چند پیشنهاد برای نمایشگاه قرآن چهارمحال‌وبختیاری

نمایشگاه کتاب، نرم‌افزار و محصولات قرآنی چهارمحال‌وبختیاری پس از دو سال وقفه به دلیل شرایط کرونایی، ۳۱ فروردین‌ماه همزمان با هجدهم ماه مبارک رمضان در فرهنگسرای شهرکرد کار خود را آغاز کرد و عصر روز گذشته هشتم اردیبهشت‌ماه پایان یافت. اگرچه همت مسئولان در برپایی این نمایشگاه به‌ویژه با تخصیص نیافتن به‌موقع اعتبارات ملی جهت برگزاری این رویداد قرآنی در ماه مبارک رمضان ستودنی است اما مشاهدات و جمع‌بندی گفت‌وگوها گویای آن است که نمایشگاه قرآن از حیث شکل و محتوا نتوانسته پاسخگوی نیازها باشد و انتظارات عمومی را برآورده کند. با توجه به پایان برگزاری نمایشگاه قرآن استان، ایکنای چهارمحال‌وبختیاری با جمع‌آوری مشاهدات و نظرات مصاحبه‌شوندگان در ایام برگزاری نمایشگاه برخی نظرات، انتقادات و پیشنهادات را بازخوانی کرده است.

مؤسسات قرآنی و خانه‌های قرآن شهرها و روستاها را باید بزرگترین غایبان نمایشگاه قرآن استان دانست که در میان مردم حضور ملموس و تأثیرگذار داشته و به‌عنوان مجموعه‌های مردم‌نهاد نقش‌آفرینی زیادی را در حوزه آموزش و ترویج قرآن کریم دارند.

سجاد شفیع‌پور، مسئول کارگروه گفتمان‌سازی جلسات خانگی قرآن جامعه قرآنی عصر در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا با تأکید بر اینکه بخش مردمی فعالیت‌های قرآنی از جمله مؤسسات و خانه‌های قرآن باید در طول سال دیده شوند تا بتوان حضور و فعالیت آنان را در چنین رویدادی هم مشاهده کرد، گفت: نیروهای مردمی ظرفیت و سرمایه خوبی است به‌شرط آنکه همیشه دیده شوند نه آنکه در بزنگاه‌ها مورد توجه قرار گیرند و پس از آن فراموش شوند.

وی تصریح کرد: برگزاری نمایشگاه قرآن یک کار فرادستگاهی است چرا که هم مستلزم همکاری نهادهای قرآنی و حتی غیرمرتبط است و هم ورود نیروهای مردمی به‌ویژه مؤسسات و مراکز قرآنی مردم‌نهاد را می‌طلبد که باید دیده شوند.

همچنین طاهره امیرخانی، مدیر مؤسسه قرآنی بنت‌الحسین(ع) شهرکرد در این خصوص تأکید کرد: تمامی مؤسسات قرآنی استان باید در این نمایشگاه دیده می‌شدند و اتکا به یک مؤسسه و شخص نشود؛ می‌طلبید که با دعوت به‌موقع از تمام مؤسسات مشورت‌هایی برای بهتر شدن برگزاری نمایشگاه از فعالان این حوزه گرفته می‌شد و این خرد جمعی به بهتر شدن بازدهی کار کمک می‌کند.

نمایشگاه قرآن ؛ بستری برای جبران عقب‌ماندگی پرورشی دانش‌آموزان

آموزش و پرورش با ویژگی‌های خاصی که دارد و با بهره‌مندی از سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت به‌ویژه در ساحت قرآنی از نقش مهمی برخوردار است، دانش‌آموزان در بهترین شرایط سنی برای نقش‌پذیری و شکل‌گیری فرهنگی برای یک دوره زمانی طولانی یعنی حدود ۱۳ سال در اختیار آموزش و پرورش قرار دارند. آموزش و پرورش عهده‌دار مجموعه‌ای از تکالیف ذاتی در حوزه قرآن و عترت و نماز است و چه خوب بود که این مجموعه بزرگ و مهم نیز در غرفه‌ای به معرفی کارهای قرآنی به‌ویژه در بستر فضای شاد که فتح باب جدیدی در حوزه تعلیم و تربیت بود، بپردازد.

گفت‌وگوهای خبرنگار ایکنا با گروه‌های هر چند اندک دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی و متوسطه اول گویای این حقیقت بود که زندگی و پویایی در کودکان و نوجوانان تپنده و زنده است و شادابی، سبکبالی، صفای خاطر و سادگی از مؤلفه‌های دانش‌آموزان در این سنین است. تمام آنان در پاسخ به این پرسش که آیا از نمایشگاه قرآن راضی بودید با ذوق‌زدگی بخش‌های مختلف را توصیف کردند و کاملاً رضایت داشتند.

