حاضران و غایبان حمایت از گروه‌های جهادی
مسئول مرکز حرکت‌های مردمی و جهادی بنیاد علوی با بیان اینکه فقدان پشتیبانی مهمترین چالش گروه‌های جهادی است،گفت: وقتی گروه‌های جهادی قصد حضور در مناطق محروم را دارند، نیازمند برخی الزامات و پشتیبانی‌هایی هستند که عمده این پشتیبانی‌ها باید از سوی دولت پیگیری شود؛ البته در کنار دولت، نهادهای انقلابی همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی فرمان امام، کمیته امداد و بسیج سازندگی نیز در برابر گروه‌های جهادی از وظایفی برخوردار هستند.
به گزارش ایکنا، وقوع انقلاب اسلامی نشان داد که هر زمان مردم در اجرای برنامه‌های مهم و بزرگ مشارکت کرده‌اند، نتایج مطلوبی به دست آمده است. از ابتدای انقلاب تاکنون برنامه‌ها و فعالیت‌هایی که رنگ و بوی مردمی داشته و از دل مردم برآمده، همواره تأثیرگذار بوده و به سرانجام رسیده و یکی از نشانه‌های این مهم، شکل‌گیری گروه‌های جهادی در کشور است. گروه‌های جهادی که هدفی جز خدمت بی‌شائبه و بدون چشم‌داشت به محرومان و آسیب‌دیدگان نداشته‌اند، در صحنه‌های مختلف اجتماعی همچون بلایای طبیعی و محرومیت‌زدایی به میدان آمده و در گمنامی به خدمت‌رسانی به اقشار محروم پرداخته‌اند.
در پی دیدار جمعی از اعضای گروه‌های جهادی جوان با رهبر انقلاب در تاریخ ۱۰ مردادماه ۹۸، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای فردای آن روز در پیامی خطاب به اعضای گروه‌های جهادی و بسیج سازندگی، ۹ نکته را به این جوانان توصیه کردند.
خبرگزاری ایکنا در راستای مسئولیت اجتماعی خود در سلسله نشست‌ها و گفت‌وگوهایی به بررسی میزان تطابق فعالیت‌های جهادی با فرمان ۹ بندی مقام معظم رهبری و وظایف سایر نهادها و دستگاه‌ها در قبال این گروه‌ها می‌پردازد.
در ادامه گفت‌وگوی ایکنا با مصطفی یخچالی، مسئول مرکز حرکت‌های مردمی و جهادی بنیاد علوی را می‌خوانید.
ایکنا ـ ریشه‌های قرآنی بند دوم پیام 9 ماده‌ای رهبر انقلاب اسلامی در رابطه با فعالیت‌های جهادی چیست؟
مقام معظم رهبری در بند دوم پیام 9 ماده‌ای خود به گروه‌های جهادی این چنین می‌فرمایند: «کار جهادی، به معنی کار برخاسته از ایمان و به کارگیرنده هر چه بیشتر از ظرفیت وجودی انسان است و این دو هیچ یک، نقطه پایان ندارد؛ پس کار جهادی امروز شما می‌تواند ده‌ها و صدها برابر، کیفیت و ارتقا و گسترش یابد». واژه جهاد از ریشه جهد و به معنای تلاش فراوان و به‌کارگیری همه ظرفیت‌های انسان است و چنانچه در باب مفاعلة برده شده و مجاهده خوانده شود، نوعی حالت تقابلی پیدا کرده و به معنای جهاد در برابر یک مانع و دشمن بیرونی خواهد شد.
در آیه 15 سوره مبارکه حجرات این‌چنین آمده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ؛ در حقيقت مؤمنان كسانى هستند كه به خدا و پيامبر او گرويده و (ديگر) شک نياورده و با مال و جانشان در راه خدا جهاد كرده‌اند، اينانند كه راستكردارند». طبق آیات قرآن کریم می‌توان گفت که جهاد در برابر دشمن به دو صورت انجام می‌شود. اولین نوع جهاد، جهاد اصغر است که در آیه 9 سوره مبارکه تحریم بدان اشاره شده و اینگونه آمده است: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ؛ اى پيامبر با كافران و منافقان جهاد كن». دومین نوع جهاد نیز جهاد اکبر است که در آیه ششم سوره مبارکه عنکبوت اینگونه بدان اشاره شده است: «وَ مَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ؛ و هر كه بكوشد تنها براى خود مىكوشد».
