چه از حیث معنا و چه از حیث ادبی باشد و در آن ارکان ابتهال شامل تسبیح خدای سبحان، صلوات بر رسول خدا(ص) و متن اصلی و نیز پایان‌بندی مناسب رعایت شده باشد؛ مبتهل نیز باید دارای صوت زیبا و رسا بوده و از الحان و ضرباهنگ مناسب استفاده کند و بتواند فضایی معنوی برای مستمعان ایجاد کند.
اسماعیلی با ذکر اینکه قرائت قرآن و ابتهال‌خوانی دو هنر متفاوت از هم هستند، افزود: چه بسیار قاریانی که توانایی اجرای ابتهال را ندارند و البته بعضی افراد هم بسته به توان خود قادرند هم قاری و هم مبتهل خوبی باشند؛ شاید این جمله درست باشد که بگوییم هر مبتهلی قاری قرآن هم هست اما هر قاری قرآن الزاماً مبتهل نیست.
وی بیان کرد: چون کشور ما عرب‌‌زبان نیست لذا اگر مبتهل متونی را اجرا کند که عربی ساده‌تری باشد و مستمعین معانی و مفهوم واژگان و متن را تا حدودی متوجه شوند، بر جذابیت ابتهال در نزد عموم مردم افزوده خواهد شد، به همین منظور بنده که توفیق ذاکری و مداحی و شاعری اهل‌بیت(ع) را دارم، معمولاً ترجمه متن عربی را در قالب شعر به زبان فارسی می‌نویسم و در بخشی از ابتهال اجرا می‌کنم.
صوت ابتهال‌خوانی به همراه قرائت دعای ختم قرآن کریم توسط علی اسماعیلی، حُسن ختام این گفت‌وگو است.
انتهای پیام
