از سرمایه‌های روانشناختی قرآن تا نقش تعالیم قرآن در ارائه الگوی تمدن‌سازی
نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» با ارائه دوازده مقاله برگزیده از سراسر کشور به کار خود پایان داد و موضوعاتی نظیر آسیب‌های تربیتی سبک زندگی انسان مدرن، نقش عوامل عاطفی در تحکیم خانواده از منظر قرآن کریم، سرمایه‌های روانشناختی قرآن، انسان مدرن و سبک زندگی، موعودباوری، معناشناسی واژه کرامت انسانی و ... از سوی سخنرانان مطرح شد.
به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، نخستین همایش ملی «قرآن و انسان مدرن» امروز ۲۲ تیرماه با حضور دانشگاهیان و قرآن‌پژوهان از سراسر کشور در بستر فضای مجازی و با میزبانی دانشگاه شهرکرد برگزار شد؛ خلاصه‌ای از مقالات برگزیده و ارائه شده در این همایش تقدیم علاقمندان می‌شود.
رحمت شایسته‌فر، استادیار گروه معارف و تربیت اسلامی دانشگاه فرهنگیان در مقاله‌ای با موضوع «آسیب‌های تربیتی سبک زندگی انسان مدرن از نظر قرآن کریم و آموزه‌های دینی»، با پرداختن به این آسیب‌های تربیتی، اظهار کرد: انسان مدرن با آسیب‌هایی نظیر سکولار شدن، استفاده نادرست از ابزار ارتباطی، تأثیرپذیری نادرست از مردم سایر فرهنگ‌ها و ادیان، کم شدن تحرک و فعالیت بدنی، استفاده از غذاهای ناسالم و تضعیف جایگاه خانواده و کاهش جمعیت مواجه است.
وی افزود: کم شدن فاصله اجتماعی در برخورد با نامحرم، کم شدن ارتباطات حضوری و چهره به چهره، تعطیلی برخی احکام سازنده اسلام، جاهلیت مدرن، فاصله روحی بین اعضای جامعه و مطالعات سطحی از دیگر تهدیداتی است که آحاد جامعه مدرن را فرا گرفته است و پژوهش حاضر نشان می‌دهد که تنها با داشتن سبک زندگی برگرفته از آموزه‌های قرآنی و روایی می‌توان بر انبوه آسیب‌های دنیای مدرن غلبه کرد.
مجتبی جلالی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد با بررسی «وجوه تفسیری ملکوت و تأثیر آن در باور و تربیت انسان از منظر صدرالمتألهین و علامه طباطبایی با نگاهی بر انسان مدرن»، در چهار محور کلی به ارائه بحث پرداخت و گفت: از آنجا که ایمان و اعتقاد به عالم ملکوت در نحوه نگرش رفتاری و اخلاقی انسان‌ها به‌ویژه انسان مدرن دارای نقش بسزایی است، لذا شناخت این عالم و توسعه آگاهی انسان در این باره دارای لوازم و آثار در حوزه اندیشه و عملکرد انسان‌ها است.
وی با تبیین ارتباط ساحت‌های ملکوتی با انسان مدرن، ادامه داد: شاید تصور شود که انسان‌ها با گذر ایام و در تطور علم جدید در برابر داده‌های قدیمی و اصیل نظیر محتواهای دینی حالت گریز، تضاد یا ابهام و جهل پیدا کرده‌اند، راهکار این چالش آن است که انسان به نیازهای اساسی نظیر شناخت مبدأ، مسیر و سبک زندگی و معاد بر اساس متن دین و قرآن پاسخ دهد.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: دین به دلیل منبعث شدن از منبع کامل و آگاه بر مصالح و مفاسد انسان‌ها در جهت پاسخگویی به نیازهای انسان بسیار راهگشاست؛ آشنایی انسان مدرن با محتوای غنی دینی نه‌تنها منافاتی با جهش علمی ندارد، بلکه در راستای جهت‌دهی کلان و به‌سامان شدن علم و نیز پرهیز از انحطاط آن کمک خواهد کرد.
