نگاهی به فرصت‌ها و چالش‌های آموزش مجازی در مدارس

مهدی زمانی دشتی، معاون پرورشی مدارس ناحیه یک شهرکرد و کارشناس رسانه، در گفت‌وگو با ایکنا از چهار محال‌وبختیاری، با اشاره به اینکه انتقال اجباری فعالیت‌های آموزشی مدارس به فضای مجازی را باید اتفاق خوبی دانست، اظهار کرد: فضای مجازی قابلیتی مغفول مانده بود که با شیوع کرونا قابلیت‌های آن دیده شد و همه افراد درگیر در امر آموزش‌و‌پرورش مانند مسئولان، مدیران، فرهنگیان، اولیا و دانش‌آموزان به ظرفیت‌های بسیار خوب این فضا پی برده‌اند و می‌توان از این ظرفیت عظیم بهره وافری برد.

وی ادامه داد: این اتفاق سبب شد که به اذعان یکی از کارشناسان رسانه در مدت چند ماهی که از شیوع کرونا و فعالیت مدارس در فضای مجازی می‌گذرد، در حوزه آموزش‌ در فضای مجازی پیشرفت کنیم. فضای مجازی فرصتی را در اختیار نظام تعلیم و تربیت قرار می‌دهد که در دوران پساکرونا نیز می‌توان با بهره‌گیری از این فرصت و تلفیق آموزش حضوری و مجازی، کیفیت آموزش در مدارس را ارتقا داد.

آشنایی دانش‌آموزان با تولید محتوا در فضای مجازی

این مدرس رسانه با اشاره به ارتقای سطح سواد رسانه‌ای دانش‌آموزان و معلمان به‌دنبال انتقال فعالیت‌های مدارس به فضای مجازی، گفت: اتفاق خوبی که رقم خورد، آشنایی دانش‌آموزان با تولید محتوا در بستر فضای مجازی است و اینکه آنان از این فضا استفاده مفید و بهینه دارند. در واقع تا پیش از کرونا فرزندان ما در زمینه تولید رسانه‌ای آموزش ندیده بودند و استفاده مفید کمتری از ظرفیت فضای مجازی داشتند، یعنی فضای مجازی صرفاً جنبه سرگرمی برای آنان داشت؛ ورود اجباری به این فضا و بهره‌گیری مفید از بستر فضای مجازی، ذهنیت و برداشت دانش‌آموزان را از این فضا تغییر داد و به این باور رسیدند که فضای مجازی می‌تواند بسیار مفید باشد.

زمانی با ذکر اینکه ورود دانش‌آموزان به فضای مجازی با معایبی نیز همراه است، تصریح کرد: یکی از بزرگترین ایرادها این است که خانواده‌ها و بسیاری از پدر و مادرها قادر به کنترل فرزند در فضای مجازی نیستند. استفاده بی‌رویه و بدون کنترل فرزند از این فضا و نبود مقرراتی مشخص و فقدان آگاهی بسیاری از والدین به بایدها و نبایدهای استفاده فرزندانشان از فضای مجازی ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند.

مشکلات آموزش در فضای مجازی

معاون پرورشی مدارس ناحیه یک شهرکرد، گفت: بسیاری از خانواده‌ها به دلیل نداشتن وسع مالی، امکان تهیه ابزار هوشمند آموزش مجازی را ندارند و دانش‌آموزان از این آموزش‌ها باز می‌مانند که این به معنی تحقق نیافتن عدالت آموزشی است. مشکل دیگر این است که بسیاری از خانواده‌ها و حتی دانش‌آموزان در ابتدای کار با شیوه استفاده از ابزار هوشمند و اینترنت آشنا نبودند و همین مشکل برای برخی معلمان و مربیان مدارس نیز وجود داشت. این مسئله در مناطق محروم که دسترسی محدودتری به اینترنت دارند، بیشتر مشهود بود.

