قرآن‌آموزی خردسالان با لهجه عربی؛ آری یا خیر؟

اعظم صابری، مدیر جامعة‌القرآن واحد بانوان و خردسالان شهرکرد، در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، با اشاره به اینکه زبان قرآن به عربی متفاوت از زبان فارسی است، اظهار کرد: این موضوع باید در فرآیند آموزش قرآن به کودکان و نوجوانان مورد توجه و دقت‌نظر باشد و حتی‌الامکان آموزش روخوانی و روانخوانی با آموزش قواعد تلفظ زبان عربی همراه باشد که این رویکرد در جامعة‌القرآن دنبال می‌شود؛ البته آموزش زبان با لهجه عربی مخالفانی نیز دارد و برخی اساتید و کارشناسان حوزه آموزش و حتی والدین معتقدند که آشناسازی خردسالان با لهجه زبان غیرفارسی ممکن است در شکل‌گیری زبان فارسی آنان خلل وارد کند اما باید گفت که ۹۸ درصد افراد با این رویکرد موافقند و آثار و نتایج آن در کودکان و نوجوانان از دیرباز مشهود بوده است.

وی با بیان اینکه آیات و روایات فراوانی مبنی به عربی بودن قرآن کریم اشاره دارند، افزود: از جمله در آیات ۱۹۵ و ۱۹۸ سوره مبارکه شعرا، خداوند می‌فرماید: «بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ مُبِينٍ ...وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الْأَعجَمِينَ فَقَرَأَهُ عَلَيْهِمْ مَاكَانُوابِهِ مُؤْمِنِينَ؛ قرآن به زبان عربی روشن نازل شد ... و اگر آن را بر برخى از غيرعرب‌زبانان نازل مى‌كرديم، پيامبر آن را برايشان مى‌خواند به آن ايمان نمى‌آوردند.»، لذا زبان قرآن عربی روشن است و بسیار سفارش شده که قرآن را با لحن عربی تلاوت کنیم.

صابری زمان آموزش قرآن به خردسالان را مهم ارزیابی کرد و افزود: کودکانی که در آستانه ورود به کلاس اول به جامعة‌القرآن مراجعه می‌کنند، ثبت‌نام نمی‌شوند، چراکه در این مقطع ابتدا باید تلفظ حروف زبان فارسی را فرا گیرند و تثبیت کنند اما یادگیری همزمان یک زبان دیگر آنان را دچار مشکل می‌کند؛ بنابراین حداقل ۶ ماه و یا بیشتر باید طی شود تا بتوان آموزش زبان قرآن را آغاز کرد؛ با این حال در بخش خردسالان، استعدادهای قرآنی فراوانی مراجعه می‌کنند که از ۵ سالگی تحت آموزش قرار گرفته و تلفظ حروف و حرکات را فرا می‌گیرند و روخوانی قرآن را تا پیش از ورود به مدرسه تثبیت می‌کنند.

خوانش داستان با هدف آموزش تفاوت‌ زبان‌های فارسی و عربی

مدیر جامعة‌القرآن کودکان و بانوان شهرکرد با اشاره به تجربه ۳۰ ساله این مؤسسه در آموزش قرآن به خردسالان و کودکان و با بیان این نکته که در رویکرد جدید آموزش قرآن در این مرکز، تفاوت‌های تلفظ و ادای کلمات در زبان‌های عربی و فارسی نیز زمانی که روخوانی و روانخوانی و فصیح‌خوانی قرآن‌آموز تثبیت شده باشد، توسط مربیان آموزش لحن عربی به خردسالان همواره گوشزد می‌شود، ادامه داد: در کنار این آموزش‌ها، خواندن کتاب داستان در مرحله‌ای که خردسال به توانایی فصیح‌خوانی دست یافته باشد، همواره در دستور کار قرار دارد که نقش مربیان و به‌ویژه اولیا در این راستا مهم است.

وی ادامه داد: در طول داستان‌خوانی باید برای خردسال تفهیم شود که زبان این داستان‌ها زبان معمولی مکالمات روزمره ماست و با لحن عربی تفاوت دارد. اگر زمان این آموزش‌ها به‌ موقع و به‌صورت اصولی و نظام‌مند انتخاب شود، هیچ تعارضی در لهجه فارسی و عربی در خردسالان ایجاد نخواهد شد، در واقع اگر تفاوت فارسی و عربی به‌ خوبی به قرآن‌آموز تفهیم شود، هیچ مشکلی در روند یادگیری زبان فارسی در مدرسه ایجاد نمی‌شود.

صابری بیان کرد: خردسالان با ورود به دبستان مورد تشویق معلم قرار می‌گیرند و به‌ عنوان الگوی دیگر دانش‌آموزان در زمینه تلاوت قرآن کریم معرفی می‌شوند اگرچه برخی معلمان با این رویه مخالف‌اند و کودکان را از تلاوت قرآن به لحن عربی در کلاس منع می‌کنند که لازم است این مسئله مورد بررسی قرار گیرد. در فرایند آموزش قرآن جامعة‌القرآن هر روز با این حقیقت مواجه هستیم که خردسالان و کودکانی سرشار از استعدادهای قرآنی در اختیار داریم که به‌ خوبی آموزش‌ها را دریافت می‌کنند و در مواردی حتی توانایی آنان در تلاوت و فصیح‌خوانی بهتر از بزرگسالان است.

