توصیه به آغاز حفظ قرآن در سن مشخصی امکان‌پذیر نیست

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدابراهیم حجت‌پناه، مسئول کانون‌های خدمت رضوی در چهارمحال‌وبختیاری و حافظ کل قرآن کریم در گفت‌وگو با ایکنا در تبیین اهمیت حفظ قرآن با اشاره به آیه شریفه بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ ۚ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَا إِلَّا الظَّالِمُونَ (عنکبوت/۴۹)، اظهار کرد: بر طبق فراز «فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ»، نشانه‌ علم واقعى پذيرش آيات روشن الهى است که آيات قرآن بر دل اهل علم مى‌نشيند و اين گروه هستند كه حقانيت آن را با تمام وجود درک مى‌كنند. خداوند در این آیه بر جایگاه آیات قرآن در سینه‌ها و قلب‌ها و نه صرفاً بر روی کاغذ و در کتاب، تأکید می‌کند و بسیاری از مفسران این بیان را اشاره به حفظ قرآن و حافظان دانسته‌اند. حفظ قرآن اگر چه در قرآن به طور صریح بیان نشده اما اشارات ضمنی به آن فراوان است، همچنین آیاتی که به خواندن قرآن در نماز اشاره دارند، دلایلی برای حفظ قرآن هستند چراکه خواندن قرآن در نماز از روی قرآن جایز نیست.

وی ادامه داد: اگرچه اشاره مستقیم و صریح به حفظ قرآن در آیات وجود ندارد اما آیات فراوانی را می‌توان نام برد که تفسیر تعابیر و واژگان آن‌ها را می‌توان قریب به مضمون حفظ دانست‌، همچنان که در مورد بسیاری از موضوعات و احکام نیز بیان دقیق و صریح وجود ندارد اما با واژگان نزدیک به مضمون به آن‌ها اشاره شده است. در تفسیر مجمع­ البیان آمده است که آیه «وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ (قمر/۱۷)» یعنی به‌درستی قرآن را برای حفظ و قرائت آسان کردیم به نحوی که کل کتاب از حفظ تلاوت می­‌شود. از میان تمامی کتب آسمانی، قرآن تنها کتابی است که قابلیت حفظ را دارد. علامه شهید مطهری نیز در خصوص این آیه گفته است: بعضی‌ تفاسیر مثل مجمع‌البیان می‌گویند که لِلذِّكْرِ یعنی للحفظ، یعنی حفظ و ضبط کنید.

حامل و عامل قرآن باشیم

حجت‌پناه اشاره روایات و احادیث معصومین(ع) را بسیار فراوان بیان کرد و توضیح داد: قرآن کریم در نگاه پیامبر اسلام(ص) و اهل‌بیت(ع) از جایگاهی رفیع برخوردار است و طبعاً تلاوت و قرائت، تدبر و عمل به فرامین آن و آموختن و آموزاندن این کتاب وحیانی و نیز حفظ قرآن و در سینه داشتن آیات نورانی قرآن کریم مورد سفارش ایشان قرار گرفته است که در این خصوص احادیث پرشماری می‌توان نقل کرد، از جمله اینکه پیامبر(ص) در حدیثی فرمودند: «حَمَلَهُ القرآنُ عُرَفا اَهلِ الجَنَّه وَ المِجاهِدونَ فی اللهِ قُوادُ اَهلِ الجَنَّه وَ الُرسُلُ سادَه اَهلِ الجَنَّه، حافظان قرآن عارفان اهل بهشت و تلاش‌کنندگان در راه خدا پیشوایان اهل بهشت و پیامبران، سادات و سروران اهل بهشت هستند.» امام صادق(ع) نیز فرمودند: «اِنَّ الذی یُعالِجُ القرآن وَ یَحفَظُه بِمَشّقةٍ مِنه وَ قَلة حفظٍ لَه اَجران، یعنی هر کس که در فراگیری قرآن کوشش کند و به خاطر کمی حافظه آن را به سختی حفظ کند، برای او دو پاداش است پاداش حفظ و پاداش تحمل سختی».

این حافظ کل قرآن با تأکید بر اینکه قرآن بزرگ‌ترین معجزه بزرگ‌ترین پیامبر خداست، گفت: اگر قرآن را با خود همراه داشته و حامل و عامل قرآن باشیم گویی عصای موسی و دم مسیحای عیسی را داریم. کسی که با قرآن است نور آن را همواره در قلب خود دارد و با گوشت و خونش می‌آمیزد که این موضوع در حدیث معروفی از امام صادق(ع) مورد تأکید قرار گرفته است: مَنْ قَرَاَ الْقُرآنَ وَ هُوَ شابٌّ مُؤمِنٌ اِخْتَلَطَ الْقُرآنُ بِلَحْمِهِ وَ دَمِهِ وَ جَعَلَهُاللّه ُ عَزَّوَجَلَّ مَعَ الْسَّفَرَةِ الْكِرامِ الْبَرَرَةِ ، وَ كانَ الْقُرآنُ حَجيزا عَنْهُ يَوْمَ الْقيامَةِ؛ هر جوان مؤمنى كه در جوانى قرآن تلاوت كند، قرآن با گوشت و خونش مى‌آميزد و خداوند عزوجل او را با فرشتگان بزرگوار و نيک قرار مى‌دهد و قرآن نگهبان او در روز قيامت خواهد بود که این حدیث ارزشمند، اهمیت و جایگاه حافظ قرآن را آشکار می‌کند.

