قرآن کریم اصلی‌ترین ملاک کرامت را تقوا می‌داند / فلسفه تکریم سادات

به گزارش ایکنا، آیت‌الله سیدمنذر حکیم، رئیس مؤسسه الذریة النبویه و استاد حوزه علمیه، 27 دی‌ماه در نشست علمی «عیار سیادت در احادیث عیون اخبارالرضا(ع)؛ تحلیل موردی داستان زیدالنار» از سلسله نشست‌های همایش کتاب عیون اخبارالرضا(ع)، با اشاره به آیه شریفه 24 ابراهیم(ع) «أَلَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِي السَّمَاءِ»، گفت: اهل بیت(ع) و ذریه نبوت، مصداق اتمّ این آیه شریفه به عنوان کلمه طیبه هستند که از ریشه محکم برخوردار هستند و شاخ و برگ آن در سراسر گیتی نورافشانی می‌کند.

 

وی با بیان اینکه در روایات اهل بیت(ع)، تکریم خاصی برای ذریه اهل بیت(ع) در نظر گرفته شده است، افزود: حتی در برخی روایات بیان شده کسانی که جزء سادات و ذریه آن بزرگان هستند، در صورت داشتن لغزش‌هایی به خاطر انتساب به این خاندان، تکریم ‌شوند؛ در اینجا این سؤال مطرح است که قرآن کریم شرط تکریم را تقوا بیان فرموده و این مسئله در تضاد با این اصل قرآنی است.

 

منذر حکیم با اشاره به محکمات و متشابهات قرآن، بیان کرد: یکی از محکمات قرآن، «فتبارک الله احسن الخالقین» و خلق انسان در احسن تقویم است؛ در نظام تکوینی که خدا آفریده است، نیازهای انسان به دو دسته تقسیم می‌شود که دسته‌ای از آن تکوینی و برخی اکتسابی است. مثلاً در مورد رزق بیان شده که دو نوع است؛ رزقی که اگر انسان تا تلاش نکند، به دست او نمی‌آید و آن رزق علم و دانش است، همینطور بحث تقوا و ایمان و فضیلت.

 

استاد حوزه با بیان اینکه هدف خلقت از منظر قرآن عبادت خداست، اضافه کرد: خداوند فرموده است که رزق و روزی شما را من می‌دهم، اما عبادت و تقوا رزقی است که باید با اراده خود انتخاب کنید و در این مسیر بروید. بنابراین خدا برای تأمین این نیاز، برنامه تشریعی دارد تا انسان خداخواه و خداگونه شود و به ایمان و شدیدترین مرتبه حب به خدا برسد.

 

 

منذرحکیم با اشاره به آیه 13 حجرات «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ»، گفت: این آیه از محکمات قرآن کریم است و براساس آن تعارفات و تعاملات و خلق انسان به صورت زن و مرد، هدف آفرینش نیست، بلکه ملاک کرامت در تقواست؛ بنابراین خداوند کرامت ذاتی به انسان داده تا به کمال و ایمان برسد، اما یک کرامت دیگر هم داده که برای کسانی است که با اراده خود بر نفس سیطره یافته و بیشترین گام را در مسیر تکامل و علم و عصمت طی کرده باشند.

 

استاد حوزه علمیه بیان کرد: نیاز اولیه انسان، هدایت است که علاوه بر هدایت تکوینی، از راه هدایت انبیاء و ائمه به بشر اعطا می‌شود؛ لذا خداوند نخبه‌های معنوی و مطیع خود را برای هدایت سایر انسان‌ها بر می‌گزیند. در آیه 33 آل عمران فرمود: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ». همچنین در آیه 55 مائده «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ»؛ خداوند پیامبر و کسانی را که به این کمالات آراسته باشند که مصداق کامل آن امام علی و ذریه ایشان هستند، به عنوان ولی انتخاب کرده است.   

 

وی با بیان اینکه «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ» جزء محکمات غیرقابل نسخ است، افزود: در کتاب عیون، روایتی از امام رضا نقل است که فرموده‌اند این آیه نسخ نشده و اصلاً امکان نسخ آن وجود ندارد، بنابراین معیار اصلی در کرامت، تقواست، اما انتساب به خاندان عصمت و طهارت هم نوعی افتخار و کرامت برای کسانی است که متعلق به این خاندان هستند.

 

منذر حکیم با بیان اینکه این کرامت، فلسفه و دلیل دارد،  تصریح کرد: تکریم ذریه نبوی در حقیقت به خاطر خود پیامبر است و آثار تربیتی و اجتماعی دارد، اما این انتساب هم ممکن است آسیب‌هایی داشته باشد، لذا قرآن کریم در سوره والعصر به خوبی آسیب‌شناسی کرده و فرموده است که ایمان، عمل صالح و تواصی به حق و تواصی به صبر است که می‌تواند راه رهایی از آفات و آسیب‌ها باشد. در ماجرای آدم و حوا، خداوند انسانی آفرید که مسجود ملائک بود، اما گرفتار آفت تخلف از نهی الهی شد، ولی در نهایت، خدا راه نجات را به او نشان داد.

