«به قول قرآن» ایده‌ای برای گسترش گفتمان قرآنی در جامعه

به گزارش ایکنا، سیدرضا واجدی، از کارشناسان قرآنی است که اخیراً ایده‌ «به قول قرآن» را برای قرآنی شدن گفتمان جامعه معرفی کرده‌ است. ایده‌ای که از شهروندان می‌خواهد به جای ارجاع دادن قول‌ها به دیگران در گفت‌وگوهای روزمره، آن را به قرآن، پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع) ارجاع دهیم.

ایکنا: خودتان را معرفی کنید و درباره فعالیت‌های قرآنی خود برای ما بگویید.
سیدرضا واجدی هستم، لیسانس معارف اسلامی دارم و حدود 40 دهه است که کار قرآنی انجام می‌دهم. در یک دوره، معاون پرورشی آموزش و پروش بوده‌ام و مساجد، هیئات، نماز جمعه و رادیو از جمله بسترهای کار قرآنی من هستند. گفت‌وگو با زوج‌های جوان و برگزاری جلسات قبل از ازدواج و مشاوره قرآنی برای خانواده از جمله فعالیت‎های اینجانب است.
ضمن آنکه برگزاری جلسات خانوادگی وحدت با رویکرد پیوند خانوادگی با قرآن را بر مبنای آیه «قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِيكُمْ»، به صورت هفتگی و نزدیک به 40 سال است که همراه با خانواده و فامیل دنبال می‌کنم. برگزاری جلسات تفسیر قرآن در بین مجموعه‌های فرهنگی مثل بسیج با سابقه 20 سال و جلسات مبلغین با سابقه 30 سال از دیگر فعالیت‌های من در حوزه کار با قرآن است.

ایکنا: شیوه کار شما با قرآن چگونه و به چه روشی است؟
فرق است بین «نگاه به قرآن» و «نگاه قرآنی». سعی من این بوده که نگاهم را قرآنی کنم، نه اینکه به قرآن نگاه کنم. برای مثال یک وقت است که شما به حضرت سلیمان در قرآن نگاه می‌کنید، اما گاهی نگاه سلیمانی می‌کنید. وقتی می‌گوییم «هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّی» این را می‌گویند نگاه سلیمانی. وقتی در اوج سختی و بیماری می‌گوییم «خدا ارحم‌ الراحمین است» این یعنی نگاه ایوبی نه نگاه به ایوب نبی. پس سعی کنیم نگاه‌مان قرآنی باشد و با قرآن زندگی کنیم. با قرآن یک رابطه زنده داشته باشیم نه یک رابطه ذهنی و مفهومی. نه اینکه فقط بخواهیم قرآن بخوانیم و ثواب ببریم.