در ادامه، عباسعلی صالحی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد ضمن ارائه مقاله‌ای با عنوان «نقش عوامل عاطفی در تحکیم خانواده از منظر قرآن کریم با پرداختن به جایگاه خانواده در توسعه نیروی انسانی، اظهار کرد: خانواده نهادی مقدس است که در قرآن کریم با نام «میثاق غلیظ» از آن یاد می‌شود؛ خانواده نخستین اجتماعی است که شخص در آن گام می‌نهد و آداب و اصول زندگی و تعاون و ایثار را فرا می‌گیرد، همچنین خانواده کانون حفظ سنن و مکارم دینی و اخلاقی و مرکز رشد عواطف و احساسات است.
وی با برشمردن برخی عوامل عاطفی تحکیم خانواده، گفت: از منظر قرآن کریم، عواملی چون تلازم ایمان و عمل صالح، سنخیت زوجین در تساوی ایمان، ظهور ایمان در سایه تقوا، تعهد به میثاق غلیظ، رفتار مبتنی بر معروف در خانواده و قوامیت مرد در خانواده از جمله این عوامل هستند.
ولی‌الله نصیری، عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد دیگر سخنران این همایش بود که در مقاله‌ای به «رابطه انسان کامل با وحی و الهام از دیدگاه مولانا» پرداخت و بیان کرد: مولوی هر چند مکاشفات و الهامات و احوالات اولیای دین را از مقوله وحی می‌شمارد، اما به تأثیر از مفاد آیات قرآن برای وحی انواع و مراتبی قائل است؛ او در نهایت، عالی‌ترین و تجریدی‌ترین مرتبه وحی را متعلق به انبیای عظام می‌داند.
وی ادامه داد: تعظیم و ارادت زایدالوصف مولوی نسبت به پیامبر اسلام(ص) در جای‌جای آثارش گویای آن است که این شاعر عرفانی ایشان را حد اعلای مقام بشری می‌داند که کسی قادر به دستیابی به جایگاهش نیست؛ مولوی قائل به این نکته است که روح محل نزول وحی الهی لطیف‌تر و مجردتر از عقل است، زیرا این روح امری غیبی و از جان ماوراءالطبیعه است.
این مدرس دانشگاه با تأکید بر ابعاد الهی روح بشر، بیان کرد: از نظر مولانا، داستان پیامبران حادثه‌ای تاریخی نیست که تنها یک بار رخ داده باشد، بلکه این حوادث در وجود هر فردی در هر دوره‌ای و در هر مکانی تکرار می‌شوند؛ هر انسان با توجه به دارا بودن دو بُعد الهی و بشری، عرصه درگیری دو نیروی خیر و شر در وجود خویش است.
منیژه کاوه، عضو هیئت علمی دانشگاه شهرکرد نیز در مبحثی روانشناختی به بررسی «سرمایه‌های روانشناختی و معادل‌های قرآنی آن» که لازمه انسان مدرن هستند پرداخت و گفت: امید، خوش‌بینی، کارآمدی و تاب‌آوری از جمله مولفه‌های اصلی سرمایه‌های روانشناختی هستند که بر اساس بررسی انجام شده در این مقاله، در ۲۰ آیه شریفه مبحث امید مطرح شده است.
وی در خصوص موضوع خوش‌بینی در آیات قرآن کریم، بیان کرد: مبحث خوش‌بینی در چهار مقوله خوش‌بینی به خداوند، نسبت به جهان، نسبت به دیگران و نسبت به خود بروز و ظهور می‌یابد که در این مقاله به آن‌ها پرداخته شده است.
حجت‌الاسلام ولی غیبی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه شهرکرد با مطرح کردن موضوع «نگرانی‌های انسان مدرن»، توضیح داد: قرآن برای هدایت انسان آمده و خطاب قرآن در بسیاری از مواضع، خطاب علم است و کلید حل تمامی مشکلات در این کتاب آسمانی موجود است و از آن با تعبیر شفا یاد شده است.
وی ادامه داد: یک روانشناس غربی معتقد است که مرگ، تنهایی، پوچی و آزادی رنج‌آور نگرانی‌های اصلی بشر هستند و قرآن کریم برای این دردهای همیشگی بشر نسخه‌های شفابخش دارد.