 

وی با تأکید بر اینکه اطاعت و بندگی اساس قرب به خدا به عنوان یک اصل محکم قرآنی است و حتی در روایت داریم که اگر کسی اطاعت و بندگی نداشته باشد، نباید انتظار شفاعت داشته باشد، افزود: روایت داریم که نگاه به ذریه ما عبادت است؛ در اینجا این پرسش مطرح است که آیا صرفاً نگاه به معصومان عبادت است یا همه ذریه رسول الله یعنی سادات؛ که روایت تأکید بر نگاه به همه ذریه دارد. البته امام شرطی را بیان فرموده‌اند و آن این است که بر منهاج و سیره رسول‌الله باشند و گرفتار گناهان نباشند و در گرداب آن فرو نرفته باشند؛ بنابراین ارتباط نسبی با پیامبر ارزشمند است، اما ارزشمندی این نسب، شرط دارد.

 

رئیس مؤسسه الذریة النبویه با بیان اینکه برای سادات خمس حلال، ولی زکات حرام است، اظهار کرد: این تمایز قطعاً بی‌وجه نیست؛ چون شعار احترام به پیامبر لازم است و تکریم ذریه پیامبر باعث پررنگتر شدن حضور پیامبر و دستورات او در جامعه و زنده نگهداشتن سیره پیامبر است. اینکه ما به زیارت ذریه پیامبر رفته و احترام برای آنها قائل هستیم و از ایشان طلب حاجت می‌کنیم، آثار و برکات فراوانی دارد؛ تکریم سادات هم در حقیقت تکریم پیامبر(ص) است.

 

منذر حکیم تصریح کرد: سرایت این مسئله در جامعه اثر تربیتی برای احترام‌شونده و احترام‌کننده دارد و تکریم ذریه نبوی، اشعار به حضور واقعی پیامبر در جامعه بشری و اسلامی است؛ یکی از عملکردهای پیامبر(ص)، ذریه ایشان از کوثر اوست؛ حتی ما ساداتی داریم که غیرمسلمان هستند، زیرا والدین اینها مجبور به تقیه بوده‌اند و فرزندان هم مسیحی و ... شده‌اند، ولی توجه به همین مسئله که نسب آنها به فاطمه(س) و حسن و حسین(ع) می‌رسد، نوعی انگیزه برای بهترشدن و افتخار برای آنان است.

 

وی با بیان اینکه برخی هم در طول تاریخ از مسئله سیادت سوء استفاده کرده‌اند، افزود: این افراد سیادت را منبعی برای درآمدزایی و پیش بردن کارهای خود قرار داده‌اند، لذا در گذشته نقیب‌السادات دادگاه خاصی برای محاکمه سادات قرار داده بودند، کمااینکه در قرآن هم حکم مجازات و پاداش اطاعت زنان پیامبر دوبرابر دیگران است.

 

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه در میان اهل سنت هم سادات مورد تکریم هستند، ادامه داد: مطلوب آن است که ذریه نبی در جامعه الگو باشد و وقتی الگو شد، هم خودش تکامل می‌یابد و هم جامعه را به سمت تکامل پیش می‌برد، لذا مقدم داشتن سادات و ازدواج با آنها نوعی تکریم است. بنابراین اینکه برخی به خاطر سوءاستفاده برخی از سادات، کلا تکریم آنها را کنار بگذارند، کار درستی نیست و امری شرعی و فقهی است. 

 

منذر حکیم با بیان اینکه 10 روایت از عیون در این باره ذکر شده است، به روایت زید پرداخت و گفت: در روایتی بیان شده که امام صادق(ع) به زید فرمود: ای زید تو شنیده‌ای که فاطمه(س) دامان خود را از آلودگی پاک نگه داشت و خداوند ذریه او را بر آتش جهنم حرام کرده، اما به خدا قسم این برای حسن و حسین و فرزندان متصل به ایشان است و بدان اگر تو فکر کنی که پدرت دائماً در حال عبادت خدا باشد و تو معصیت کنی و خدا شما را در قیامت یکسان قرار دهد، اشتباه می‌کنی. برای اهل اطاعت در ذریه نبوی، دو ثواب و برای گناهکاران آنان هم دو عقاب قرار داده شده است. ای زید تقوا پیشه کن که هر کسی چنین نکند، از ما نیست و ما هم از او نخواهیم بود. بنابراین با این معیار، هر کسی از خدا فاصله بگیرد، از اهل بیت(ع) نیست. روایت به داستان فرزند نوح استناد کرده و تأکید دارد که فرزند نوح به دلیل معصیت، از اهلیت نوح بیرون آمد.