شرحی اجمالی بر فرازهای آغازین دعای ابوحمزه ثمالی

مریم بهرامی، مدیر گروه ژرفا شبکه بزرگ آرمانشهر مهدوی و حافظ کل قرآن کریم در چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌وگو با ایکنا از چهارمحال‌وبختیاری، با نام بردن از دعا به عنوان زبان بین‌المللی برای گفت‌وگو با حضرت حق‌تعالی و طلب حاجت یا رفع مشکل، اظهار کرد: آثار دعا بسیار فراوان است که والاترین دستاورد آن تقرب به درگاه خداوند است.

وی ادامه داد: دعا برکات دیگری نیز دارد که پر کردن خلأ فطرى انسان و رفع نیازش با پناه بردن به قدرتی بالاتر یعنی خداوند، از جمله آثار دعاست، انسان با توسل به خدا از پناه جستن در قدرت‌های محدود، خضوع نابجا، شکست روحی، خرد شدن در حریم‌های ناامن‌ غیر الهی مصون می‌ماند.

بهرامی با تاکید بر اینکه راه نیایش با ذات اقدس اله همواره باز است، افزود: اما برای ماه مبارک رمضان، عید اولیای الهی، فضیلت ویژه‌ای قرار داده شده و یکی از دعاهای ارزشمند این ایام دعای ابوحمزه ثمالی است که امام زین‌العابدین(ع) در سحرهای ماه مبارک قرائت می‌کردند.

این مدرس قرآن در استان با یادآوری اینکه شایسته است که پیروان عترت طاهرین به تأسی از امام معصوم(ع) در سحرهای ماه رمضان بیدار باشند و این دعا را بخوانند، گفت: ارزش و سندیت این دعا زمانی برایمان روشن می‌شود که بدانیم ابوحمزه ثمالی از محضر نورانی چهار امام معصوم معارف و معالم دین را کسب کرده است، لذا این دعا دارای سند تام و از حیث محتوا بسیار رفیع و فاخر است.

بهرامی بيان کرد: همچنان که آیات قرآن همدیگر را تفسیر می‌کنند «يُفسِّر بَعضُهُ بعضاً» و «یَنطِقُ بعضُهُ بِبَعضٍ و یَشهَدُ بَعضُهُ علی بَعضٍ»، برای تفسیر دعاها نیز باید از ادعیه بهره جست، لذا می‌توان گفت که صحیفه سجادیه یک شرح نورانی بر دعای ابوحمزه ثمالی است.

ویژگی‌های دعای ابوحمزه ثمالی

وی تصریح کرد: عبارت «بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ» در طلیعه این دعا نیامده است اما آغاز دعا با اذکار و اوراد دیگر به یاد و نام خداوند می‌پردازد، هیچ نیایشی بدون نام خدا آغاز نمی‌شود چرا که هر کاری بدون یاد خداوند ابتر و ناتمام است.

مدیر گروه ژرفا شبکه بزرگ آرمانشهر مهدوی در ادامه به تشریح یک ویژگی دیگر دعای ابوحمزه ثمالی پرداخت و گفت: همه فرازها و جملات این دعا در یک سطح قرار ندارند چرا که دعاکنندگان در یک سطح نیستند، عده‌ای مشکل خوف دارند و برخی دیگر در رجا دچار مشکل هستند.

بهرامی با تاکید بر اینکه این دعای جامع برای همه طیف‌های بندگان سودمند است، اضافه کرد: البته مبحث محوری دعا «توحيد» است، انسان گناهکار تا زمانی که از گناه پاک نشود، راه قرب الهی به روی او گشوده نخواهد شد.

طلب بخشایش از ذات اقدس الهی

این مدرس قرآن و نهج‌البلاغه در استان گفت: طلیعه دعای ابوحمزه ثمالی به ما می‌آموزد که تنها از ذات اقدس الهی طلب بخشایش و مغفرت کنیم «إلٰهی! لا تُؤدِّبنِی بِعُقُوبَتِكْ وَلا تَمْكُرْ بِی فِی حِیلَتِكْ. مِن إیْنٍ لِیَ الخِیرُ وَلا یُوجَدُ إلا مِنْ عِندِكْ. وَ مِنْ إیْنٍ لِیَ النَجاهُ یا رَبّی وَلا تَستَطاعُ إلا بِكْ . لَا الَّذِی أحسَنَ استَغْنی عَنْ عُونِكَ وَ رَحمَتِكْ. وَ لَا الَّذِی أسآءَ وَاجتَرَأ عَلَیْكَ وَ لَمْ یُرضِكَ خَرَجَ عَنْ قُدرَتِكْ».

بهرامی ادامه داد: امام سجاد(ع) در این فرازها به خدا عرضه می‌دارد که خدایا اگر نزد غیر تو خیری نیست، ما در کجا آن‌را جستجو کنیم؟ نه کسانی که راه خیر را طی کردند و نه کسانی که راه تیرگی را طی کردند، هیچکدام از رحمت خدا و از قلمرو نعمتت بی‌نیاز نیستند.

این حافظ کل قرآن کریم با استناد به قرآن، بیان کرد: بر اساس آیاتی چون «وَما بِكُم مِن نِعمَةٍ فَمِنَ اللَّهِ» يا «وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَبَقُوا»، هیچکس بی‌نیاز از ذات اقدس الهی نیست و از همین رو تکرار عبارت «یا رب» در اين دعا توصيه شده است.

بهرامی فراز «بِكَ عَرَفتُكَ وَ أنْتَ دَلَلْتَنِی عَلِیكَ وَ دَعوتَنِی إلَیكَ وَ لُولا أنْتَ لم أدْرِ» را یکی از جملات کلیدی دعای ابوحمزه ثمالی دانست و افزود: این فراز کلید دیگر درهای دعا به سوی خداوند متعال است، در دعاها، همه دعاکنندگان همواره عرضه می‌دارند که خدایا ما به وسیله تو‌، تو را می‌شناسیم.

دسته‌بندی دعاکنندگان

این نخبه قرآنی استان با تقسیم‌بندی دعاکنندگان به چهار گروه، بیان کرد: گروه اول کسانی هستند که با دیدن آیات آفاقی، یعنی مخلوقات، به معرفت حق‌تعالی می‌رسند، گروه دوم سیر انفسی دارند و نشانه‌های روح و جان را می‌بینند و پی به قدرت خدا می‌برند، گروه سوم هر دو آیات را برای شناخت خداوند می‌بینند.

بهرامی ادامه داد: گروه چهارم داعیان مصداق حقیقی «بِكَ عَرَفتُكَ» هستند، اینان کسانی هستند که از خدا می‌خواهند خودش را با خودش بشناساند یعنی با مشاهده خدا، به معرفت خدا برسند، در اینجا راه و هدف یکی می‌شود و چنین دعاکنندگانی در درجه بالای معرفتی جای دارند.

مدیر گروه ژرفا شبکه بزرگ آرمانشهر مهدوی با بیان اینکه خدا راهنمای انسان است، گفت: سالک حقیقی از راه خدا برای رسیدن به مقصد کمال بهره می‌گیرد و شناخت جامع این است که انسان خدا را به وسیله خدا بشناسد.