مریم عاشوری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر در مقاله‌ای با عنوان «واکاوی جایگاه و شخصیت حقوقی - اجتماعی زن از منظر قرآن کریم و اندیشه فمینیسم با تأکید بر منابع غربی نسبت به تفکر قرآنی و فمینیستی» با اشاره به آیات قرآن در خصوص حقوق زن، اظهار کرد: در قرآن کریم آیاتی دال بر دفاع از حقوق زن آمده است که مشخصا به موضوعاتی نظیر منع پدیده دخترکشی، حق مالکیت و بهره‌برداری از اموال برای زن، مبارزه با نگرش تبعیض در عدم ارث بردن زن، پرداخت مهریه و نفقه از سوی مرد و دفاع از حقوق اجتماعی زنان اشاره دارند.
وی با برشمردن برخی اصول اندیشه فمینیسم در خصوص حقوق زن، بیان کرد: فمینیسم قائل به دنبال احقاق حقوقی برای زنان است که از جمله می‌توان به کسب تساوی زن و مرد، ارزش‌گذاری زن در لذاید، جهت‌گیری و تنظیم نظام حقوقی زن، نقطه تعادل و معیارسنجی حقوقی زن در نظام شخصیت حقیقی و حقوقی و مبارزه با رویه نابرابری اشتغال، حقوق و کار اشاره داشت.
عاشوری گفت: اندیشه فمینیسم رواج اشرافیت، لذت‌گرایی و مصرف‌گرایی را نصیب زنان می‌کند حال آنکه اندیشه و سبک قرآنی ساده‌زیستی و لذت‌گرایی اصول‌مند را برای زن و مرد به ارمغان می‌آورد؛ در حقیقت اندیشه ناب قرآنی بهترین و جامع‌ترین اندیشه را در قبال مقام و شخصیت زن دارد.
پروین اصغری، دکترای تاریخ اسلام و عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با ارائه پژوهشی با عنوان «تبیین نقش تعالیم قرآنی در ارائه و تحقق الگوی تمدن‌ساز در جوامع امروزی»، تمدن‌سازی را حاصل ارتقای جامعه اسلامی در سه سطح فرهنگ، اقتصاد و سیاست مبتنی بر الگوهای اسلامی و بومی دانست و گفت: بهترین منبع برای چنین الگویی قرآن کریم است که حاوی آموزه‌های بینشی، اندیشه‌ای و علمی در حوزه‌ها و ساحت‌های گوناگون حیات بشری است.
وی با تصریح اینکه قرآن کریم منبع اصلی تمدن‌سازی است، ادامه داد: لازم است تا به‌شیوه‌ای علمی، نظام‌مند و معقول این کتاب آسمانی به‌عنوان الگوی تمدنی مورد توجه و بررسی قرار گیرد، الگویی که قرآن کریم ارائه می‌دهد، برای پیشرفت تمام مردم جهان و کل بشریت است.
اصغری گفت: الگوی تمدن‌ساز قرآن کریم الگویی است که از سوی رهبران الهی و با هدف تحقق سعادت دنیوی و اخروی در ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و ... با تأکید بر منابع بشری و حیاتی حاصل می‌شود.
در ادامه، حنانه بهشتی، دانشجوی علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان تبریز در مقاله‌ای تحت عنوان «قرآن، انسان مدرن و سبک زندگی با پرداختن به مفهوم‌شناسی سبک زندگی»، اظهار کرد: سبک زندگی برآیند ارزش‌های درونی‌شده فرد است که با توجه به تفاوت انسان‌ها در مختصات فکری و ارزش‌های اعتقادی، فرهنگی و ...، شاهد تفاوت در سبک زندگی افراد با فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های گوناگون هستیم.
وی ادامه داد: خداوند که خالق انسان‌ها و پدیدآورنده جهان هستی است و از روح خود در انسان دمیده و هدف از آفرینش انسان را رسیدن به کمال می‌داند، سبک زندگی را نیز برای طی مسیر کمال در اختیار انسان‌ها قرار داده است تا انسان در پرتو آموزه‌های دینی و سبک زندگی قرآنی به قرب الهی برسد.
بهشتی با برشمردن برخی مصادیق و شاخصه‌های سبک زندگی دینی از منظر قرآن کریم، گفت: اهمیت کار و تلاش و کسب رزق، وقتی به عهد، قناعت و صرفه‌جویی، مقاومت در سختی ها و شدائد و بسیاری مولفه‌های دیگر را می‌توان در این خصوص برشمرد.
