گسترش فضای معرفتی توحید به‌وسیله منجی

حجت‌الاسلام سیدجواد شریعتی، محقق و پژوهشگر موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان در خصوص چرایی کمبود پژوهش‌ها در حوزه مهدویت و عدم اطلاع کافی کف جامعه از فرهنگ مهدویت اظهار کرد: یکی از علل عمده در عدم شناخت کافی عامه مردم از فرهنگ مهدویت کاربردی نشدن پژوهش‌های این حوزه که البته زیاد هم نیست در جامعه است.

شناخت نسل جدید از منجی‌های غربی

این محقق و پژوهشگر دینی تصریح کرد: امروز ما می‌بینیم که نسل کودک و نوجوان قهرمانان انیمیشن‌های غربی مانند مرد عنکبوتی، زورو، ‌بت‌من و... را به خوبی می‌شناسند اما در جامعه اسلامی امام زمان خود را نمی‌شناسند و یا شناخت کافی ندارند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر دو ضعف اساسی در حوزه مهدویت داریم ادامه داد: امروز در جامعه ما جایگاه مهدویت در جامعه کاربردی‌سازی نشده، همچنین اثرات منجی در فضای رقابت با دیگر منجی‌های عالم تبیین نشده است که در این راستا یکی از رسالت‌های موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، کاربردی‌سازی علوم و معارف دینی است و کتاب «نگرشی دیگر به مهدویت» یکی از محتواهای بسیار کاربردی و اساسی موسسه مطالعات راهبردی است که در حال حاضر نیز به دلیل محتوای غنی آن به عنوان یکی از سرفصل‌های اداره پاسخگویی حرم مطهر رضوی در قالب کارگاه آموزشی برای قشر دانشجو و طلبه سطح دو به بالا در حال تدریس است. این کتاب با شیوه ارائه محتواهای مهدویت در قالب کارگاهی است، لذا مخاطب و فراگیر به صورت مستقیم با موضوع درگیر می‌شود و 6 مرحله در قالب یک سیستم ارائه می‌شود.

شریعتی عنوان کرد: یک سیستم 6 مرحله‌ای دارد که شامل مجموعه‌ای از اعضای به هم پیوسته بوده و یک کل را تشکیل می دهد که هدف خاصی را دنبال می‌کند و در واقع حداقل کارکرد یک سیستم 6 حرکت است.

وی افزود: گام اول هدف است که در این اولین گام بحثی که از منجی می‌شود یعنی کارکرد منجی با بقیه منجی‌هایی که در عالم هستی در حال فعالیت هستند باید مشخص شود، لذا در این قالب اگر بخواهیم منجی خود را معرفی کنیم باید ببینیم هدف منجی ما و اهداف سایر منجی‌ها که در حال حاضر در حال معرفی به دیگران است چیست.

این محقق و پژوهشگر دینی ادامه داد: وقتی اهداف منجی را شناختیم، گام دوم نحوه تعامل با منجی است اینکه آیا هدف منجی فقط ایجاد عدالت و امنیت است یا کارکرد غیر از این هم دارد، لذا در این مرحله ارتباط با منجی را باید آغاز کرد اما راه ارتباط با منجی چیست در این مرحله برای ایجاد ارتباط با منجی باید ببینیم که کارکرد منجی در زندگی ما چه اثری دارد.

شریعتی گفت: به عنوان مثال اگر من می‌خواهم با شخصیتی مثل رابین هود، بت من، زورو و... که به عنوان منجیان در کارتون‌ها معروف هستند و بیشتر لوازم‌التحریرها و فیلم‌ها در سطح جامعه ردپایی از این منجی‌هایی دارند که به این وسیله تبلیغ شناسانده می‌شوند، ارتباط برقرار کنم باید نقش آن منجی را در زندگی خود بشناسم، بر همین اساس است که ما در جامعه باید این موضوع را بشناسیم که کارکرد امام و ولی در زندگی ما چیست.

این کارشناس دینی ادامه داد: مرحله سوم از حرکت، نقطه مرکزی سیستم است که در این بخش تا وقتی منجی را نشناختیم فارغ از اینکه شخصیت و جایگاه آن منجی در عالم هستی چیست نمی‌توانم با او ارتباط برقرار کنیم، پس گام سوم شناخت منجی است همان روایت معروف «مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة، اگر کسی بمیرد و امام زمان خود را نشناسد جاهل از دنیا رفته است.»

وی اضافه کرد: حال باید دید راه شناخت منجی چیست، آیا تنها باید برای شناخت منجی صرفا به شناسنامه وی یعنی نام و نام پدر و مادر و سال تولد وی اکتفا کرد؟ البته این شناخت ضرورت دارد اما کفایت نمی‌کند و شناخت شناسنامه‌ای به تنهایی کارکردی در زندگی ما ندارد، لذا باید شناخت خود از امام را در سطوحی گسترده‌تر پیش ببریم.

شریعتی اظهار کرد: گام چهارم پس از شناخت منجی اتفاق می‌افتد و آن برنامه حرکت را برای ما تدوین می‌کند که باید در این برنامه حرکت ارتباط با منجی پیاده‌سازی شود. برنامه حرکت فارغ از اسم و نشان در همراهی با منجی چیست در روایت داریم یا موسی نمک غذایت را هم از ما بخواه، علوفه دامت را از ما درخواست کن.