بنابراین، جهاد دارای ابعاد مختلفی است و این سؤال پیش می‌آید که جهاد باید با چه کسی و در چه راهی انجام شود؟ آیه 218 سوره مبارکه بقره در پاسخ به این سؤال اینگونه می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛ آنان كه ايمان آورده و كسانى كه هجرت كرده و راه خدا جهاد کرده‌اند». یکی از ابعاد دیگر جهاد این است که همراه با چه کسی انجام شود که در قرآن کریم از پیامبر(ص) و مؤمنان نام برده شده است. همچنین، جهاد باید به وسیله اموال و انفس انجام شود که با توجه به گسترش مفهوم جهاد در زمان ما می‌توان گفت که وقت و آبرویی که مؤمنان به جهاد اختصاص می‌دهند، بخشی از جهاد ایشان محسوب می‌شود. یعنی در اردوهای جهادی که جهادگران در نقاط محروم کشور برپا کرده و وقت و دارایی خود را در این راه خرج می‌کنند نیز در حال جهاد هستند.
در آیه 15 سوره مبارکه حجرات اینگونه آمده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُوا؛ در حقيقت مؤمنان كسانى هستند كه به خدا و پيامبر او گرويده و (ديگر) شک نياورده‌اند. بنابراین، طبق این آیه شریفه افرادی که قصد انجام کارهای جهادی دارند باید ایمان داشته و هیچ‌گونه شک و تردیدی در این حرکت جهادی به خود راه ندهد؛ چراکه در این صورت کار جهادی رخ نمی‌دهد و اگر هم فعالیتی صورت گیرد، متزلزل خواهد بود. سختی‌های فراوانی در راه فعالیت‌های جهادی وجود دارد و اگر جهادگران ایمان کافی نداشته و شک و تردید داشته باشد، در میانه راه کم خواهند آورند. خداوند متعال در قرآن کریم اینگونه می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد هر كس از شما از دين خود برگردد، به زودى خدا گروهى(ديگر) را مىآورد كه آنان را دوست مى‌دارد و آنان (نيز) او را دوست دارند (اينان) با مؤمنان فروتن (و) بر كافران سرفرازند در راه خدا جهاد مى‌كنند». این آیه نیز مؤید بحث ایمان و عدم شک و تردید در جهاد است.
طبق آیات قرآن کریم ایمان همواره با دو مفهوم جهاد و هجرت بیان شده و در کنار یکدیگر قرار دارند. فردی که قصد جهاد دارد باید ایمان داشته باشد و هجرت کند. امروز مبانی قرآنی گروه‌های جهادی این است که زمان هجرت، همراه با ایمان به جهاد در راه خدا می‌پردازند. جهاد طبق آیات نورانی قرآن کریم به دو مفهوم ایمان به قیامت و نبوت نیز نزدیک است. در آیه 15 سوره مبارکه توبه اینگونه آمده است: «أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ؛ آيا سيراب ساختن حاجيان و آباد كردن مسجدالحرام را همانند (كار) كسى پنداشته‌ايد كه به خدا و روز بازپسين ايمان آورده و در راه خدا جهاد مىكند».
ایکنا ـ گروه‌های جهادی چگونه می‌توانند از توصیه رهبر معظم انقلاب اسلامی در بند دوم پیام 9 ماده‌ای رهبر انقلاب بهره‌گیری کنند؟
البته پیام 9 ماده‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی تنها پیام ایشان به گروه‌های جهادی نبوده و مقام معظم رهبری همواره و در دیدارهای مختلف بر این موضوع تأکید داشته‌اند. رهبر انقلاب اسلامی در اولین دیدار خود با گروه‌های جهادی اینگونه بیان می‌کنند که جهاد دارای چهار پایه اصلی عشق، ایمان، بصیرت و همت است». ایمان محور حرکت جهادی است و چنانچه فردی ایمان نداشته باشد، حرکت جهادی او هیچ‌گونه محوری ندارد. دومین پایه حرکت‌های جهادی، عشق است و کسی که عشق نداشته باشد، نمی‌تواند به فعالیت جهادی بپردازد. جهادگران باید عاشق باشند که از خانه و کاشانه و همسر و فرزند دوره شده و به خدمت‌رسانی در مناطق محروم بپردازند.