خانم بروجنی، معاون آموزشی دبستان سرهنگ رضوی شهرکرد در گفت‌وگو با ایکنا با اشاره به اینکه گروهی از دانش‌آموزان پایه پنجم ابتدایی را برای آشنایی با محصولات قرآنی و حضور در فضای قرآنی به این نمایشگاه آورده است، اظهار کرد: انتظار می‌رفت محصولاتی مانند بازی‌ها، کتاب داستان و دیگر اقلام قرآنی را بیش از آنچه هست ببینیم و برای کودکان و نوجوانان جذاب باشد؛ ضمن اینکه همین اندک تنوع در اقلام به‌دلیل گرانی مفرط محصولات قابل استفاده نیستند و شاهد بودیم که مشکلات معیشتی خانواده‌ها سبب می‌شود که دانش‌آموزان نتوانند خرید زیادی انجام دهند. جا داشت که این اقلام با تخفیف بیشتری ارائه شود یا بُن‌های خرید در اختیار دانش‌آموزان قرار گیرد.

وی تصریح کرد: اطلاع‌رسانی به مدارس ضعیف بود و خیلی از مدارس قطعاً مایلند دانش‌آموزان را به نمایشگاه بیاورند اما اطلاع ندارند؛ ما به دلیل اینکه دیر متوجه شدیم، تنها توانستیم از جمع ۳۹۰ نفره دانش‌آموزان مدرسه، یک کلاس ۳۰ نفره را برای بازدید بیاوریم.

بروجنی با اشاره به مجازی شدن آموزش در مدارس و دور شدن دوساله دانش‌آموزان از فضاهای تربیتی و پرورشی در مدارس، گفت: رویدادهایی چون نمایشگاه فرصت خوبی است تا دانش‌آموزان در این فضا قرار گیرند و به‌علاوه به دور شدن آنان از وابستگی به فضای مجازی کمک کند.

این بانوی فرهنگی تصریح کرد: اگر آموزش و پرورش غرفه‌ای برای حضور در نمایشگاه داشت قطعاً ‌اطلاع‌رسانی به مدارس و برنامه‌ریزی برای بازدید دانش‌آموزان صورت می‌گرفت؛ به‌ویژه اینکه سواد دینی و پرورشی دانش‌آموزان در سطح مطلوب نیست، در دوران کرونایی علاوه بر اینکه شاهد افت تحصیلی دانش‌آموزان بودیم، در حوزه تربیتی و پرورشی این اُفت مشهودتر بود و فعالیت‌های جبرانی بهتر و بیشتری لازم است.

حوزویان و دانشگاهیان از فرصت نمایشگاه قرآن استفاده کنند

حوزه علمیه و دانشگاه‌ دو نهاد آموزشی و تربیتی هستند که در تربیت جوانان تراز انقلاب نقشی بلامنازع دارند و فعالیت شورای هماهنگی فعالیت‌های قرآن و عترت(ع) دانشگاه‌های استان اگرچه به دلیل شرایط کرونایی در انجام فعالیت‌های حضوری محدود بود اما هر یک از دانشگاه‌ها با توجه به رسالت خود دارای کارکردهایی در حوزه قرآنی هستند که می‌توانند در نمایشگاه به معرفی بپردازند، از جمله اینکه دانشگاه علوم پزشکی می‌تواند در حوزه سلامت و بهداشت و درمان با اتکا به مبانی دینی و قرآنی به ارائه محتوا و خدمت به بازدیدکنندگان بپردازد. دانشگاه فرهنگیان نیز می‌تواند روش‌های آموزشی قرآن و معارف دینی را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد، ضمن اینکه فعالیت گروه علوم قرآن و حدیث در دانشگاه شهرکرد می‌تواند بخش علوم قرآنی نمایشگاه را غنی‌تر کند.

با توجه به راه‌اندازی مدرسه تخصصی حفظ در حوزه علمیه استان، انتظار این بود که فعالیت‌های قرآنی این مجموعه نیز از فرصت نمایشگاه برای معرفی خود و جذب طلاب استفاده کنند.

نمایشگاه قرآن؛ بستر معرفی فعالیت‌های نهادهای قرآنی

نهادهای متولی قرآنی از دیگر غایبان مهم این رویداد بودند و می‌طلبید که هر یک از این نهادها با توجه به حجم وسیع مأموریتی که در حوزه قرآن و عترت(ع) برایشان تعریف شده است، در این بستر به معرفی و گسترش دامنه فعالیت‌ها می‌پرداختند.