فرآیند آموزش قرآن به خردسالان

این بانوی قرآنی استان در تشریح فرآیند آموزش تلفظ حروف و حرکات به خردسالان گفت: آموزش تلفظ ۱۰ حرف عربی که تلفظشان با فارسی متفاوت است با زبان شعر، داستان و اشاره به خردسالان آموزش داده می‌شود، این شیوه آموزشی برای آنان جذاب است و سبب نهادینه شدن تلفظ حروف در ذهن می‌شود. پس از حروف، حرکات نیز به خردسالان آموزش داده می‌شود تا آموزش لحن عربی به تدریج تکمیل شود، پس آموزش حروف و حرکات، کلمه‌خوانی و سپس آیه‌خوانی به خردسالان آموزش داده می‌شود که در نهایت به توانایی روخوانی قرآن دست می‌یابند.

صابری افزود: در مراحل بعدی و پس از آنکه قرآن‌آموزان روخوانی، روانخوانی و فصیح‌خوانی را پشت سرنهادند، در سنین بالاتر وارد حفظ جزء ۳۰ می‌شوند و در مرحله بعدی تجوید مقدماتی با عنوان تجوید در مدرسه را فرا می‌گیرند که قواعدی نظیر ادغام و اخفاء به آنان آموزش داده می‌شود؛ آموزش‌های صوت و لحن، حفظ، تجوید تخصصی نیز در مرتبه بعدی آموزش قرآن قرار دارد که قرآن‌آموز بر طبق علاقه و توانمندی یکی از رشته‌ها را انتخاب می‌کند.

آموزش قرآن به نیروهای توانمند سپرده شود

وی توانمندی کودکان در تلاوت روان قرآن با لهجه عربی را در کلاس درس قرآن نوعی تبلیغ و تشویق به فراگیری قرآن برای سایر دانش‌آموزان دانست و توضیح داد: زمانی که این کودکان برای تلاوت قرآن مورد تشویق و توجه معلم قرار گیرند و به‌ عنوان الگو به سایر دانش‌آموزان معرفی شوند قطعاً دیگر دانش‌‌آموزان نیز ترغیب خواهند شد که این مسیر را طی کنند. این تمایل کم‌کم به خانواده و والدین تسری می‌یابد و این چرخه تبلیغی در گرایش کودکان و نوجوانان به کلاس‌های آموزشی جامعة‌القرآن مشهود است. این مرکز بدون آنکه فعالیتی در راستای تبلیغ و جذب قرآن‌آموز در رسانه‌ها یا سطح شهر داشته‌ باشد، توانسته است افراد بسیاری را جذب و تربیت کند، لذا مادران و خانواده‌ها با مشاهده خروجی کار در مدارس و مسابقات قرآن، بهترین مبلغان جامعة‌القرآن هستند.

صابری با مهم خواندن آموزش قرآن در مدارس به‌ویژه در دوره ابتدایی، بیان کرد: شواهد موجود حاکی از آن است که حق آموزش قرآن در مدارس به‌طور کامل ادا نمی‌شود چراکه بخشی از معلمان توانمندی لازم را برای آموزش قرآن ندارند و حتی اهمیت چندانی برای کلاس قرآن قائل نیستند؛ استان ما مملو از حافظان، قاریان و اساتید و مربیان قرآنی است که هیچ جایگاهی در آموزش و پرورش ندارند؛ غم‌انگیزتر آنکه در مواردی هم که نیروهای قرآنی جذب این نهاد شده‌اند به جای کار در امر آموزش قرآن به کارها و مناصب دیگری مانند مربی پرورشی و غیره منصوب شده‌اند و آموزش قرآن به نیروهایی محول شده که بعضاً توانمندی لازم را ندارند.

این بانوی فعال قرآنی با اشاره به ضرورت جذب و به‌کارگیری نیروهای توانمند قرآنی در امر آموزش قرآن در مدارس، تصریح کرد: آموزش صحیح و مؤثر قرآن در مدارس به‌ویژه در سنین دبستان سبب قرآنی بار آمدن دانش‌آموزان می‌شود؛ از دولت انقلابی انتظار می‌رود در این زمینه ورود و مساعدت بهتری داشته باشد. ۴ سال قبل با ابتکار بنیاد خاتم‌الاوصیاء، خیز خوبی برای آموزش نیروهای مستعد و علاقه‌مند در قالب دوره تربیت معلم آموزش قرآن کریم شکل گرفت تا این افراد پس از گذراندن دو سال فشرده آموزشی جذب آموزش و پرورش شوند؛ عده‌ای از افراد در استان و کشور با تحصیلات قرآنی و حوزوی این آموزش‌ها را طی کردند اما با وجود پیگیری‌های فراوان، حتی یک نفر در آموزش و پرورش به‌کارگیری نشد.