ترمیم نا امیدی تحصیلی دانشجویان نیازمند پروتکل ویژه است

نام دانشجو با مفاهیم شورآفرینی چون جوانی و پویایی و نشاط پیوند دارد و دانشگاه مکانی امن برای بروز و ظهور نشاط و شادابی جوانانِ با تحرک و پویاست. امسال نیز گرامیداشت روز دانشجو تحت‌الشعاع شیوع ویروس مرگبار کرونایی که در دو سال گذشته همه جا را به تعطیلی کشانده قرار گرفته است و اگرچه وضعیت کرونایی اندکی بهبود یافته و واکسیناسیون همچنان ادامه دارد اما دانشجویان امسال نیز مانند سال گذشته روز دانشجوی متفاوتی دور از فضای دانشگاه را پشت سر می‌گذارند.

با شیوع ناگهانی ویروس کرونا دانشگاه‌ها آموزش‌های حضوری خود را تعطیل کردند و دانشجویان را به سمت اینترنت و فضای مجازی فراخواندند، به صورتی که تمامی این اقدامات در یک چشم به هم زدن اتفاق افتاد، اما دانشگاه‌ها تا قبل از پدید آمدن این بیماری آموزش‌های مجازی را تنها به‌عنوان یک برنامه بلندمدت تلقی می‌کردند و تصور نمی‌کردند زمانی بتوانند در مدتی کوتاه تمام برنامه‌های درسی، فرهنگی، آموزشی وغیره را در این فضا پیگیری کنند. اگرچه در ابتدای شیوع ویروس کرونا بسیاری از دانشگاه‌ها آموزش مجازی را جدی نگرفتند و همچنان منتظر از بین رفتن بیماری و از سر گرفتن مجدد آموزش‌های حضوری یا فیزیکی شدند، اما بعد از گذشت چند هفته با سیاست‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به این نتیجه رسیدند که این ویروس خطرناک و کشنده همچنان تا چند سال میهمان جهان است و باید با اتخاذ تصمیمات درست مانع تأثیرگذاری آن بر افکار عمومی و زندگی افراد شد، به همین علت اینترنت و فضای مجازی جای خود را به تمامی آموزش‌های سنتی و چهره به چهره داد که متأسفانه آسیب‌هایی را هم در حیطه تحصیلی و هم در ساحت سلامت روانی بر دانشجویان تحمل کرد. به‌بهانه ۱۶ آذر و روز دانشجو، ایکنای چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با یک مشاور تحصیلی در دانشگاه شهرکرد برخی آسیب‌های تحمیل شده بر روند تحصیلی دانشجویان را جویا شده است که با هم این گفت‌وگو را می‌خوانیم.

سمانه زارعان، مشاور تحصیلی و شغلی مرکز مشاوره دانشگاه شهرکرد، در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری بااشاره به اتفاق غیرقابل پیش‌بینی شیوع کرونا ویروس و تحمیل عزلت‌نشینی و فاصله گرفتن انسان‌ها از محیط اجتماعی، اظهار کرد: ظهور و شیوع این ویروس نوپدید و مجهول‌الهویه احساسات ناخوشایندی مانند ترس، اضطراب و ترس، خشم، ناامیدی و افسردگی را در آحاد جوامع انسانی ایجاد کرد و به‌ویژه در حیطه تعلیم و تربیت، سلامت تحصیلی دانشجویان و دانش‌آموزان‌ را تحت‌الشعاع قرار داد.

وی با ذکر اینکه آموزش مجازی کیفیت تحصیلی را در میان دانشجویان تقلیل داد، افزود: کم و محدود شدن روابط و تعامل میان دانشجو و استاد و نیز با سایر دانشجویان از یک سو و خانه‌نشینی و عزلت‌گزینی در خانه به‌همراه دیگر اعضای خانواده که مصائب و مشکلات خاص مادی و روانی را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کرد از دیگرسو دانشجویان را با معضلات جدی روحی و روانی و به‌تبع آن مشکلات تحصیلی مواجه ساخت و لذا در دانشگاه شاهد کاهش انگیزه تحصیلی دانشجویان در طی این مدت هستیم‌.