ارتباط با منجی در سایه یک نیاز

این محقق و پژوهشگر دینی تصریح کرد: پشت پرده قالب افرادی که با ائمه معصومین(ع) ارتباط برقرار می‌کنند یک نیاز است. نیازی میان زائر و مأزور و منتظِر و منتظَر، برقرارکننده ارتباط است، یعنی حلقه اتصال میان امام و مردم یک نیاز پشت صحنه است. به عنوان مثال فرد حاجت و نیازی دارد و برای توسل به مشاهد معصومین(ع) مشرف می‌شود که در واقع پشت صحنه این توسلات همان نیازی است که فرد دارد.

شریعتی عنوان کرد: حال باید ببینیم برنامه‌ای که منجی برای زندگی ما دارد تا همگام با وی حرکت کنیم چیست قطعا تمامی ادیانی که منجی معرفی می‌کنند از یهود، نصارا و بودا گرفته تا مسلمانان (اهل تسنن قائل بر وجود امام هستند که فرقش با مذهب تشیع این است که منجی زنده نیست و ما قائل هستیم که منجی زنده است) معتقد به این امر هستند، لذا در مرحله چهارم باید ببینیم کارکرد منجی و اثرات حضور وی در زندگی ما چیست؟ در مرحله پنجم باید خطرات و بحرانی‌هایی که در مسیر همراهی با منجی در زندگی ما فراهم می‌شود چیست و در نهایت خروجی و مقصد را بشناسیم.

وی افزود: فردی که به منجی اعتقادی ندارد با فردی که اعتقاد دارد اما ارتباطی ندارد در چیست؟ چرا در میان مومنان میزان توسل به سایر ائمه از امام زمان که حی و حاضر در بین ماست بیشتر است؟ پاسخ به این سوال ساده است چون کارکرد منجی در زندگی ما مشخص نیست و در زندگی فعلی خود بررسی نکرده‌ایم که منجی حی و حاضر فرقش با بقیه ائمه که دیگر حیات ظاهری ندارند چیست لذا نمی‌توانیم ولی و امام حاضر را بشناسیم و از حضورش بهره ببریم چرا که ارتباط گیری با منجی و کارکرد منجی را نمی‌دانیم.

نقص سیستم آموزشی حافظه‌محور

شریعتی یکی از علل اصلی در عدم شناخت کافی جامعه از فرهنگ مهدوی را نقص سیستم آموزشی عنوان کرد و افزود: بر خلاف شیوه آموزشی اسلام که تفکر محور است، اساس و پایه سیستم آموزشی فعلی نه تنها در ایران بلکه در جهان حافظه محوری است به گونه‌ای که استاد یک جزوه‌ای را ارائه و دانشجو آن را یادداشت‌برداری کرده و بعد از یک مدت جزوه را امتحان داده و تمام می‌شود، لذا تفکری در این میان رخ نخواهد داد.شیوه نظام آموزشی باید تفکرمحور باشد تا مخاطب و فراگیر ذهنش فعال و قدرت تفکر در شخص ایجاد و خودشان به دنبال مسئله و به دست آوردن محتوای آموزشی باشند.

پویایی حرکت در راستای احساس نیاز

این محقق وپژوهشکر دینی بیان کرد: تا زمانی که نیاز به پدیده و موضوعی نباشد، حرکت به سمت آن اتفاق نخواهد افتاد، یعنی تا زمانی که نقش و جایگاه منجی در عالم هستی و نوع نیاز افراد مشخص نشود کسی به سمت منجی حرکت نخواهد کرد لذا ایجاد بستری مناسب در جامعه برای اینکه نیاز مخاطب به سمت منجی مشخص شود ضرورت دارد.

وی اظهار کرد: در راستای ترویج فرهنگ مهدویت دو فضای خرد و کلان وجود دارد که در فضای کلان این امر، متوجه کلیه نهادهایی است که در حال تولید محتوا در حوزه علوم و معارف دینی هستند و ضرورت دارد پشت صحنه جایگاه ولی و امام را مشخص کنند، چرا که محتوای تولیدی فارغ از ولی هیچ کارکردی ندارد و افراد آن جامعه با آن فردی که جایگاهی برای ولی در زندگی خود ندارد هیچ فرقی نمی‌کنند.

شریعتی ادامه داد: جایگاه فرد متفکر و موحد وقتی ولی را در زندگی خود نشناسد با یک کافر فرقی ندارد. این همان شبهه است که برخی از تجربه سفر خود به خارج از کشور می‌گوید نام اسلام را ندیدیم ولی حقیقت اسلام را دیدیم و وقتی می‌پرسیم حقیقت اسلام چیست می‌گویند نظم.

این کارشناس دینی افزود: موحد واقعی کسی است که خودکنترل است اما شاهدیم درخارج از کشور اعم جنایات حرفه‌ای در صورتی رخ می‌دهد که طی چند ثانیه، الکترونیک قطع می‌شود یعنی دقیقا در زمانی که ناظر بیرونی وجود ندارد افراد خلاف می‌کنند لذا می‌بینیم که مشرک ناظر بیرونی ندارد و خلاف می‌کند اما موحد ناظر درونی دارد لذا خطا نمی‌کند، بنابراین باید بتوانیم روح و شالوده فضای معرفتی توحید را گسترش دهیم.

وی بیان کرد: راهکار اجرایی گسترش فضای معرفتی توحید شناخت جایگاه امام و اثرگذاری آن در حرکت به سمت توحید به وسیله منجی است که باید آن را در فضای خرد و کلان تبیین کنیم.