نخستین همایش «حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی» در مشهد برگزار شد
گروه اندیشه: نخستین همایش «حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی» صبح امروز، ششم اسفند‌ماه در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی، نخستین همایش «حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی» با همکاری مجمع عالی حکمت اسلامی شعبه مشهد، مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان، مؤسسه راهبردی معارف
اسلامی و دفتر تبلیغات
اسلامی خراسان رضوی، امروز، ششم اسفند‌ماه در محل دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.
در ابتدای این همایش آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران گفت: علی‌رغم نفوذ سنتی فقه اسلامی در میان مردم و نفوذ اخلاق اسلامی در حیات مسلمان و به رغم سطوت، عظمت و عمق حکمت اسلامی در جهان اسلام و به ویژه در جهان تشیع، آن‌چه امروزه بر اذهان مردم صحنه‌گردانی می‌کند، همین علوم انسانی وارداتی است و این در حالی است که فقه و اخلاق اسلامی در حاشیه بوده و حکمت اسلامی روی طاقچه قرار دارد.
وی با اشاره به نقش پررنگ‌تر علوم انسانی وارداتی در زبان و گفتار جامعه پس از گذشت 37 سال از انقلاب اسلامی و مهندسی و اداره زندگی مردم توسط آن در این مدت، اظهار کرد: اگر حوزه بداند که چگونه با حضور علوم انسانی وارداتی از صحنه پس زده شده است و اهمیت این مسئله، درک و معضلات ناشی از ورود علوم انسانی غربی تبیین شود، خود به خود دغدغه تحول در علوم انسانی حوزه پدید خواهد آمد.
نبود دغدغه نسبت به حضور نهاد حوزه در علوم انسانی
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از نبود دغدغه نسبت به حضور نهاد حوزه در مباحث علوم انسانی و عدم حساسیت متن حوزه به آن، عنوان کرد: مؤسسات و مراکز علمی ـ پژوهشی خوبی در حاشیه حوزه به وجود آمده‌اند که متأسفانه حوزه آن‌ها را به عنوان جزئی از بدنه خود به رسمیت نمی‌شناسد.
وی در سخنانی تأمل‌برانگیز، گفت: حوزه به سرعت از هویت اصیل، تاریخی و سنتی خود در حال فاصله گرفتن و تهی‌شدن است، مجموعه مدارس ما به دبیرستان‌ها یا دبستان‌هایی تبدیل شده‌اند که جمع‌هایی از نوجوان‌ها بدون وجود نظم و انسجام مطلوب وارد آن‌ها شده، مطالبی را طوطی‌وار فرا گرفته و خارج می‌شوند.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در موضوع تغییر سیاست‌گذاری حوزه علمیه با هدف توانمند‌سازی علوم انسانی ـ اسلامی به ایراد سخن پرداخت و گفت: معتقد نیستم که علوم انسانی را باید تولید و ایجاد و بر این مطلب تمرکز کنیم بلکه یک راهی را باید آغاز کنیم تا بتوانیم راهی را که رفته‌ایم، ببینیم، زیرا گرفتار یک حجاب بسیار سخت و دشوار هستیم که امکان دیدن داشته‌هایمان را نداریم و این مانع بسیار جدی است.
وی با بیان اینکه گاهی تلاش‌هایی را هم که انجام می‌دهیم، نتیجه عکس داده و ما را دورتر می‌کند، گفت: ممکن نیست ما حضور و دوام علوم انسانی ـ اسلامی و فرهنگ را بدون علوم مربوط به خود داشته باشیم در حالی که مشکل ما این است که یک مفاهیمی را با مرجعیت علمی بخش دیگری از جهان، در سازمان‌هایمان وارد کردیم و معیارهایی را از جانب آن‌ها آورده‌ایم و می‌گوییم چرا نداریم و نمی‌توانیم اینها را داشته باشیم لذا به دنبالشان می‌گردیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ابراز کرد: در ادامه این جستجو هم چون نمی‌توانیم مانند این مفاهیم را پیدا کنیم، شروع به ایجاد و بسط دادن آن‌ها کرده تا بتوانیم از دلشان چیزی را درآورده و بسازیم.
وی گفت: برای آنکه این مسئله بهتر روشن شود، ما نیاز داریم علم مربوط به خودمان را تعریف کرده و متناسب با آن طبقهبندی علوم خودمان را داشته باشیم، در واقع کسانی که در تاریخ علم، طبقهبندی کردند، نقطه عطف بودند لذا هر فرد به اقتضای هر نظام دانایی و معرفتی، یک طبقهبندی مربوط به آن را دارد از همین رو نوع کار فخر رازی با فارابی متفاوت است.
حجت‌الاسلام پارسانیا ادامه داد: غرب تعریفی از علوم انسانی دارد و به آن علوم اجتماعی می‌گوید در حالی که ما آن را به علوم انسانی ترجمه کردیم، در صورتی که انسانیات است نه علوم انسانی از همین رو تعبیر کردن ما به علوم انسانی اشتباه بوده و نوعی حجاب و مانع به حساب می‌آید.