زارعان با اشاره به اینکه آموزش آنلاین تجربه تقریباً جدیدی در دانشگاه‌ها بود که کرونا باعث فراگیر شدن اجباری آن شد، گفت: اوایل شیوع کرونا، مسئولان دانشگاه‌ها مشغول آزمون و خطا برای رسیدن به ثبات در راه‌اندازی سامانه‌های آموزشی بودند و دانشجویان خواه ناخواه در این فرآیند شرکت داشتند که پاسخگو نبودن اینترنت و مشکلات اتصال به سامانه برای حضور در کلاس باعث می‌شد شماری از دانشجویان تمایلی برای حضور در کلاس‌های مجازی نداشته باشند.

آسیب‌های بی‌برنامگی تحصیلی در آموزش مجازی

مشاور تحصیلی در دانشگاه شهرکرد تصریح کرد: نبود تمرکز، جدیت و الزام در میان دانشجویان برای حضور در کلاس در اوایل آموزش مجازی مشهود بود و باعث افت تحصیلی آنان شد و کیفیت تحصیل را کاهش داد. بی‌برنامگی تحصیلی در بستر فضای مجازی و تحصیل در دانشگاه به‌دور از روابط اجتماعی و با استفاده از ابزار هوشمند مزید بر علت بود تا روحیه و انگیزه تحصیلی دانشجویان کاهش یابد و این امر فرسودگی تحصیلی را به دنبال داشته است.

زارعان با بیان اینکه با وجود تغییر اساسی در شیوه آموزش، اساتید دانشگاه اغلب رویه خود را در سختگیری و مدارا نکردن با دانشجویان همچنان ادامه دادند، تصریح کرد: اساتید کمی بودند که با روحیه تسهیل‌گری و مدارا با دانشجویان از سختگیری‌ها بکاهند و با دانشجویان همراهی کنند. مشاهده می‌شود که افت تحصیلی دانشجویان منجر به مشروط شدن عده زیادی از دانشجویان شد، ضمن اینکه مواردی از ترک تحصیل دانشجویان را نیز شاهد بودیم.

وی مهیا بودن فضا در بستر مجازی برای تقلب در امتحانات را یادآور شد و گفت: در چنین فضایی افزایش معناداری در تراز نمرات ایجاد شد و اعتماد به نفس کاذبی را در دانشجویان ایجاد کرد که این اعتماد به نفس در جریان امتحانات بعدی که با نظارت‌ها و کنترل‌های دقیق‌تر از جانب استاد همراه بود، از میان رفت و گونه دیگری از سرخوردگی و کاهش انگیزه بر این دست از دانشجویان تحمیل شد.

مجازی شدن آموزش و بروز تغییرات در سبک زندگی دانشجویی

زارعان با تأکید بر تغییر سبک زندگی دانشجویی در پی مجازی شدن آموزش در دانشگاه، بیان کرد: دانشجویان در چنین شرایطی ناچار بودند با شرایط جدید سازگار شوند و نوعی سردرگمی در فضای جامعه و در میان دانشجویان برای نحوه رویارویی و مدیریت شرایط وجود داشت، در مرکز مشاوره دانشگاه نیز این سردرگمی وجود داشت و به دنبال راهکارهایی برای همراه شدن با دانشجویان و تقلیل آسیب‌های تحصیلی بودیم. وقتی با بهبود وضعیت شیوع کرونا امکان دیدار و گفت‌وگوی چهره به چهره با دانشجویان فراهم شد، متوجه شدیم که در این بازه زمانی پدیده ترک تحصیل در میان دانشجویان افزایش یافته است.

مشاور مرکز مشاوره دانشگاه شهرکرد تأکید کرد: به‌عنوان نمونه، دانشجویی که تا پیش از کرونا از دانشجویان کوشا و درسخوان بود با مجازی شدن آموزش با افت شدید تحصیلی مواجه شد و ۳ ترم مشروطی را تجربه کرد، وقتی با این و دانشجو صحبت کردم، کمرنگ شدن نقش اساتید در کلاس درس و نیز جدی نگرفتن کلاس از سوی همکلاسی‌های خود و جابجا شدن اولویت‌های دانشجویان در این بازه زمانی را یادآور شد و گفت که روحیه رقابت در آموزش مجازی از میان رفت و مشاهده این وضعیت انگیزه و تکاپو و روحیه تلاش را از من سلب کرد.