ایکنا: شما تلاش می‌کنید تا ایده «به قول قرآن» را رواج دهید. این ایده از کجا شروع شد؟
قرآن تکلم الهی است؛ یعنی رابطه انسان با قرآن یک رابطه‌ زنده است. قرآن هم کلام الهی است و هم تکلم الهی است. وقتی می‌فرماید «تَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَی» یا «فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ» یعنی الان از ما می‌خواهد تعاون و سبقت در امر خیر داشته باشیم، نه اینکه تنها آن را در حد تلاوت مرور کنیم. یعنی الان یک رابطه زنده با قرآن داریم و تلاش کنیم این رابطه را در متن جامعه احساس کنیم. یعنی وقتی قرآن می‌فرماید مسخره نکنید، ما مورد خطاب قرآن هستیم. یعنی خدا دائما دارد به شکل زنده با ما سخن می‌گوید. وقتی هر مصداق عینی قرآن در جامعه می‌بینیم، بگوییم «صدق الله العلی العظیم» مثلاً وقتی داستان زیاده‌خواهی مستکبرین را در جامعه می‌بینیم به یاد سوره «تکاثر» بگوییم راست گفت خدای بزرگ. نه اینکه گله کنیم که چرا ما گنج قارون را نداریم، همانطور که دنیاطلبان زمان قارون گفتند.
همین نگرش باعث شد طرح «به قول قرآن» را مطرح کنم و زبانم را به سمت گفت‌وگوهای قرآنی ببرم و به جای نقل خاطرات زندگی یا اجتماعی، کمی از خاطرات قرآن با بقیه بگویم تا بار بیشتری برای ما داشته باشد. «به قول قرآن» یعنی به جای اینکه با خودمان زندگی کنیم، با آباء و اجدادمان زندگی کنیم یا بگوییم به قول قدیمی‌ها، به قول معروف، به قول گفتنی‌ها، بگوییم به قول یوسف، به قول ادریس، به قول پیامبر(ص) یا به قول امام صادق(ع). یعنی قرآن را به متن زندگی‌مان بیاوریم یا مثلاً نام نشست‌های قرآنی را نگذاریم شبی با قرآن، بلکه بگوییم عمری با قرآن. یعنی قرآن به زندگی‌مان بیاید. وقتی اختلافی را حل می‌کنیم، می‌توانیم با یک نکته قرآنی نظر طرف مقابلمان را عوض کنیم. سعی کنیم خلاء موضوعات و حقایق قرآنی را با زبان زیبایی به بقیه هم بگوییم.
باید تلکم‌مان را قرآنی کنیم و این‌قدر از همدیگر صحبت نکنیم و از قول همدیگر نگوییم. چون پیامبر خدا هم همین‌گونه بود. پیامبر خدا «وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوى» بود؛ یعنی از روی هوی سخن نمی‌گفت، بلکه با وحی الهی سخن می‌گفت. وقتی الگوی ما پیامبر(ص) است، پس بایستی ما هم با وحی زندگی کنیم. چون اگر با وحی نگوییم با وهم خواهیم گفت.
مثلاً وقتی قرآن می‌فرماید: «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِکمْ» اگر کار خیری انجام می‌دهید برای خود شماست، این باعث می‌شود که من دیگر از شما گله نکنم که چرا از من تشکر و تقدیر نکردید. قرآن به ما یاد می‌دهد که من این کار خیر را برای خودم انجام دادم نه کسی. یا مثلاً وقتی می‌فرماید: «فَابْعَثُوا حَكَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَكَماً مِنْ أَهْلِها» یعنی ریش‌سفیدان باید اختلافات را حل کنند، چرا الان بزرگترها و معتمدین فامیل شانه خالی می‌کنند و موضوع حل اختلاف بستگان خود را به دادگاه‌ها می‌سپارند؟ یا اینکه منتظر موسسات خیریه هستیم برای کمک به حتی فامیل در حالیکه قرآن مسئولیت آنها را به دوش ما گذاشته و می‌فرماید «يَتِيمًا ذَا مَقْرَبَةٍ» یعنی مراقب یتیمان فامیل باشید و بالاخره از نزدیکان خودتان شروع کنید، هرکس از فامیل خود شروع کند.

ایکنا: به نظر شما در روزهای کرونایی قرآن چگونه می‌تواند به ما در درک شرایط حاضر کمک کند؟
اگر با قرآن آشنا باشیم، خوب می‌دانیم اتفاقاتی که الان در جهان می‌افتد، پدیده نوظهوری نیست. یعنی قبلاً افتاده است و ما تافته جدا بافته‌ای از سنت‌های الهی نیستیم. به قول قرآن می‌فرماید: «أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحابَ الْكَهْفِ وَ الرَّقِيمِ كانُوا مِنْ آياتِنا عَجَباً». فکر می‌کنید داستان خواب طولانی اصحاب کهف امر نوظهوری است در حالی که همه ما خواب‌های طولانی را یک روز یا نیمی از روز تصور می‌کنیم.
اگر با قرآن آشنا باشیم، برای ما ترامپ همان فرعون است که ادعای الوهیت می‌کرد. گزینه‌‌ای روز میز او هم همان حرف فرعون به ساحران است که گفت: «لا قَطِّعَنَّ أَيْدِيَکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ مِنْ خِلافٍ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّکُمْ أَجْمَعينَ». یا اگر امروز داعش سر می‌بُرد همان تذکر قرآن است که فرمود «يُذَبِّحُونَ أَبْناءَكُمْ وَ يَسْتَحْيُونَ نِساءَكُمْ». اگر با قرآن آشنا باشیم، مصیبت‌ها و آزمون‌های امروز را امر تازه‌ای نمی‌دانیم، بلکه متوجه می‌شویم که این مصائب برای قوم موسی هم بوده است: «فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ وَالدَّمَ آيَاتٍ مُّفَصَّلَاتٍ» ما امت‌ها را با طوفان، شپش، قورباغه و ... امتحان کردیم. امروز ویروس کرونا همه را خانه‌نشین کرده است، اما به قول قرآن که می‌فرماید «فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ»، این عذاب‌ها مخصوص ما نیست. این عذاب باعث تضرع شماست. ما باید ریشه حوادث جدید را در قرآن ببینیم تا موضع‌گیری ما منطبق با فرامین قرآن در آن اتفاق صورت گیرد.
قرآن همه موضوعاتش پیشگویی است، نه اینکه از پیش خبر داده است، بلکه به این معنا که قرآن قواعد زندگی را به ما می‌گوید؛ قواعدی که همیشه جاری است و جزء سنت‌های الهی است. برای همین آشنایی مردم با قرآن باعث می‌شود که بفهمند امروز همه عالم با ما یک رابطه زنده‌ای دارد. این سنت‌های خداست که تغییر نمی‌کند. می‌توانیم همین قواعد و سنت‌ها را از قرآن بگیریم و همیشه به کار بندیم.
قرآن کتابی است که جلوتر از زمان است و همه دروس زمان را برای ما بیان می‌کند. ویژگی‌های زیاده‌طلب، کم‌فروش، مومن، صالح، دشمن، منافق، همه و همه در قرآن بیان شده است و ما این‌ها را می‌توانیم در انسان امروز هم ببینیم. بنابراین با قرآن می‌توانیم همه پدیده‌های عالم را پیش‌بینی کنیم. ما می‌خواهیم با قرآن طوری زندگی کنیم که سیاستمان، دیانتمان، اقتصادمان همه و همه قرآنی بشود.