احسان قائدی، رئیس حوزه هنری استان با ذکر اینکه یکی از فلسفه‌های برپایی نمایشگاه قرآن کریم این است که دستگاه‌ها و نهادهای مختلف به‌ویژه فرهنگی و قرآنی بتوانند کارکرد و عملکرد خود را به نمایش بگذارند، افزود: امروز شاهدیم که نمایشگاه قرآن بیشتر به یک فروشگاه تبدیل شده است؛ پیداست که اتفاقی در حوزه فعالیت‌های قرآنی در نهادهای مرتبط و غیرمرتبط نیفتاده که به نمایش گذاشته شود.

وی با تأکید بر اینکه نگاه با اولویت به فرهنگ و قرآن باید در مسئولان ایجاد شود، گفت: یک راهکار این است که جریان‌ها و فعالیت‌های مؤثر قرآنی از جمله دارالقرآن‌های مساجد که مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز هست، مجدداً احیا شوند. در زمان فعالیت این مجموعه‌ها شاهد جذب و تربیت شمار بسیاری از نوجوانان و جوانان در فضای تشویقی و ترغیبی به‌ویژه برای حفظ و قرائت قرآن کریم بودیم که این روند متوقف شد.

قائدی یکی از دلایل استقبال ضعیف دستگاه‌ها از ایجاد غرفه در نمایشگاه قرآن استان را نداشتن دستاورد و عملکرد ضعیف در حوزه فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی دانست و توضیح داد: با این حال، قطعاً برگزاری این نمایشگاه بهتر از برگزار نکردن آن است و رگه‌هایی را زنده نگه می‌دارد.

وی تأکید کرد: باید مطالبه‌گری از دستگاه‌هایی که بودجه‌های فرهنگی و قرآنی برایشان تعریف شده است صورت بگیرد؛ خروجی دستگاه فرهنگی نباید این یا آن کالا یا محتوا، بلکه انسان باشد. باید به‌ویژه از دستگاه‌های فرهنگی این مطالبه صورت بگیرد که چند نیرو را تربیت کرده و تحویل داده‌اند، مثلاً بخش قرآنی فلان نهاد مشخصاً باید اعلام کند که چند حافظ یا قاری قرآن آموزش داده است.

تقویت فعالیت‌های قرآنی در بستر فضای مجازی

امروزه حکمرانی فضای مجازی در ساحت‌های گوناگون زندگی فردی و اجتماعی بر کسی پوشیده نیست و با توجه به سرمایه‌گذاری‌های کلان دشمنان برای راه انداختن گونه‌های مختلف جنگ نرم علیه جامعه ایرانی و اسلامی و آماج قرار دادن نسل جدید، جامعه قرآنی باید تمهیدی برای حضور فعالانه و تأثیرگذار برای خنثی‌سازی این هجوم گسترده و نیز اشاعه فرهنگ قرآنی در این فضا بیندیشد لذا نمایشگاه قرآن بستر خوبی برای پرداختن به این ضرورت دینی است.

یزدان یگانگی، رئیس سازمان فضای مجازی سراج در چهارمحال‌وبختیاری در این خصوص گفت: با برآورد کلی غرفه‌های این نمایشگاه، متأسفانه حق مطلب نه‌تنها در مورد نرم‌افزارها بلکه دیگر فعالیت‌های قرآنی ادا نشده است که باید این امر ریشه‌یابی شود. حال آنکه با توجه به پررنگ شدن نقش فضای مجازی در زندگی به‌ویژه در دو سال اخیر، جا داشت که این ظرفیت مهم و اساسی به‌صورت قوی در نمایشگاه دیده شود.

چند پیشنهاد کاربردی دیگر

در ادامه، احمد رفیعی وردنجانی، شاعر آیینی استان در گفت‌وگو با ایکنا برخی پیشنهادات را برای برپایی هر چه بهتر نمایشگاه ارائه داده است.

رفیعی با اشاره به اینکه برپایی نمایشگاه قرآن نباید با نگاه دستوری و بخشنامه‌ای برپا شود، اظهار کرد: شایسته است که برگزاری نمایشگاه سالانه قرآن در یک برنامه یکساله دیده شود یعنی از همین امروز برای برگزاری نمایشگاه قرآن سال آینده برنامه‌ریزی شود.

وی ادامه داد: محتوای نمایشگاه قرآن باید به‌صورت برنامه‌ریزی شده و با انتشار فراخوان در میان اقشار مختلف نخبگان از ماه‌ها قبل تهیه شود تا امروز شاهد ارائه محتوای ضعیف و غیرمرتبط در نمایشگاه نباشیم. از جمله اینکه از ماه‌ها قبل فراخوان شعر قرآنی در محافل ادبی استان منتشر و شاعران برای ارسال آثار خود فراخوان شوند و اشعاری را ارائه دهند که مرتبط با قرآن و مبانی قرآنی باشد، نه آنکه از یکی دو شب قبل به بنده اطلاع دهند که چند شاعر را برای برپایی عصر شعر قرآنی در نمایشگاه قرآن هماهنگ و دعوت کنم.