وی با یادآوری اینکه خانه‌هایی که در آن قرآن خوانده می‌شود آباد و شناسایی شده نزد آسمانیان است، بیان کرد: قرآن باعث آبادی و نورانیت خانه است و انسان‌های اهل دقت و تفکر به این اهمیت پی برده و با قرآن مأنوس بوده، می‌خوابند و بر می‌خیزند، با این کتاب آسمانی حشر و نشر دارند و به تصریح آیه ۱۹۱ سوره مبارکه آل‌عمران، الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَٰذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ، در هر حالت، ایستاده و نشسته و خفته خدا را یاد کنند و دائم در خلقت آسمان و زمین می‌اندیشند؛ لذا حافظ قرآن که آیات نورانی را دائما‌ً در سینه دارد اهل تفکر و دقت است.

حجت‌پناه بیان کرد: خوب است که انسان وارد وادی قرآن شود چرا که هر قدمی برای تلاوت و حفظ و فراگیری یا تعلیم قرآن تا انس و مرحله عمل خیر و برکت است. ثانیه به ثانیه دنیا را نباید ارزان فروخت بلکه با بهره‌گیری حداکثری از تمام لحظات سعادت دنیا و آخرت را رقم بزند و انس و الفت با قرآن و معرفت‌افزایی قرآنی که ذکر خداست ما را به این سعادت و کمال مطلوب می‌رساند.

تربیت قرآنی فرزندان در پرتو ایجاد فضای قرآنی

حافظ کل قرآن در استان با تأکید بر اهمیت تشویق فرزندان برای انس با قرآن کریم و حفظ، گفت: تربیت فرزند که بر عهده پدر و مادرها است به‌ معنی ایجاد فضا و بستر تربیت در خانه است، اگر فضای خانه قرآنی باشد فرزندان نیز به سمت قرآن گرایش می‌یابند؛ وقتی فرزندان در خانه پدر و مادر را در تلاش برای انس با قرآن ببینند که از هر فرصتی برای تلاوت و تأمل در قرآن استفاده و یا اقدام به حفظ قرآن می‌کنند، طبعاً فضای انس و حفظ قرآن ایجاد می‌شود. اگر پدر و مادر به‌دنبال تشویق فرزندان برای حفظ قرآن هستند ابتدا باید بتوانند بستر و فضای حفظ را در خانه ایجاد و فرزندان را به این امر تشویق و ترغیب کنند از جمله اینکه خودشان به حفظ بپردازند و فرزندان را در طول فرآیند حفظ با خود همراه کنند و حتی از آنان کمک بخواهند.

حجت‌الاسلام حجت‌پناه با یادآوری اینکه کودکان و نوجوانان بیشترین زمان خود را با پدر و مادر سپری می‌کنند، افزود: تأثیرگذارترین و بهترین برهه‌ عمر هر انسان در کودکی با پدر و مادر طی می‌شود و مهارت‌ها و خلاقیت‌های فرزند در خانه و خانواده پایه‌ریزی و تقویت می‌شود و می‌طلبد که پدر و مادرها فضای خانه را در جهت تربیت قرآنی و انس با قرآن و سوق دادن فرزندان به سمت قرآن مدیریت کنند.

حافظ کل قرآن با تأکید بر اینکه توصیه به آغاز حفظ قرآن در سنی خاص و مشخص امکان‌پذیر نیست، گفت: حفظ قرآن به برخی مؤلفه‌های خاص از جمله استعداد و توانمندی فرد در حفظ وابسته است لذا نمی‌توان نسخه واحدی برای همه پیچید، مربی و پدر و مادر باید بتوانند در مورد فرزند این تشخیص را بدهند که از چه زمانی و با چه روش‌هایی می‌تواند به حفظ بپردازد و اینکه آیا اساساً به حفظ قرآن علاقه‌مند و مایل است یا خیر. برحسب گیرایی و کشش کودک یا نوجوان می‌توان آنان را به حفظ جزء ۳۰ یا سوره‌های کوچک و یا سور منتخب تشویق کرد تا سرمایه‌ای معنوی را با خود داشته باشند.