در ادامه جلسه پرسش و پاسخ با حضور آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و حجت‌الاسلام عبدالحمید واسطی، دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی برگزار شد.
در ابتدای این پرسش و پاسخ حجت‌الاسلام عبدالحمید واسطی، دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی به متن آمده در سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان اشاره کرد و ابراز کرد: در افق 1404 متن این سند به این موضوع اشاره شده که این حوزه باید دومین حوزه علمیه شیعی در عرصه تفقه، تولید علم و زمینه‌سازی نظام‌های دینی و تمدن نوین اسلامی در جهان قرار گیرد.
دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی ادامه داد: این که حرکت حوزه علمیه به سمتی که عیار تمدنی پیدا کند باشد، حکم فرایند‌ها برای نظام‌سازی را به دست می‌دهد تا تبدیل به نقشه تمدن نوین اسلامی شود.
اجرای سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان از ابتدای سال 95
وی با بیان اینکه برنامه سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان از ابتدای سال 95 در همه مباحث و مراکز مدیریتی حوزه اجرا خواهد شد، ادامه داد: این سند محتوای مهمی دارد که اگر ما این کار و تحول را انجام ندهیم، دیگران برنامه و سیستم مشخصی ارائه کرده و در حال مدیریت کردن آن خواهند بود.
حجت‌الاسلام واسطی ادامه داد: بحث اجتهاد در حوزه‌ها کمرنگ شده است از همین رو باید به سمت کارآمدی این علوم در حوزه حرکت کنیم که اگر این امر صورت نگیرد، دوباره ارتباطمان با اندوخته‌های گذشته قطع خواهد شد.
در ادامه آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان، ابراز کرد: در حوزه مشهد وجود این سند نشان از خود‌آگاهی بوده و به عنوان سند چشم انداز تولید شده است که اگر محتوای این سند به نقد حوزویان گذاشته شود، اقدام مناسبی خواهد بود.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در پاسخ به این سؤال که فقه با رویکرد تمدنی یعنی چه؟ ابراز کرد: گاهی فرد سؤالی را مطرح می‌کند و من استفتاء می‌کنم و او هم پاسخ خود را می‌گیرد؛ اما در فقه تمدن‌ساز، فرهنگ‌ساز، نظام‌ساز و فقه حکومتی قطعا باید از مبادی شروع کنیم و اگر بناست، فقهی منتهی به تولید تمدن شود و بتوانیم با آن تمدن اسلامی را مدیریت کنیم، باید اقتضائات آن را بدانیم.
در ابتدای این همایش آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران گفت: علی‌رغم نفوذ سنتی فقه اسلامی در میان مردم و نفوذ اخلاق اسلامی در حیات مسلمان و به رغم سطوت، عظمت و عمق حکمت اسلامی در جهان اسلام و به ویژه در جهان تشیع، آن‌چه امروزه بر اذهان مردم صحنه‌گردانی می‌کند، همین علوم انسانی وارداتی است و این در حالی است که فقه و اخلاق اسلامی در حاشیه بوده و حکمت اسلامی روی طاقچه قرار دارد.
وی با اشاره به نقش پررنگ‌تر علوم انسانی وارداتی در زبان و گفتار جامعه پس از گذشت 37 سال از انقلاب اسلامی و مهندسی و اداره زندگی مردم توسط آن در این مدت، اظهار کرد: اگر حوزه بداند که چگونه با حضور علوم انسانی وارداتی از صحنه پس زده شده است و اهمیت این مسئله، درک و معضلات ناشی از ورود علوم انسانی غربی تبیین شود، خود به خود دغدغه تحول در علوم انسانی حوزه پدید خواهد آمد.
نبود دغدغه نسبت به حضور نهاد حوزه در علوم انسانی
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از نبود دغدغه نسبت به حضور نهاد حوزه در مباحث علوم انسانی و عدم حساسیت متن حوزه به آن، عنوان کرد: مؤسسات و مراکز علمی ـ پژوهشی خوبی در حاشیه حوزه به وجود آمده‌اند که متأسفانه حوزه آن‌ها را به عنوان جزئی از بدنه خود به رسمیت نمی‌شناسد.
وی در سخنانی تأمل‌برانگیز، گفت: حوزه به سرعت از هویت اصیل، تاریخی و سنتی خود در حال فاصله گرفتن و تهی‌شدن است، مجموعه مدارس ما به دبیرستان‌ها یا دبستان‌هایی تبدیل شده‌اند که جمع‌هایی از نوجوان‌ها بدون وجود نظم و انسجام مطلوب وارد آن‌ها شده، مطالبی را طوطی‌وار فرا گرفته و خارج می‌شوند.
