شرایط اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر

به گزارش ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، شهید مطهری در توصیف قیام اباعبدالله(ع) می‌گوید: «...گویی در حادثه کربلا بنا بوده که اسلام در همه ابعادش و همه جنبه‌هایش تجلی کند و به عبارت دیگر عملاً و واقعاً نه ظاهراً برای تماشا، تجسم داده شود و به مرحله عمل در آید... حسین(ع) یک فرد معترض و منتقد است، مردی است انقلابی و قیام‌کننده، یک مرد مثبت است، دیگر انگیزه دیگری جز امر به معروف و نهی از منکر لازم نیست. همه جا را فساد گرفته، حلال خدا حرام و حرام خدا حلال شده است. بیت‌المال مسلمین در اختیار افراد ناشایست قرار گرفته و در غیر راه رضای خدا مصرف می شود».

همچنین در بحارالانوار جلد ۴۴ آمده است که امر به معروف و نهی از منکر واجبی است که امام حسین(ع) در وصیتشان به محمد حنفیه به آن اشاره کردند: «من نه از روی خودخواهی و یا برای خوشگذرانی و نه برای فساد و ستمگری از شهر خود بیرون آمدم، بلکه هدف من از این سفر امر به معروف و نهی از منکر و خواسته‌ام از  این حرکت اصلاح مفاسد است و احیای سنت و قانون جدم رسول خدا(ص) و راه و رسم پدرم علی بن ابیطالب(ع) است».

همین بیانات کافی است تا اهمیت این دو فریضه دینی یعنی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی آشکار شود، پرسش اینجاست که جامعه امروز ما تا چه میزان به اهمیت موضوع پی برده است و آیا شاهد اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر در جامعه هستیم؟

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا مردانی، مدیر حوزه علمیه قائمیه فرخشهر، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اینکه امر به معروف و نهی از منکر از دو زاویه مطرح است، اظهار کرد: این دو فریضه مهم نخست در جنبه فردی و اجتماعی و سپس در زمینه اثرگذاری آن باید مورد توجه قرار گیرد که البته به جنبه فردی آن کمتر پرداخته شده و به بُعد اجتماعی و انجام واجب دینی به منظور اثرگذاری اجتماعی بیشتر پرداخته شده است.

وی در خصوص بعد فردی امر به معروف و نهی از منکر، تصریح کرد: این بدان معناست که هر فرد عامل به معروف و تارک منکر باشد و خود را به این دو فریضه ملزم و متعهد می‌داند. شکی نیست تا زمانی که فرد بر بُعد فردی امر به معروف و نهی از منکر فائق نیاید و ملزم نشود، بعد اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر در او به کمال و جایگاه واقعی نخواهد رسید.

آگاهی فردی؛ اصل اول امر به معروف و نهی از منکر

حجت‌الاسلام مردانی تأکید کرد: مرحوم شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم قائل به این نکته بود که تا شخصی عالم نشود، نمی‌تواند امر به معروف و نهی از منکر کند زیرا منکر را جای معروف و معروف را جای منکر می‌گذارد؛ لذا جایی که باید مانع منکر شود به آن امر می‌کند و جایی که باید معروف را تبلیغ کند، از آن نهی می‌کند. شاهد بارز این نکته برخی برنامه‌های تلویزیونی هستند که به جای دعوت به اهداف عالیه دینی و تبلیغ معروفات، خودشان مروج منکرات هستند مثلاً برای بر حذر داشتن روابط نامتعارف دختر و پسر در جامعه، روابط نامشروع را به تصویر می‌کشند که این آموزش و ترویج منکر به شمار می‌رود.

وی بیان کرد: تا وقتی که انسان عالم و آگاه نشود نمی‌تواند منکر و معروف را از هم تشخیص دهد و تا زمانی که نفس خود را از زشتی‌ها باز ندارد و به خوبی‌ها عمل نکند، نمی‌تواند امر به معروف و نهی از منکر صحیحی را در جامعه جاری سازد، البته این به معنای سلب تکلیف از او نیست بلکه اثرگذاری لازم را شاهد نخواهیم بود.

