گستره آیات‌الاحکام بسیار فراتر از حد کنونی است / پیشبرد مطالعات میان‌رشته‌ای با کار گروهی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه رساله‌های عملیه فعلی بخش اندکی از نیازهای تکلیفی انسان را برآورده می‌کند، اظهار کرد: در تحقیقی اثبات کرده‌ام که گستره آیات‌الاحکام در روایات اهل بیت(ع) بسیار فراتر از منابع فقهی رایج است. در حالی که عمدتاً از فروعات عملی به سراغ قرآن رفته‌اند. ائمه(ع) در روایات از آیات اعتقادی، فروعات عملی، ضرب‌المثل‌ها و آیات مربوط به طبیعیات، قیامت و بهشت و جهنم مباحث فقهی را مطرح کرده‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجعفر صادقی فدکی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه تلاش‌های زیاد و گسترده‌ای در زمینه علوم انسانی مانند علوم سیاسی، حقوقی و ... با رویکرد اسلامی در سطح حوزه در حال انجام است، گفت: کسانی که وارد چنین مباحثی می‌شوند باید به مطالب علوم و مباحث قرآنی و روایی اشراف کامل داشته باشند و همین مسئله سبب دشواری کار در مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن و علوم می‌شود. چنین افرادی بسیار کم هستند؛ عمدتاً حوزویان به سایر علوم انسانی تخصص کمتری دارند و متخصصان علوم انسانی نیز در زمینه قرآن دست پر نیستند، ولی در مجموع تلاش‌های خوبی صورت گرفته و نتایج خوبی هم حاصل شده است.
گذر از بحث امکان به تولید علوم انسانی اسلامی
وی عدم تربیت نیروی مناسب در این عرصه را یکی از مشکلات برشمرد و اضافه کرد: یکی از مسائلی که در این نوع مباحث شاهدیم بحث امکان نظریه‌پردازی و تولید علوم انسانی اسلامی است؛ امکان چنین کاری وجود دارد و نباید بیش از این بر روی این مباحث متوقف شویم؛ ولی باز شاهدیم موضوع برخی مناظرات و کرسی‌ها و میزگردها هنوز در باب امکان تولید چنین علومی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: در حالی که در برخی پژوهشکده‌ها و مراکز پژوهشی چندین جلد اثر مثلاً در موضوعات روانشناسی اسلامی، مدیریت اسلامی، تربیت، اخلاق و حقوق و ... تولید شده و عملاً امکان آن به اثبات رسیده است، گرچه در بحث روش‌شناسی و تعمیق مباحث باید کارهای دقیق‌تری صورت بگیرد.
لزوم کار گروهی دو تخصص
صادقی فدکی تصریح کرد: ما افرادی از حوزه داریم که در برخی رشته‌های دانشگاهی مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی و ... تخصص دارند و از طرفی آشنایی خوبی با مبانی دینی دارند؛ بنابراین بحث از امکان گذشته است، گرچه بیان کردم که نیروی انسانی کارآمد و مبرز به اندازه لازم تولید نشده است. ضمن اینکه روی آوردن به کارهای گروهی با حضور متخصصان علوم انسانی از یکسو و علوم اسلامی از سوی دیگر برای پیشبرد این نوع مطالعات ضروری است.
این پژوهشگر حوزه علمیه در پاسخ به این سؤال که آیا روش استنباط از قرآن متفاوت از متون دیگر است؟، ادامه داد: روش برداشت از قرآن تا حد زیادی با روایات مشترک است، گرچه قرآن کریم محکم و متشابه و مقید و مطلق و ناسخ و منسوخ... دارد که ضروری است محقق و پژوهشگر به آنها توجه کند و حکمی از آیات متشابه را به آیات محکم پیوند نزند.
وی در پاسخ به این سؤال که در خصوص روش برداشت احکام از قرآن کریم مقاله‌ای نوشته‌اید، آیا روش برداشت احکام با روش برداشت‌های علوم انسانی تفاوت دارد؟ اظهار کرد: قواعد برداشت مشترک است، ولی مثلاً اگر کسی قصد برداشت مسائل سیاسی از قرآن دارد باید در این عرصه تخصص داشته باشد یا در علوم انسانی دیگر هم به همین منوال است.