ایکنا: رمضان امسال و با وجود خانه‌نشینی روزهای کرونایی، چگونه از فرصتمان برای با قرآن بودن بهره ببریم؟
در دوران کرونا، باید از آموزه‌های قرآن بهره بگیریم، مثلاً می‌گویند ممکن است ناقل باشیم، اما ندانیم. قرآن هم می‌گوید خودتان را پاک ندانید، «فَلا تُزَکوا أَنْفُسَکمْ» یک وقت ممکن است گناهکار باشیم و خودمان بی‌خبر. به ما می‌گویند برای کرونا در هر مراسمی حاضر نشوید، قرآن هم می‌گوید «فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ». یا می‌گویند خودمراقبتی کنید، مراقب خودتان باشید، قرآن هم می‌فرماید، «عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ» یا می‌گویند اگر بیماری زمینه‌ای داشته باشید بیشتر در معرض خطر هستید قرآن هم می‌فرماید: اگر از درون قوی باشید از بیرون ضربه نمی‌‌خورید «وَإِن تَصبِروا وَتَتَّقوا لا يَضُرُّكُم» و این نگاه می‌شود نگاه قرآنی.
مثلا امروز می‌گویند به حرف متخصصین و اهل نظر در حوزه سلامت گوش دهید، قرآن هم تذکر می‌دهد در همه امور به‌خصوص امر دین، به عالم دین و مرجع دینی مراجعه کنید: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ» اگر چیزی نمی‌دانید، به کسی رجوع کنید که می‌داند.
بنابراین همه مسائلی که امروز داریم، در قرآن هم ذکر شده و با شرایط امروز مشابه است. از یک سو شرایط کرونا به ماه رمضان شبیه است. خیلی از حلال‌ها مثل خوردن و آشامیدن در ماه رمضان حرام می‌شوند. در ایام کرونا هم خیلی از قواعد و آداب زندگی روزمره تغییر می‌کند و محدودیت دارد. امروز رعایت کردن، مسجد نرفتن، در جمع نرفتن و ... عبادت است. یعنی همین غذایی که در ماه‌های غیر رمضان بر ما حلال بود، در ماه رمضان در زمان خاصی به ما حرام است. یعنی گاهی انجام دادن، عبادت است گاهی همان کار را ترک کردن عبادت است. در بحث کرونا هم همین‌طور.
امروز حتی عبادات را در محل‌های مقدس عبادات ترک کردن عبادت محسوب می‌شود، لذا این امور از پدیده‌های نوظهور نیست و نباید اعتراض کرد که چرا باید از همه اینها محروم باشیم. به قول استاد مطهری، سلامتی انسان بعضی از آداب و دستورات دین مثل نحوه وضو گرفتن یا نماز خواندن را وتو می‌کند. بنابراین قرآن برای همه چیز برنامه دارد و به ما روش می‌دهد.
بیاییم نگاه‌هایمان را قرآنی کنیم و بیشتر از قرآن و کمتر از خودمان سخن بگوییم. چون قول قرآن، سدید؛ تقیل، کریم و لیّن است.

یادآور می‌شود، مجموعه «به قول قرآن» ویدئو کلیپ‌هایی در موضوعات مختلف و با استناد به آیات قرآن کریم است. در این محصول قرآنی تلاش شده با بهره‌گیری از آیات قرآن کریم، نکات کاربردی سبک زندگی دینی از منظر این کتاب آسمانی مطرح شود. این کار در موسسه رویش رسانه تولید شده و  امسال از صفحه رسمی باشگاه ایده‌پردازان قرآنی و شبکه‌های مختلف اجتماعی منتشر شد. سیدرضا واجدی کارشناس قرآنی، محمدمهدی فکریان کارگردان هنری، محمدحسن عالمی، امیرمهدی میرزابیگی، محمد رحیمی و دانیال معمار کاشانی تدوین، حمزه ابوالفضلی خطاطی، علی ظاهری کاشانی و مهدی دشتبان‌زاده تصویربرداری، سیدرضا سعیدزاده و محسن مشرقی نیز تهیه‌کنندگی این اثر را بر عهده داشته‌اند.