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در موضوع تغییر سیاست‌گذاری حوزه علمیه با هدف توانمند‌سازی علوم انسانی ـ اسلامی به ایراد سخن پرداخت و گفت: معتقد نیستم که علوم انسانی را باید تولید و ایجاد و بر این مطلب تمرکز کنیم بلکه یک راهی را باید آغاز کنیم تا بتوانیم راهی را که رفته‌ایم، ببینیم، زیرا گرفتار یک حجاب بسیار سخت و دشوار هستیم که امکان دیدن داشته‌هایمان را نداریم و این مانع بسیار جدی است.
وی با بیان اینکه گاهی تلاش‌هایی را هم که انجام می‌دهیم، نتیجه عکس داده و ما را دورتر می‌کند، گفت: ممکن نیست ما حضور و دوام علوم انسانی ـ اسلامی و فرهنگ را بدون علوم مربوط به خود داشته باشیم در حالی که مشکل ما این است که یک مفاهیمی را با مرجعیت علمی بخش دیگری از جهان، در سازمان‌هایمان وارد کردیم و معیارهایی را از جانب آن‌ها آورده‌ایم و می‌گوییم چرا نداریم و نمی‌توانیم اینها را داشته باشیم لذا به دنبالشان می‌گردیم.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ابراز کرد: در ادامه این جستجو هم چون نمی‌توانیم مانند این مفاهیم را پیدا کنیم، شروع به ایجاد و بسط دادن آن‌ها کرده تا بتوانیم از دلشان چیزی را درآورده و بسازیم.
وی گفت: برای آنکه این مسئله بهتر روشن شود، ما نیاز داریم علم مربوط به خودمان را تعریف کرده و متناسب با آن طبقهبندی علوم خودمان را داشته باشیم، در واقع کسانی که در تاریخ علم، طبقهبندی کردند، نقطه عطف بودند لذا هر فرد به اقتضای هر نظام دانایی و معرفتی، یک طبقهبندی مربوط به آن را دارد از همین رو نوع کار فخر رازی با فارابی متفاوت است.
حجت‌الاسلام پارسانیا ادامه داد: غرب تعریفی از علوم انسانی دارد و به آن علوم اجتماعی می‌گوید در حالی که ما آن را به علوم انسانی ترجمه کردیم، در صورتی که انسانیات است نه علوم انسانی از همین رو تعبیر کردن ما به علوم انسانی اشتباه بوده و نوعی حجاب و مانع به حساب می‌آید.
در ادامه جلسه پرسش و پاسخ با حضور آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر حمید پارسانیا، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و حجت‌الاسلام عبدالحمید واسطی، دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی برگزار شد.
در ابتدای این پرسش و پاسخ حجت‌الاسلام عبدالحمید واسطی، دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی به متن آمده در سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان اشاره کرد و ابراز کرد: در افق 1404 متن این سند به این موضوع اشاره شده که این حوزه باید دومین حوزه علمیه شیعی در عرصه تفقه، تولید علم و زمینه‌سازی نظام‌های دینی و تمدن نوین اسلامی در جهان قرار گیرد.
دبیر همایش حوزه‌های علمیه و علوم انسانی اسلامی ادامه داد: این که حرکت حوزه علمیه به سمتی که عیار تمدنی پیدا کند باشد، حکم فرایند‌ها برای نظام‌سازی را به دست می‌دهد تا تبدیل به نقشه تمدن نوین اسلامی شود.
اجرای سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان از ابتدای سال 95
وی با بیان اینکه برنامه سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان از ابتدای سال 95 در همه مباحث و مراکز مدیریتی حوزه اجرا خواهد شد، ادامه داد: این سند محتوای مهمی دارد که اگر ما این کار و تحول را انجام ندهیم، دیگران برنامه و سیستم مشخصی ارائه کرده و در حال مدیریت کردن آن خواهند بود.
حجت‌الاسلام واسطی ادامه داد: بحث اجتهاد در حوزه‌ها کمرنگ شده است از همین رو باید به سمت کارآمدی این علوم در حوزه حرکت کنیم که اگر این امر صورت نگیرد، دوباره ارتباطمان با اندوخته‌های گذشته قطع خواهد شد.
در ادامه آیت‌الله علی‌اکبر رشاد، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در مورد سند چشم‌انداز حوزه علمیه خراسان، ابراز کرد: در حوزه مشهد وجود این سند نشان از خود‌آگاهی بوده و به عنوان سند چشم انداز تولید شده است که اگر محتوای این سند به نقد حوزویان گذاشته شود، اقدام مناسبی خواهد بود.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران در پاسخ به این سؤال که فقه با رویکرد تمدنی یعنی چه؟ ابراز کرد: گاهی فرد سؤالی را مطرح می‌کند و من استفتاء می‌کنم و او هم پاسخ خود را می‌گیرد؛ اما در فقه تمدن‌ساز، فرهنگ‌ساز، نظام‌ساز و فقه حکومتی قطعا باید از مبادی شروع کنیم و اگر بناست، فقهی منتهی به تولید تمدن شود و بتوانیم با آن تمدن اسلامی را مدیریت کنیم، باید اقتضائات آن را بدانیم.