صادقی فدکی در پاسخ به این سؤال که برخی آیات‌الاحکام را منحصر در مثلاً 500 آیه نمی‌دانند، بلکه بسیار فراتر از این و گاهی همه آیات قرآن را به اعتبار مطالعات میان‌رشته‌ای مشمول این قضیه می‌دانند دیدگاه شما چیست؟ گفت: در تحقیقی اثبات کرده‌ام که گستره آیات‌الاحکام در روایات اهل بیت(ع) بسیار فراتر از چیزی است که در منابع فقهی و آیات‌الاحکام رایج است.
روش اهل بیت(ع) در استناد فقهی به آیات
وی بیان کرد: آنچه رایج است از فروعات عملی به سراغ قرآن رفته‌اند، در صورتی که در روایات اهل بیت، هم از آیات اعتقادی و هم از فروعات عملی، ضرب‌المثل‌ها و آیات مربوط به طبیعیات(کوه‌ها، دشت‌ها و ...) استفاده کردند و با استناد به آنها مباحث فقهی مطرح کرده‌اند. حتی از آیات مرتبط با قیامت و سخنان بهشتیان و جهنمیان خطاب به یکدیگر حکم فقهی استخراج کرده‌اند. رساله‌های عملیه فعلی بخش اندکی از نیازهای تکلیفی انسان را برآورده می‌کند، در حالی که احکام مربوط به اعتقادات می‌توانیم داشته باشیم که برخی مراجع به رساله خود اضافه کرده‌اند؛ بحث اعتقادات حتی مقدم بر فروعات عملی است؛ زیرا اعتقادات پایه و اساس ایمان محسوب می‌شود.
صادقی فدکی تصریح کرد: اخلاقیات هم مانند فروعات عملی در آیات قرآن و روایات وجود دارد، مثلاً اینکه غیبت و دروغ در کجا جایز و در کجا ایراد دارد، یکی از این مباحث است که جا دارد وارد حوزه فقه و رساله‌های عملی شود. البته مرز مباحث اخلاقی ممکن است در برخی موارد علی‌الظاهر روشن نباشد، ولی در اسلام هیچ حیطه‌ای نداریم که برای آن حکمی وجود نداشته باشد. اهل تسنن معتقدند که منطقة الفراغی هست، ولی در مجموعه روایات، در همه زمینه‌ها دستوراتی وجود دارد که برخی تحت عناوین خاص و برخی تحت عناوین عام است.
دامنه گسترده مسائل فقهی
وی به ذکر مثالی در این عرصه پرداخت و افزود: مثلاً احداث باغ پرندگان و اداره آن در نگاه برخی افراد به علت محبوس بودن حیوانات در مکان کوچکی سبب اذیت آنها و در نتیجه کار غیراخلاقی است، ولی در همین عرصه هم احکام روشنی داریم؛ لذا اگر کاری باعث آزار حیوان مانند زدن حیوانات و گرسنه نگه داشتن آنها شود قطعاً حرام است، ولی گاهی احکام ثانویه سبب تجویز یک عملی می‌شود.
صادقی فدکی در پایان بیان کرد: آزار رساندن به حیوانات حرام است، اما اگر مجموعه حیواناتی را در جایی مانند باغ پرندگان جمع کنیم و مردم با دیدن آنها پی به قدرت لایزال خداوند و عظمت خالق جهان ببرند، بحث حرمت آنها را منتفی می‌کند. ضمن اینکه هر نوع نگهداری پرندگان هم غیراخلاقی و باعث آزار آنها نیست. البته در نهایت این کار فقیه است که براساس ادله حکم صادر کند.
انتهای پیام
برای رسیدن به مفاهیم و تفسیر آیات قرآن کریم نیاز به کاوشهای زیادی است تا مبهمات مکشوف شوند و از گامهای اصولی استفاده کرد نه فرعیات. 