وی بیان کرد: تجهیز انسان مدرن به علوم تجربی، خانواده‌گریزی، فردانگاری و ستیز با مفهوم خانواده، سوق یافتن به سمت تجرد تمام‌عیار، مصرف‌گرایی شدید به جای اشاعه فرهنگ امساک، تنوع طلبی شدید در حوزه فرد و اجتماع، تغییر هویت زن و مرد، خطا در الگوگیری و ... از جمله شاخصه‌های سبک زندگی مدرن هستند که سبب ایجاد تضاد میان سبک زندگی قرآنی و زندگی مدرن شده است.
بهشتی در خصوص راهکارهای دستیابی به سبک زندگی قرآنی و مدرن، تصریح کرد: در این خصوص ابتدا باید از عنصر عقل در مسیر شناخت نیازهای واقعی بهره گرفت تا بتوان به آرامش نسبی دست یافت، اصلاح و هماهنگی ظاهر و باطن و مطالعات بین‌رشته‌ای در بررسی سبک زندگی از دیگر راهکارها هستند.
مریم شراره، دانشجوی رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهرکرد با بررسی «جایگاه هنرمند در قرآن کریم، مثنوی معنوی و منطق‌الطیر»، بیان کرد: هنر انسان مانند دین سبب سیر عمودی انسان به‌سوی خداوند است و نردبانی است که اگر به دیوار قرآن تکیه کند، به خداوند می‌رسد.
وی با تأکید بر اینکه انسان جلوه‌ای از روح خداوند است، ادامه داد: خداوند آدمی را به‌صورت خود خلق کرد و از سرشت خویش در ذات او قرار داد، لذا انسان می‌تواند با توجه به فطرت و روح خدایی خود و با صیقل دل، پذیرای حق باشد. هنر هنرمندی که با صیقل دل خلق می‌شود، تماماً کمال و فضیلت و ارزشمند است، چرا که هنر از روح هنرمند سرچشمه می‌گیرد و بدون هنرمند، اثر هنری نیز هیچ است.
شراره لازمه رسیدن به هنرمندی را دوری دل از هرگونه ناپاکی دانست و افزود: برای خلق هنر باید به آیینه‌وارگی رسید؛ هنری که واقعی و حقیقی باشد و از دل و روح هنرمند ظهور یابد، ماندگار است.
سروناز حیدری، کارشناس ارشد ادیان در مقاله خود با عنوان «انسان و موعودباوری»، با تصریح اینکه موعودخواهی و موعودطلبی از خواسته‌های درونی انسان مدرن است، بیان کرد: انبیای الهی در مأموریت‌های خود به مردم وعده یک مصلح جهانی را می‌دادند که ظهور کرده و بشریت را از جور و ستم ظالمان رها خواهد کرد.
وی در ادامه با بررسی ریشه لغوی واژه موعود و تبیین معنای اصطلاحی آن، گفت: نیاز به موعود در تمامی ادیان و عصرها مطرح بوده و انسان مدرن با وجود پیشرفت و مدرنیته، این نیاز را بیش از پیش احساس می‌کند؛ توجه به مسئله نجات به‌دلیل کمال‌خواهی و میل به جاودانگی همواره با بشر همراه بوده است.
هادی روح‌الامین، دانشجوی کارشناسی ارشد ادیان دانشگاه شهرکرد با پرداختن به «معناشناسی واژه کرامت انسانی در پرتو قرآن کریم»، اظهار کرد: از منظر قرآن کریم، انسان در یک تصویر، صاحب کرامت الهی است تا خلیفه خدا بر زمین باشد و آسمان‌ها و زمین مسخر او باشند، اما در تصویری دیگر، موجودی است که از خاک آفریده شده و ناتوان، ستمکار، نادان، ناسپاس، حریص و همانند چارپایان و حتی پست‌تر است.
وی ادامه داد: بر اساس آیات قرآن، دو گونه کرامت برای انسان تعریف شده است که کرامت الهی یا تکوینی و کرامت اکتسابی هستند، یعنی کرامتی که از جانب خداوند در ذات همه انسان‌ها نهاده شده و کرامتی که در پرتو اعتلای روحی و دوری از پستی و فرومایگی کسب می‌شود. کرامت حقیقی در اطاعت و بندگی خداوند است و باکرامت‌ترین افراد نزد خداوند، باتقواترین آنان است؛ کرامت اکتسابی ارزش بالاتری در مقایسه با کرامت تکوینی دارد.
انتهای پیام