وی شبکه شاد را اتفاق مهم نظام تعلیم و تربیت دانست و تأکید کرد: اینکه چنین بستری در فضای آموزشی کشور ایجاد شده را باید اتفاق خوبی دانست، اگرچه به‌ویژه در ماه‌های اولیه، این شبکه پاسخگوی طیف گسترده مخاطب نبود و معلمان و دانش‌آموزان از دیگر پیام‌رسان‌ها و راه‌های ارتباطی در آموزش مجازی بهره می‌جستند. در واقع، معلمان علاوه بر تشکیل کلاس در شاد، فضای دیگری را در دیگر پیام‌رسان‌ها پیش‌بینی کرده بودند تا در صورت پاسخگو نبودن شاد به دلیل تراکم مخاطبان و مشکلات پهنای باند، فوراً دانش‌آموزان را به آن فضا انتقال دهند و روند آموزش مختل نشود.

مدرس رسانه در استان بیان کرد: خوشبختانه شبکه شاد روزبه‌روز در حال ارتقاست و مشکلات آن رفع می‌شود، امکاناتی مانند برقراری ارتباط زنده، تمهیدات دقیق امنیتی و تعریف مشخص کاربر، مشخص بودن حضور یا غیبت دانش‌آموز در کلاس، وجود فضای ابری و امکان ذخیره اطلاعات از امتیازات شبکه شاد است.

زمانی با اشاره به اینکه شبکه شاد طبیعتاً به دلیل نوظهور بودن مشکلاتی دارد، ادامه داد: این شبکه باید مدت‌ها قبل و در دورانی طراحی، آزمایش و نهایی می‌شد که دانش‌آموزان در مدرسه حضور داشتند تا با شناخت نقاط ضعف و قوت و آزمون و خطای آن به سامانه‌ای قوی و عاری از اشکال دسترسی یابیم و به‌ عنوان یک فرصت و قابلیت در کنار آموزش حضوری وجود داشته باشد.

بایدهای آموزش و پرورش در فضای مجازی

این کارشناس ارشد مشاوره با بیان اینکه فضای مجازی به‌ تنهایی نمی‌تواند حق تعلیم و تربیت را ادا کند، تصریح کرد: اگرچه آموزش مجازی بسیار کارگشاست اما نمی‌تواند جایگزین آموزش حضوری شود بلکه باید به‌ عنوان یک فرصت در کنار آموزش حضوری به آن توجه داشت و از ظرفیت‌های آن برای ارتقای کیفیت آموزش بهره گرفت. در واقع، ارتباط فیزیکی و در کنار هم قرار گرفتن مربی و متربی حتی در زمانی که آموزشی هم منتقل نمی‌شود، فرصتی برای فراگیری است، لذا مربی و متربی زمانی که وجود همدیگر را حس می‌کنند و حضور یکدیگر را تجربه می‌کنند و از یکدیگر آرامش می‌گیرند، فرصت و زمینه بسیار خوبی برای تعلیم و تعلم ایجاد می‌شود.

مربی پرورشی مدارس ناحیه یک شهرکرد با بیان اینکه فضای مجازی به‌ویژه در حوزه مباحث پرورشی قطعاً نمی‌تواند به اندازه فضای حقیقی موثر باشد، تأکید کرد: در فضای مجازی حس و حضور کمرنگ‌تر است و دانش‌آموزان حضور معلم را لمس نمی‌کنند، این ایراد به‌ویژه در مورد دانش‌آموزان ابتدایی ملموس است چراکه آنان از حیث عاطفی و حسی و برای پیشرفت در آموزش و مباحث پرورشی، نیاز بیشتری به لمس حضور معلم دارند.

زمانی با اشاره به تجارب شخصی خود در حوزه فعالیت‌های پرورشی در شبکه شاد، گفت: در مباحث پرورشی، مؤلفه‌هایی مانند نیازسنجی، علایق، سن دانش‌آموز و ... مورد توجه قرار می‌گیرد؛ علایق و سلیقه‌های دانش‌آموزان را مورد سنجش قرار داده و تولید محتوا را بر این اساس انجام می‌دهم و به مقوله جذابیت تولیدات توجه می‌شود. همچنین بارگذاری انیمیشن‌های مورد علاقه دانش‌آموزان، برگزاری مسابقات، برنامه‌های ویژه تربیت بدنی و ... همواره در دستور کار قرار دارد.