هدف غایی تربیت اسلامی رسیدن به سعادت و رستگارشدن است

جعفر نامور، مدرس حوزه علمیه و عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی، در گفت‌وگو با ایکنا از اردبیل، گفت: تعلیم و تربیت نیاز ضروری بشر است به گونه‌ای که در طول حیات خود پیوسته بدان نیازمند است و از دیر باز این امر مورد توجه مربیان بزرگ و مصلحان اجتماعی بوده است.
وی افزود: توجه به ماهیت و مفهوم تعلیم و تربیت، موجب بهره‌گیری از ظرفیت و جایگاه ویژه انسانی است و گاهی اوقات، با تمرکز و اهتمام بر یکی و توجه به دیگری غفلت شده و گاهی به تفکیک و جدایی این دو از هم و در نتیجه، بروز پیامدهای نامطلوب در روند رشد افراد جامعه شده است.
نامور بیان کرد: در برخی از مراکز تمرکز بر آموزش شده است و از پیامدهای ضمنی تربیتی آن غفلت شده و یا به بهانه اهتمام به امر تربیت، از کیفیت آموزش کاسته شده است.

مفهوم آموزش
وی با توجه به مفهوم آموزش افزود: معادل این واژه در عربی (تعلیم) و در زبان لاتین (Teaching) یا (Instruction) است.
این مدرس حوزه علمیه بیان کرد: آموزش بیش از هر چیز، سپردن دانستنی‌ها است به دیگران و اما دانستنی‌ها آنگاه سودمندند که به کار آیند و آموزش آنگاه به کار می‌آید که زمینه‌ای برای تغییری در نوآموز گردد چنانکه او را به انجام کارهایی توانا سازد و بر دایره شکوفایی استعداد‌های او در زمینه پیشرفت وی بیفزاید.
وی با اشاره به اینکه آموزش می‌تواند زمینه‌ای برای پرورش و تحول باشد افزود: آموزش می‌تواند زمینه‌ای برای پرورش و تربیت باشد و خود هیچ‌ یک از آنها نیست، زیرا چه بسا ممکن است که به هیچ دگرگونی نینجامد فلذا آموزش زمینه تحول بشود یا نه، بستگی به هدف و روشی دارد که در پیش می‌گیریم.

مفهوم پرورش
نامور گفت: می‌توان گفت که معادل عربی واژه پرورش (تعلیم) و معادل لاتینی آن (Education) است و البته امروزه واژه تربیت در ادبیات فارسی حتی بیشتر از واژه پرورش شهرت یافته است.
وی تصریح کرد: پرورش یعنی شکوفاندن و به بار آوردن توانایی‌های درونی و استعدادهای طبیعی، وقتی از پرورش بحث می‌کنیم که به طبیعت درونی و توانایی‌های نهان پرورش یابنده، اهمیت دهیم، زیرا بنیاد این شکوفایی در خود و کار پرورنده، تنها فراهم آوردن شرایط و آماده کردن زمینه این شکوفایی است.
عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی، با اشاره به واژه تربیت و پرورش بیان کرد: واژه تربیت و پرورش را می‌توان در مورد انسان و غیر انسان به کار برد و زمانی حقیقتا می‌توانیم از تربیت انسانی سخن بگوییم که به گوهر انسانی و ارزش‌هایی که او را از دیگر جانوران متمایز و ممتاز می‌کند، رو نماییم، یعنی او را از حد (آدمیزاده) به سوی (انسان) و به سوی ارزشها بکشانیم و می‌توان گفت، کشاندن انسان به سوی ارزش‌ها، معنی حقیقی تربیت انسانی است.

آیا تعلیم و تربیت یک علم است؟
نامور خاطر نشان کرد: در غرب درارتباط با علمیت آموزش و پرورش یا تعلیم و تربیت به عنوان یک علم تلاش‌هایی از قرن ۱۸ انجام گرفت تا اینکه بالاخره در قرن ۲۰ علم تعلیم و تربیت به صورت رسمی مطرح شد، اما سخن گفتن از تعلیم و تربیت اسلامی به عنوان علم یا رشته‌ای علمی از عرف علوم تربیتی رایج، فاصله دارد و با آن غریب است.
وی تصریح کرد: این غربت از آن رو است که علوم تربیتی معاصر تا آنجا که در قلمرو علوم تجربی قرار گرفته، راه خود را از آیین‌ها جدا کرده و در پی آن بوده است که دانش تجربی به شکل گیرد، اما در ایران و برخی از کشورهای اسلامی، به دلیل آشنایی با مکتب اسلام، پرسش و سخن گفتن از نسبت میان اسلام و تعلیم و تربیت، اهمیت یافته است و به موازات شکل‌گیری علوم تربیتی در تاریخ معاصر به منزله رشته یا حوزه‌های دانشگاهی، در کشورهای اسلامی تلاشی برای ساماندهی میراث کهن اندیشه و فرهنگ اسلامی صورت پذیرفته است.

تربیت در دین اسلام دارای چه راه و رسمی است؟
عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی، با توجه به واژه تربیت در اسلام افزود: تربیت در اسلام، دارای راه و رسم منسجم و کاملی است، به همین منظور در قرآن و سنت برای انسان یک برنامه زندگی منسجم و نظام دار طراحی شده است و انسان برای بهره بردن از آن برنامه کامل، سالم و همه جانبه باید تحت یک تربیت صحیح و سالم و البته فراگیر به نحوی که تمام طول عمر او و همه جوانب و ابعاد انسانیش را در برگیرد، باشد.
وی با اشاره به چند مورد از روش‌های مهم در تربیت اسلامی، افزود: روش الگو و اسوه پذیری، روش قصه و حکایت، استفاده از مثال و تمثیل، روش تشویق و تبیه و روش موعظه از روش‌های مهم در تربیت اسلامی است.

چگونگی تعلیم و تربیت در سیره معصومین
نامور بیان کرد: با توجه به آیات قرآن، انبیا به دو روش کلی (انذار) و (تبشیر) به تربیت مردم می‌پرداختند وائمه معصومین(ع) به همین روش با ابزارهای خاصی مسلمانان را به دریافت حقایق توجه می‌دادند.

تعلیم و تربیت اسلامی دارای چه ویژگی‌هایی است؟
عضو هیات علمی دانشگاه محقق اردبیلی، خاطر نشان کرد: محور اصلی در تعلیم و تربیت اسلامی، توجه به هدف غایی تربیت، یعنی به سعادت رسیدن است و اگر هدف از خلقت انسان عبادت خدا باشد این عبادت نیز برای رستگار شدن است زیرا در صورتی که در تعلیم و تربیت غربی، هدف به رفاه بیشتر رسیدن است.
وی افزود: توجه به ویژگی‌های فطری انسان، شناخت ویژگی‌های انسان‌های رشد یافته، شناخت الگوها و اسوه‌های تربیت و از مهم‌ترین محورها می‌توان به انتخاب روش‌ها، اشاره کرد. روش‌هایی که اسلام مطرح می‌کند باید متناسب با ویژگی‌های زیستی، روانی و اجتماعی مخاطبان باشد.