محور بعدی حرکت‌های جهادی همت است. فردی که قصد دارد، فعالیت‌های جهادی انجام دهد، باید همت بلندی داشته باشد و چنانچه از همت بلند برخوردار نباشد، به کارهای کوچک و مقطعی قناعت می‌کند. بصیرت چهارمین محور فعالیت‌های جهادی است و چنانچه فردی فاقد بصیرت باشد، نمی‌تواند راه صحیح را انتخاب کند و ممکن است بارها دچار اشتباه و انحراف در مسیر شود. بنابراین پیام 9 ماده‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی به گروه‌های جهادی به نوعی تمام کننده و فصل‌الخطاب ایشان به گروه‌های جهادی است.
ایکنا ـ اغلب مردم فعالیت گروه‌های جهادی را در قالب فعالیت‌های عمرانی مشاهده می‌کنند؛ در صورتی که این گروه‌ها فعالیت‌های فراوانی در حوزه‌های مختلفی همچون فرهنگی و اقتصادی نیز دارند. گروه‌های جهادی در عرصه فرهنگی دارای چه فعالیت‌هایی هستند که باید برای مردم تبیین شود؟
مقام معظم رهبری در دیدار خود با جهادگران در سال 98 اینگونه می‌فرمایند که «صرف حضور یک جوان مؤمن، متدین و انقلابی در یک مجموعه روستایی مظهر مجسم آیه قرآن است». این بدان معناست که حتی اگر گروه‌های جهادی فقط به کار عمرانی بپردازند و فعالیت فرهنگی نیز نداشته باشند، این مسئله در نهایت تأثیر خود را خواهد داشت. البته اگر جهادگران در کنار فعالیت‌های عمرانی به برنامه‌های فرهنگی نیز بپردازند، این روند، تأثیرگذاری بسیار بیشتری خواهد داشت.
بخشی از برنامه‌های فرهنگی جهادگران طرح‌های آموزشی است که امروز گروه‌های جهادی زیادی از سال‌های گذشته در حال فعالیت در حوزه‌های آموزشی هستند. تقویت درسی دانش‌آموزان، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، کلاس‌های کنکور و رفع اشکال و مشاوره درسی از جمله برنامه‌های فرهنگی گروه‌های جهادی است که محصلان روستاها و مناطق محروم را به ادامه تحصیل تشویق کرده تا بتوانند در آینده به آبادانی منطقه محروم خود کمک کنند. این مسئله یکی از تأثیرات غیر مستقیم گروه‌های جهادی در حوزه فرهنگی است.
برخی امور فرهنگی مانند برپایی نمازهای جماعت، کلاس‌های اخلاق، احکام، کلاس‌های قرآنی و ... نیز وجود دارد که از سوی بسیاری از گروه‌های جهادی دنبال می‌شود و این برنامه‌ها موجبات آشنایی مردم با بسیاری از جریانات فرهنگی خواهد شد.
ایکنا ـ گروه‌های جهادی امروز با چه مشکلاتی روبرو هستند؟
بخشی از چالش‌های گروه‌های جهادی ناشی از بحث‌های پشتیبانی است. زمانی که گروه‌های جهادی قصد حضور در مناطق محروم را دارند، نیازمند برخی الزامات و پشتیبانی‌هایی هستند که عمده این پشتیبانی‌ها باید از سوی دولت پیگیری و انجام شود. البته در کنار دولت نیز نهادهای انقلابی همچون بنیاد مستضعفان، ستاد اجرایی، کمیته امداد و بسیج سازندگی که متولی گروه‌های جهادی است، وظیفه ویژه خود در برابر گروه‌های جهادی را دارند اما یکی از وظایف دولت پشتیبانی از گروه‌های جهادی و توسعه و آبادانی روستاهاست.