حجت‌الاسلام مردانی با اشاره به ماندگاری و تأثیرگذاری قیام امام حسین(ع) تا امروز، بیان کرد: ایشان عامل به معروف و تارک منکر به معنای واقعی کلمه بودند، امام اهل عمل بودند؛ لذا حرکت و قیامشان که رکن اصلی آن بر پایه امر به معروف و نهی از منکر بود، ماندگار شد. نمونه اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر را در قیام مختار نیز می‌توان مثال زد که در تاریخ اثرگذار شد.

اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر

وی با بیان اینکه اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر در بُعد اجتماعی بسیار اهمیت دارد، تصریح کرد: گاه افراد به دنبال انجام فریضه هستند بی‌آنکه به اثرگذاری آن توجه کنند، اما بحث اصلی این است که انجام فریضه منشأ اثر در افراد جامعه باشد، لذا هم باید به دنبال ریشه‌های عدم انجام این فرایض و هم دلایل عدم اثرگذاری اجتماعی آن در جامعه باشیم.

مدرس حوزه علمیه در استان با تأکید بر اینکه غرض اصلی فریضه امر به معروف و نهی از منکر در دین وجه اثرگذاری آن است، افزود: اگر با انجام این فریضه فقط به دنبال این باشیم که به واجبی عمل کرده و از عذاب و عقاب در امان بمانیم، تأثیرگذاری لازم را نخواهد داشت. هدف شارع از انجام این فرایض اثرگذاری اجتماعی آن است چرا که اگر خداوند مصلحت و خیر انسان‌ها را در امری قرار داده، آن‌ را واجب کرده است.

حجت‌الاسلام مردانی تصریح کرد: اثر اجتماعی امر به معروف و نهی از منکر این است که حرمت‌شکنی، قانون‌شکنی، ترک واجبات و اشتغال به محرمات تبدیل به رسم و سنت جامعه نشود بلکه جلوگیری شود که کلید انجام معروفات و ترک منکرات در خود آمر و ناهی نهفته است، اگر این افراد خود عامل به معروف و تارک منکر باشند، امر به معروف و نهی از منکر صحیح نیز در جامعه اقامه می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه جمع‌آوری عوامل و محرک‌های گناه از جامعه یکی از عوامل تشویق و ترویج معروفات و ترک منکرات در جامعه است، اضافه کرد: این امر بر عهده دولت است که قوانین ترک منکر و تشویق به معروف را برای جامعه تدوین و اجرا کنند و به این ترتیب وظیفه خودشان را به انجام برسانند. امام حسین(ع) در آن دوران وظیفه خود دانستند که برای پیشگیری از اشاعه بیشتر منکرات قیام کنند و علت قیامشان را احیای دین پیامبر(ص) و امر به معروف و نهی از منکر اعلام کردند که تمام زندگی خودشان را در این مسیر فدا کردند.

اولین گام اصلاح جامعه

حجت‌الاسلام مردانی اولین گام اصلاح جامعه را اهل عمل بودن آمران به معروف و ناهیان از منکر برشمرد و ادامه داد: این افراد همچنین باید عالم و آگاه باشند تا عملکردشان بجا و صحیح باشد، عمده مشکلات حوزه امر به معروف و نهی از منکر جهل است و اینکه آمران به معروف و ناهیان از منکر به دلیل عدم آگاهی، مصادیق را درست تشخیص نمی‌دهند چرا که بسیاری از منکرات در جامعه واضح و آشکار نیست و ریزه‌کاری‌های فراوانی وجود دارد که جز با آگاهی نمی‌توان به آن پی برد.

مدیر حوزه علمیه قائمیه فرخشهر شرط بعدی اثرگذاری امر به معروف و نهی از منکر را یادآور شد و افزود: دین اسلام برای تمام ابعاد زندگی و فرایض دینی دستورات صریح و مشخصی دارد، وظیفه دولتهای اسلامی این است که تمامی ابعاد امر به معروف و نهی از منکر را از دین استخراج و به صورت فکر شده، بر اساس آن قوانینی وضع کنند و به اجرا بگذارند تا با این قوانین و مقررات جلوی منکرات گرفته شود.

حجت‌الاسلام مردانی با اشاره به اینکه انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر مقوله‌ای جدا از اثرگذاری آن است، بیان کرد: مسئله اصلی در مبحث امر به معروف و نهی از منکر این است که اثرگذاری لازم را ندارند و اثرگذاری خود عاملی ترغیبی برای اشاعه این فرایض در جامعه است تا شاهد موارد بیشتر امر به معروف و نهی از منکر در جامعه باشیم.