رفیعی بیان کرد: پیشنهاد می‌شود که کارها و محتوای ارائه شده در نمایشگاه از پشتوانه فکری و خوش‌سلیقگی برخوردار باشد و صاحبان آثار برای خلق آن وقت گذاشته باشند. نمایشگاه واقعی آن است که دارای پشتوانه باشد نه آنکه مثلا‌ً در حوزه کتابت قرآنی شاهد باشیم که آثار کتابت شده در یک محفل دیگر برای نمایش به این نمایشگاه آورده شود، می‌طلبید که هنرمندان خوشنویس در این نمایشگاه حضور یابند و آموزش و ارائه آثار داشته باشند. همچنین حُسن سلیقه به خرج داده می‌شد و مثلاً مراسم رونمایی از قرآن کتابت شده یا محافل پراکنده کتابت قرآن که در گوشه و کنار استان شاهد بودیم، به‌صورت متمرکز در نمایشگاه برپا می‌شد.

این کارشناس و فعال فرهنگی در استان با تأکید بر اینکه نمایشگاه قرآن در ارائه نمودهای کاربردی‌ سازی مبانی قرآن ضعیف عمل کرده است، تصریح کرد: چه خوب است اگر در جایی از آموزه‌‌های قرآن برای حل مشکلات استفاده شده یا اتفاقی در حوزه اجتماعی ساختن مبانی قرآن رخ داده است در نمایشگاه معرفی شود، مثلاً ‌اینکه این یا آن نهاد توانسته با اتکا به آموزه‌های قرآنی در مبحث ترویج فرزندآوری و تحکیم بنیان خانواده موفق عمل کند.

رفیعی تصریح کرد: تا چندی پیش برپایی رویدادی چون نمایشگاه در این قالب یک خلاقیت محسوب می‌شد، امروز اما ذائقه مخاطبان تغییر یافته و سطح آگاهی و انتظار مردم به‌ویژه نسل جدید بسیار فراتر از حدی است که با چند غرفه و پوستر و بنر جذب شوند، کافیست یک مقایسه میان جذابیت‌های این نمایشگاه با جذابیت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی داشته باشیم تا مطلب روشن شود.

وی گفت: متولیان نمایشگاه قرآن به‌جای آنکه منتظر انجام این یا آن کار قرآنی بمانند تا سراغش بروند و برای نمایشگاه دعوتش کنند، خوب است که زمینه انجام کار قرآنی و محتواسازی برای نمایشگاه را از ماه‌ها قبل آغاز کنند از جمله اینکه جامعه قرآنی، هنرمندان، اهالی رسانه و سایر ظرفیت‌های محتواسازی را برای خلق آثار قرآنی خلاقانه و بدیع حمایت کند.

حضور و همراهی مسئولان و مدیران ارشد استان حداقل در مراسم افتتاحیه نمایشگاه، پیش‌بینی تمهیدات برای تبلیغات، فضاسازی و اطلاع‌رسانی در سطح شهرها، تریبون‌های نماز جمعه و جماعات و فضای مجازی برای برپایی غرفه و نیز بازدید عمومی از نمایشگاه، توجه و دغدغه‌مندی رسانه‌ها در پوشش اخبار قرآنی از جمله نمایشگاه قرآن، برپایی نمایشگاه در امامزادگان یا مصلی، اقبال نهادهای عریض و طویل فرهنگی و قرآنی برای ایجاد غرفه در نمایشگاه، حضور پررنگ ظرفیت‌های مسجد به‌عنوان پایگاه قرآنی، استقبال کانون‌های فرهنگی هنری مساجد از این رویداد قرآنی، توجه نهادهای مردمی مانند اتحادیه قرآنی و پویش جلسات خانگی قرآن برای حضور در نمایشگاه، تقویت و افزایش برنامه‌های حاشیه نمایشگاه از جمله محافل جزءخوانی، کرسی‌های تلاوت و کلاس‌های تدبر برخی پیشنهادات بود که در خصوص نمایشگاه قرآن استان مطرح شده است.

پرونده برگزاری نمایشگاه قرآن استان در ماه رمضان امسال بسته شد و امید است تجربه برپایی نمایشگاه قرآن پس از دو سال تعطیلی بازگشت مبارکی باشد و متولیان امر فرهنگ و قرآن با تعامل و هم‌افزایی تحت پرچم قرآن با انسجام و هماهنگی از هم‌اکنون برای برپایی یک نمایشگاه قرآن فاخر و تأثیرگذار در سال آینده برنامه‌ریزی کنند و انتقادات و پیشنهادات دلسوزان و دغدغه‌مندان حوزه قرآن و عترت(ع) استان را نیز در سیاستگذاری‌های خود مد نظر قرار دهند.