گروه‌های جهادی نیازمند پشتیبانی دولت هستند. دولت نیز دارای امکانات فراوانی است که چنانچه بخواهد از ظرفیت‌های خود برای حمایت از گروه‌های جهادی استفاده کند، قطعا گروه‌های جهادی با قدرت و همت بسیار بیشتری پای در عرصه خدمتگزاری به محرومان خواهند گذاشت.
ایکنا ـ آیا نهادهایی مانند ستاد اجرایی، بنیاد مستضعفان و ... وظیفه خود در برابر گروه‌های جهادی را به طور مطلوب انجام داده‌اند؟
مقام معظم رهبری در بند هفتم پیام 9 ماده‌ای خود به گروه‌های جهادی می‌فرمایند: «به ارتباط گروه‌های جهادی با یکدیگر و ارتباط آن‌ها با دستگاه‌های قادر بر پشتیبانی بپردازید؛ بی‌آنکه دچار ارتباط‌های اداری مرسوم و دست‌وپاگیر شوید». از سال‌های قبل این مجموعه‌ها براساس دغدغه‌هایی که داشتند به صورت متمرکز به ایجاد مرکز ویژه حرکت‌های جهادی پرداختند.
این نهادها تا جایی که توانسته‌اند سعی بر آن داشته‌اند تا وظیفه خود در برابر گروه‌های جهادی را به خوبی انجام دهند. البته اینکه این حرکت‌ها تا چه میزان از توجه و حمایت مطلوب برخوردار بوده‌اند، باید بررسی شود اما با توجه به شرایط موجود چنانچه همین نهادها نبودند، این گسترش و کمیتی که امروز در گروه‌های جهادی وجود دارد، به منصه ظهور نمی‌رسید. امروز گروه‌های جهادی به واسطه این مجموعه‌های انقلابی گسترش بیشتری نسبت به گذشته پیدا کرده‌اند.
ایکنا ـ آیا گروه‌های جهادی می‌توانند در رفع مشکلات اقتصادی کشور نقش ایفا کرده و از مشکلات کشور بکاهند؟
بخشی از فعالیت‌های جهادی که طی سال‌های گذشته و عمدتاً از زمان ایجاد گروه‌های جهادی پیگیری شد، در زمینه عمرانی است اما طی سال‌های اخیر رویکرد گروه‌های جهادی نسبت به رفع مشکلات مردم از حوزه زیرساختی و ارائه خدمات صرف به حوزه توانمندسازی تغییر یافته است یعنی جهادگران امروز فقط به دنبال کارهای مقطعی همچون توزیع بسته و ... نیستند، بلکه افق نگاه گروه‌های جهادی به گونه‌ای بلند شده که به دنبال اشتغال‌زایی و ایجاد کسب و کارهای مختلف هستند که این مسئله باعث توانمندسازی و خودکفایی مردم شده و تأثیر فراوانی در شکوفایی گروه‌های جهادی دارد. این امر باعث می‌شود که گروه‌های جهادی به جای اینکه به دنبال کارهای مقطعی و دم دستی باشند، به سراغ مشکلات اساسی و ریشه‌ای مردم بروند.
البته سیاست حمایتی نهادهای پشتیانی کننده از گروه‌های جهادی نیز از توزیع صرف بسته‌های معیشتی به سمت توانمندسازی محرومان تغییر پیدا کرده است. یعنی گروه‌های جهادی که در حوزه‌های اشتغال و توانمندسازی فعالیت می‌کنند، به صورت ویژه حمایت می‌شوند؛ چراکه این برنامه از جمله کارهای اساسی و پایدار است و باعث توانمندسازی مردم در عرصه‌های مختلف خواهد شد.
ایکنا ـ یکی از مشکلات اصلی کشور موضوع اشتغال است. گروه‌های جهادی چه تأثیری در ایجاد اشتغال کشور داشته و تا چه حد می‌توانند زمینه شکست تحریم‌های اقتصادی را ایجاد کنند؟
گروه‌های جهادی عمدتا از افراد متخصص استفاده می‌کنند یعنی کسانی که یا دانشجو هستند و یا از فارغ‌التحصیلان بوده و تحصیلات عالیه دارند. زمانی که این جهادگران وارد مناطق محروم می‌شوند، می‌توانند خدمات فراوانی به محرومان ارائه دهند. این گروه‌ها می‌توانند در زمینه‌های مختلفی همچون ارائه محصولات روستائیان به بازارهای مختلف، آموزش کسب و کار به روستائیان و محرومان، تأمین نهاده‌های روستائیان و ... به خدمت‌رسانی بپردازند.