برنامه‌های مرکز مشاوره دانشگاه برای همراهی با دانشجویان

زارعان در خصوص برنامه‌های دانشگاه شهرکرد برای تقلیل دامنه و آثار آسیب‌ها بر دانشجویان، بیان کرد: مرکز مشاوره دانشگاه اندکی بعد از آغاز شیوع ویروس و مجازی شدن تحصیل در دانشگاه کار خود را برای تعامل با دانشجویان به‌شیوه مجازی آغاز کرد و در طرحی با عنوان همدلی با هدف کسب اطلاع از وضعیت سلامت دانشجویان به خصوص سلامت روانشناختی آنان و ارائه خدمات مشاوره‌ای به دانشجویان و خانواده‌های آنان اجرایی شده است که مشاوران مرکز با دانشجویان تماس می‌گیرند و دقایقی گفت‌وگو و احوالپرسی می‌کنند، روز و ساعت ارائه مشاوره‌های آنلاین و کارگاه‌های گروهی نیز به اطلاع دانشجویان رسیده است که در کارگاه‌ها تلاش می‌شود مهارت‌های مواجهه با مشکلات حل مسئله و خودتنطیمی دانشجویان تقویت شود.

وی شناسایی دانشجویان مشروطی در این برهه زمانی را از دیگر اقدامات مرکز مشاوره بیان کرد و توضیح داد: با این دانشجویان به‌صورت منظم تماس می‌گیریم و کارگاه‌هایی برای آنان در نظر گرفته شده تا بتوان بی‌انگیزگی و از دست دادن روحیه تلاش را در آنان ترمیم کنیم تا به روند عادی تحصیل باز گردند و اولویت‌ قائل شدن برای تحصیل وارد زندگی دانشجویان آسیب‌دیده شود.

زارعان با اشاره به بهبود وضعیت شیوع کرونا و احتمال حضوری شدن دانشگاه‌ها وبا حضور دانشجویان همه مقاطع، تصریح کرد: برپایی جلسات انفرادی و گروهی مشاوره و نیز کارگاه‌های مشاوره با هدف کم کردن آثار سوء خانه‌نشینی و دوری از فضای تعاملی در دانشجویان در دستور کار قرار دارد که امیدواریم با حضوری شدن آموزش این جلسات برای دانشجویان برگزار شود و فضایی ایجاد کنیم که دانشجویان از دغدغه‌های خود بگویند و ما در مرکز مشاوره با ارائه راهکار مناسب جهت حل مسئله، در جهت سلامت روانی دانشجویان و بازگشت به سیر عادی تحصیل یاری‌گر آنان باشیم.

نقش اساتید دانشگاه در تقلیل آسیب‌های تحصیلی دانشجویان

مشاور تحصیلی دانشجویان بخش دیگری از فرآیند از میان بردن یا تقلیل آسیب‌ها را ناظر بر آگاه‌سازی اساتید دانشگاه دانست و بیان کرد: در این راستا، از اساتید دعوت خواهد شد که در دوره‌های آموزشی مشتمل بر نحوه برخورد با دانشجویان و تلاش برای تعامل و گفت‌وگو با آنان در کلاس شرکت کنند؛ می‌طلبد که در اساتید نیز که در جریان کرونا و آموزش مجازی متحمل مصائب و مشکلات فراوانی بودند، انگیزه ایجاد شود تا در سیر کمک به دانشجویان برای بازگشت به روند عادی تحصیل تسهیل‌گر و یاری‌گر باشند.

زارعان در پاسخ به این پرسش که مهم‌ترین و جدی‌ترین آسیب تحمیل شده بر دانشجویان در طول ایام کرونا چیست؟ تصریح کرد: چالشی که الزاماً لاینحل نيست اما رفع آن ممکن است زمان‌ بر باشد، آسیب وارده بر روابط بین‌فردی است، در جریان آموزش مجازی گوشه‌گیری و عزلت‌نشینی در دانشجویان نهادینه شد و به این وضعیت عادت کردند لذا تقلیل درون‌گرایی ایجاد شده در دانشجویان ممکن است مستلزم صرف زمان و انرژی زیادی باشد.

وی ادامه داد: ناامیدی تحصیلی که در میان بسیاری از دانشجویان شیوع یافته نیز از دیگر آسیب‌های جدی است که ترمیم آن نیازمند پروتکل‌های ویژه است و در جلسات برخط مشاوران مرکز مشاوره با دانشجویان تلاش می‌شود که با ایجاد انگیزه ناامیدی تحصیلی را به حداقل برسانیم.