امتیازات شب قدر در قرآن / شبی که قبل از نزول قرآن ارزش ذاتی دارد

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی، قرآن‌پژوه و استاد دانشگاه آزاد اسلامی، شامگاه 15 اردیبهشت‌ماه در نشست علمی «امتیازات شب قدر در قرآن» که از سوی مؤسسه فهیم برگزار شد، گفت: خداوند متعال در آیه 185 بقره «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ...» فرموده که رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است. در سوره قدر هم فرمود که قرآن در شب قدر نازل شده است، پس با جمع این دو مشخص می‌شود که شب قدر در ماه رمضان قرار دارد.

وی افزود: اولین نکته قابل استفاده از آیات این است که شب قدر قبل از نزول قرآن مطرح بوده و تقدم وجودی بر نزول قرآن دارد؛ زیرا می‌فرماید: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُبَارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ»؛ یعنی مبارک بودن آن مفروض گرفته شده است. در سوره قدر هم فرموده است که و «وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ»؛ چه می‌دانی شب قدرچیست؛ این نشان می‌دهد که خود قدر موضوعیت دارد برخلاف دیدگاه برخی مفسرین که گفته‌اند خود قدر موضوعیت ندارد و نزول قرآن موضوعیت دارد.

ایازی بیان کرد: قدر بودن، شب قدر، ارزش واقعی است؛ گاهی ما برخی چیزها را اعتبار و نام‌گذاری می‌کنیم مثلا می‌گوییم هفته وحدت و روز زن و ... که اینها خصوصیتی ندارد، ولی خود قدر به لحاظ ذاتی و تکوینی هویتی دارد. یعنی در شب قدر فعل و انفعالاتی شکل می‌گیرد که ما از آن مطلع نیستیم، همان طور که در گذشته نمی‌دانستیم چرا زلزله و سیل پدید می‌آید؛ در مورد قدر هم به لحاظ علمی نمی‌دانیم چه فعل و انفعالاتی رخ می‌دهد ولی ارزش آن ذاتی است.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: در مورد اعدادی مانند هفت و 40 هم این خصوصیت و ویژگی وجود دارد؛ در مورد قدر، خود لیله هم موضوعیت دارد؛ در قرآن منظومه‌ای از آیات، عنایت بر مسئله شب دارند؛ مثلاً ارتباطات انبیاء در شب بوده است؛ «و واعدنا موسی اربعین لیله»؛ یا در مورد معراج «اسری بعبده لیلا»؛ یا به پیامبر(ص) دستور داده شده که «و من الیل فتهجد به نافله»؛ امام علی(ع) هم فرموده است: «و اما الیل فصافون اقدامکم و رتلون القرآن ترتیلا...»؛ بنابراین ترکیب قدر و شب بودن دارای اهمیت است.

وی به چرایی اهمیت شب قدر پرداخت و اضافه کرد: قرآن فرموده: «فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ»؛ یعنی شب قدر شب جداسازی همه امور است؛ ما چه مؤمن و مسلمان باشیم و نباشیم برای همه بشر خصوصیت دارد که در آن همه امور از هم جدا می‌شوند. در قرآن کریم واژه قدیر از ریشه قدر به دفعات زیادی به کار رفته است، البته ما قدیر را به قدرتمندی تعبیر می‌کنیم.

ارزش ذاتی شب قدر

وی افزود: برخی گفته‌اند به این جهت به شب قدر، قدر گفته می‌شود چون ارزش دارد و برخی گفته‌اند به این دلیل قدر است که در آن تقدیر و اندازه‌گیری وجود دارد؛ لذا به خاطر کار اندازه‌گیری که در این شب انجام می‌شود اهمیت دارد.

ایازی اظهار کرد: یکی از نکاتی که در قرآن بر آن تأکید شده است، بحث مشیت الهی است که حدود 400 آیه مرتبط و غیرمرتبط با این موضوع بیان شده و تقدیر الهی هم برگرفته از مشیت است؛ در سوره قمر فرمود که ما هر چیزی را به اندازه لازم خلق کردیم؛ حکومتی ساقط می‌شود و حکومتی ساقط نمی‌شود و رشد می‌کند و برخی حکومت‌ها از کارآمدی می‌افتند و همه اینها براساس قوانین هستی است؛ خدا برای انسان الگو و نقشه دارد و اراده و اختیار انسان بخشی از آن نقشه الهی است.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «یفرق» در کل نظام هستی رخ می‌دهد و مختص قرآن نیست؛ زیرا قبل از نزول قرآن هم شب قدر وجود داشته است؛ فیصله‌بخشی و جداسازی در ادیان دیگر هم بوده و روایات داریم که تورات و انجیل هم در شب‌های دیگری از ماه رمضان نازل شده است؛ البته با نزول قرآن معارفی به بشر عطا شد که بی‌نظیر بوده و مهمین بر همه کتب و ادیان قبلی است.

شب قدر شب معرفت است

وی با بیان اینکه یکی از کارهای قرآن شفافیت‌سازی است، زیرا معارفی در ادیان قبل ارائه شده ولی در قرآن تفصیل آن آمده است، تصریح کرد: باید میان سرنوشت و تحقق آن فرق بگذاریم؛ زیرا تحقق امور به اراده انسان بستگی دارد و در این راستا حتی برخی عالمان خودشان را از اول ماه رمضان آماده می‌کردند، همان طور که وقتی افطار می‌دهیم از قبل آن امکانات را فراهم می‌کنیم.

ایازی تصریح کرد: در مورد شب قدر معتقدیم این شب، حقیقت واقعی تکوینی است؛ در بحث بعثت و نزول قرآن و اتصال پیامبر به مبدا غیب داریم که ایشان از قبل مراحلی از سیر و سلوک را طی کرد و آمادگی در وجودشان ایجاد شد تا در شب قدر نزول قرآن صورت گرفت. در ماه رمضان کسانی که تجربه باطنی دارند توفیقاتی به دست می‌آورند که در ایام دیگر ندارند یا در شب‌های قدر جایگاه و مقامی می‌یابند که در شب‌های دیگر حاصل نمی‌شود؛ لذا افضل اعمال امشب کسب معرفت در دین و معرفت خداوند است.

وی تأکید کرد: البته کسب معرفت به معنای کسب علم نیست که امشب ریاضی و علوم و ... بخوانیم، امشب مقدمات لازم برای معرفت باید در وجود انسان فراهم شود تا انتخاب درستی در زندگی داشته باشد؛ بنابراین شرکت در جلسات معرفتی و علمی و تفکر و تعمق در شب قدر خیلی مهم  است و انسان وقتی به این مرحله رسید در شب قدر وقت نتیجه‌گیری و استفاده است.