امروز بسیاری از گروه‌های جهادی هستند که بر روی یک رسته خاص شغلی تمرکز کرده‌اند. برای مثال برخی گروه‌های جهادی در حوزه صنایع دستی فعالیت ویژه‌ای را آغاز کرده و در روستاهای مختلف ضمن ارائه مواد اولیه و آموزش به روستائیان برای تولید محصولات مختلف، نسبت به ایجاد بازار و فروش محصولات ایشان نیز اقدام کرده و بدین صورت شغل و درآمدی پایدار برای محرومان ایجاد می‌کنند. گروه‌های جهادی به واسطه اینکه افرادی هستند که خود نیز دارای کسب و کارها و توانمندی‌های مختلفی در حوزه اشتغال هستند، می‌توانند در عرصه‌های مختلف به مردم محروم کمک کنند.
ایکنا ـ گروه‌های جهادی با مشکلات متعددی مواجه هستند؛ رفع این مشکلات به چه ساز و کاری نیاز دارد؟
یکی از چالش‌های جهادگران، پشتیبانی کامل از فعالیت‌های ایشان است. چنانچه نهادهای قادر به پشتیبانی از گروه‌های جهادی و دولت، وارد میدان شده و از گروه‌های جهادی حمایت کنند، بسیاری از مشکلات جهادگران از بین می‌رود؛ اما یکی از مشکلات اساسی و مبنایی نظری گروه‌های جهادی که به لحاظ فقهی باید توجیه شود، موضوع جهادی بودن ایشان است.
بسیاری از علما اعتقاد به جهاد در معرکه و قتال با دشمن می‌دانند. زمانی که این تعریف از جهاد وجود داشته باشد، خروجی این است که فقط افرادی که در جبهه‌های نبرد با دشمن جان خود را از دست می‌دهند، شهید محسوب می‌شوند؛ در صورتی که جهاد امروز بسط معنایی پیدا کرده و مقام معظم رهبری از جهاد در عرصه‌های گوناگونی همچون جهاد سیاسی، جهاد خدمت‌رسانی و ... نام برده‌اند. اگر علما در این زمینه به نتیجه برسند و بحث مبنایی این موضوع حل شود، مسئله قانونی شدن آن نیز مرتفع خواهد شد.
البته تلاش‌های زیادی در این زمینه شده و اصلاحیه قانون بسیج سازندگی هم‌اکنون در مجلس شورای اسلامی بوده و در انتظار ورود به صحن علنی است. البته این قانون متأسفانه هنوز به دلایل مختلفی همچون برخی کارشکنی‌ها معطل مانده و ماه‌هاست که جهادگران منتظر تصویب آن در مجلس شورای اسلامی هستند. البته پیگری این موضوع در کل مستلزم این است که تمامی نهادهای مربوطه نسبت به این قضیه توجیه شده و بدانند افرادی که جان خود را در راه خدمت‌رسانی به محرومان از دست داده‌اند، شهید محسوب می‌شوند. بسیاری از خانواده‌های این جان‌باختگان بدون هیچ چشم‌داشتی، فقط به دنبال عنوان شهید برای فرزندان و عزیزان از دست رفته خود هستند.
یکی از چالش‌های دیگر گروه‌های جهادی نگاه دستوری به فعالیت این گروه‌ها است. بسیاری از نهادهای متولی به دنبال آمارسازی از گسترش فعالیت گروه‌های جهادی برای خود هستند؛ درصورتیکه زمینه باید طوری فراهم شود که خود گروه‌های جهادی از درون خود توسعه پیدا کرده و در سطح جامعه تکثیر شوند. کرونا فرصتی برای مسئولان است تا بتوانند حرکت‌های جهادی را توسعه دهند و شرایط را طوری فراهم کنند که جهادگران نسبت به خدمت‌رسانی بیشتر به محرومان اقدام کنند.
گفت‌وگو از مجتبی افشار
انتهای پیام
