اثربخشی معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن در «روان‌شناسی و دین»

به گزارش ایکنا؛ چهل و نهمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «روان‌شناسی و دین» به صاحب‌امتیازی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «مؤلفه‏‌های خودنظم‌‏دهی بر اساس مفهوم «عقل» در منابع اسلامی»، «اثربخشی معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن و دعا بر آخرت‌نگری و سلامت روان زنان افسرده»، «مقایسه معنویت‌درمانی دینی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به شیوه گروهی و تأثیرشان بر بهبود احساس چندش و اختلال افسردگی زنان مبتلا به اختلال وسواس فكری و عملی»، «تأثیر آموزش تفكر مبتنی بر مثبت‌نگری بر عمل به باورهای دینی و خودكنترلی»، «اثربخشی هشیاری‌افزایی مبتنی بر اخلاق اسلامی بر بهزیستی روان‌شناختی»، «چیستی رابطه صمیمانه در قرآن و روایات»، «الگوی ساختاری رابطه جهت‌گیری مذهبی و نشانه‌های سلامت روانی با میانجی‌گری خوش‌بینی»، «مقایسه اثر‌بخشی روش درمانگری چندوجهی با رویكرد اسلامی و معنادرمانی بر افزایش حمایت اجتماعی ادراك‌شده زنان آسیب‌دیده از روابط فرازناشویی».

مؤلفه‏‌های خودنظم‌‏دهی بر اساس مفهوم «عقل»

در چکیده مقاله «مؤلفه‏‌های خودنظم‏‌دهی بر اساس مفهوم «عقل» در منابع اسلامی» می‌خوانیم: «هدف این پژوهش، شناسایی منبع اصلی خودنظم‌‏دهی، به‌عنوان توانش تنظیم پاسخ‌‏های خود در جهت تعقیب اهداف و برآورده ساختن معیارها و استخراج مؤلفه‏‌های آن، در منابع اسلامی بوده است. بررسی‏ در آثار اندیشمندان اسلامی نشان می‌دهد که پایگاه «عقل»، منبع معرفتی ـ انگیزشی ـ اجرایی‏ نفس است که تنظیم کنش‏های مختلف روانی انسان را بر عهده دارد. محقق با استفاده از روش‌‏های تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی، به تحلیل گزاره‏‌های دینی در خصوص عقل پرداخت. حاصل این بررسی، تأیید فرضیه اصلی تحقیق، و استخراج 21 مؤلفه بود که در چهار ساحت شناختی (به انضمام مؤلفه‏‌های نگرشی)‏، انگیزشی، عاطفی، و اجرایی سازمان داده شد. این مؤلفه‏‌ها، در اختیار ده کارشناس حوزوی قرار گرفت و روایی محتوای آنها، با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) بررسی شد. تمامی مؤلفه‏‌ها، به استثنای یکی از مؤلفه‏‌های نگرشی (انکسار نفس) از روایی محتوا برخوردار بودند. براین‌اساس، کنش‏های خودتأملی،‌ خودانگیزشی، و خودتغییری که از عناصر اصلی الگوهای خودنظم‌‏دهی به‌شمار می‌‏ر‌وند، در ادبیات اسلامی بر اساس کارکردهای عقل قابل توجیه و تبیین می‏‌باشند.»

اثربخشی معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن

در طلیعه مقاله «اثربخشی معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن و دعا بر آخرت‌نگری و سلامت روان زنان افسرده» آمده است: «این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن و دعا بر آخرت‌نگری و سلامت روان زنان افسرده شهر کرمان انجام شد. طرح پژوهش، نیمه‌آزمایشی پیش‌آزمون ـ پس‌آزمون با گمارش تصادفی می‌باشد. جامعه آماری پژوهش را زنان افسرده تشکیل می‌دهند. نمونه پژوهش 30 زن افسرده بود که با استفاده از مقیاس افسردگی بک، افسرده تشخیص داده شدند. سپس به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و كنترل، هر كدام 15 نفر قرار گرفتند. به گروه آزمایشی كارگاه معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن و دعا در 10 جلسه ارائه شد و گروه كنترل برنامه‌ای دریافت نكردند. هر دو گروه قبل و بعد از آزمایش به مقیاس‌های آخرت‌نگری و سلامت روان پاسخ دادند. نتایج نشان داد معنادرمانی توأم با تلاوت قرآن بر آخرت‌نگری و سلامت روان زنان تأثیر داشته است (001/0P<). تلفیق معنادرمانی با امور معنوی به زنان افسرده در معطوف ساختن آرزوها به زندگی اخروی و شناخت واقعیت دنیا کمک می‌کند و منجر به افزایش آخرت‌نگری و به دنبال آن سلامت روان آنان می‌گردد.»

چیستی رابطه صمیمانه در قرآن

در چکیده مقاله «چیستی رابطه صمیمانه در قرآن و روایات» می‌خوانیم: «هدف این پژوهش، شناسایی ماهیت و چیستی رابطه صمیمانه در قرآن کریم و روایات اسلامی است؛ برای گردآوری و تحلیل داده‌ها، از روش تحلیل کیفی محتوای متون اسلامی استفاده شده و نتایج ذیل حاصل شد: 1. علاقه‌ها و پیوندهای خالص، نزدیک، شدید و بلندمدت دو یا چندجانبه همراه با خودفاش‌سازی، بی‌طرفی و عدالت، اجزای تشکیل‌دهنده رابطه صمیمانه است؛ 2. عبور از یک رابطه سطحی به رابطه صمیمانه ویژگی‌هایی را می‌طلبد که می‌توانند ماهیت و چیستی این رابطه را تشکیل دهد؛ این ویژگی‌ها در روان‌شناسی عبارتند از: 1. تأثیرگذاری عاطفی؛ 2. رازدل‌گویی؛ 3. پایداری؛ 4. صداقت؛ 5. همدلی. اما ویژگی‌های رابطه صمیمانه در منابع اسلامی بنیادی‌تر و اساسی‌تر بوده و از نظر کمی رابطه‌های کمتری را شامل شده و به لحاظ کیفی از عمق و شدت بیشتری برخوردار است. این ویژگی‌ها عبارتند از: 1. خدامحوری؛ 2. اخلاص؛ 3. پایداری؛ 4. تأثیرگذاری عاطفی. هر یک از این چهار ویژگی‌ نشانه‌‎های خاص خود را دارند و حتی پایداری در منابع اسلامی با پایداری در رابطه صمیمانه از نظر روان‌شناختی تفاوت روشنی دارد؛ در این منابع علاوه بر تأکید به پایداری دوستی در دنیا، دوستان صمیمی نگرش و گرایش به آخرت را نیز در طرف مقابل مورد نظر قرار می‌دهند. به این ترتیب، علاوه بر آنکه در ویژگی ایمان به خدا و اخلاص، رابطه صمیمانه بر اساس منابع اسلامی از رابطه صمیمانه روان‌شناختی متمایز می‌شود، در نحوه دوام دوستی نیز رابطه صمیمانه مبتنی بر منابع اسلامی تفاوت فاحشی با وجود همین ویژگی در رابطه صمیمانه روان‌شناختی دارد.»