مذاکره علم و تفکر؛ مهمترین اعمال در شب قدر/ چگونه از خیر کثیر بهرهمند شویم؟
گروه اندیشه: یک پژوهشگر مذهبی، گفت: مهمترین اعمال در شب قدر، مذاکره علم و تفکر است؛ تفکر به نوع رابطه با خدا و امام زمان خویش؛ اگر در جهت امام معصوم بودیم در این شب، خیر کثیر را بر اساس آن ظرف وجودی خودمان دریافت خواهیم کرد.
حجتالاسلام عباس حیدریپور، کارشناس و پژوهشگر مذهبی استان ایلام در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از ایلام، در تبیین اهمیت شب قدر، اظهار کرد: در قران کریم به طور مستقیم در 3 جا به شب قدر اشاره شده، در آیه 185 سوره بقره اشاره به نزول قرآن در ماه مبارک رمضان، سوره دخان و سوره قدر که به طور کامل مختص به این شب بافضیلت است.
وی با اشاره به اینکه تکرار قرائت سوره قدر نوعی انس در انسان ایجاد میکند، گفت: شاید به دلیل اینکه ارتباط شخص مؤمن با این سوره قطع نشود و دائماً متذکر باشد که بله در کل سال یک نقطه مرکزی وجود دارد که آن هم شب قدر است.
حقیقت شب قدر چیست؟
حیدریپور با اشاره به آیه 3 سوره دخان، «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ»، افزود: با توجه به آیه 185 سوره بقره این «لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ» در ماه مبارک رمضان قرار دارد که به طور یکباره و کامل قرآن بر پیامبر(ص) نازل شده است. «مبارکه» یعنی محل برکت، و برکت به معنای خیر کثیر است، حال اگر به سوره کوثر نیز توجه کنیم «إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ»، کوثر نیز به معنای خیر کثیر است؛ میتوان به استناد از قرآن، شب قدر را به کوثر تعبیر کرد و بالعکس.
این کارشناس دینی با اشاره به آیه 4 سوره دخان«فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ»، بیان کرد: شب قدر 2 خصوصیت دارد یکی نزول یکباره قرآن و دوم تفریق و جداسازی هر امر حکیمی است، این به چه معنایی است؟ ما یک آیه مهم و مرکزی در قرآن داریم که میتواند بسیاری از معارف ما را توضیح دهد و آن آیه 21 سوره حجر است«وَإِن مِّن شَیْءٍ إِلاَّ عِندَنَا خَزَائِنُهُ وَمَا نُنَزِّلُهُ إِلاَّ بِقَدَرٍ مَّعْلُومٍ؛ و هیچ چیز نیست مگر آنکه گنجینههاى آن نزد ماست و ما آن را جز به اندازهاى معین فرو نمىفرستیم» یعنی هر آن چیزی که میبینیم در جهان اطرافمان، خودمان، آفاق و انفس، این منقطع از عوالم بالا نیست و تنها به قدر معلوم در این دنیا وجود دارد، پس اصل وجود، در عوالم بالا ریشه دارد تا حدی که به خزائن الهی میرسد و این مطلب خیلی مهمی است.
وی ادامه داد: در مورد شب قدر هم ظاهراً به همین صورت است؛ این خزائن قرار است به اندازههایی توزیع شود، «یُفْرَقُ» به معنای فرق نهادن، فصلبندی و جداسازی است؛ لذا یک حقایقی به صورت فشرده وجود دارد که در ظرف شب قدر اینها باز میشود و تفصیل پیدا میکند.
این کارشناس دینی با اشاره به آیات سوره مبارکه قدر، گفت: در این سوره، اهمیت درک حقیقت شب قدر مورد تأکید قرار گرفته است «وَمَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْر(2)ِ و همچنین «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ﴿۳﴾» باز هم به خیر کثیر اشاره شده است، که این زمان محدود در یک ظرف گستردهای معرفی و اهمیت آن گوشزد شده است، «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کُلِّ أَمْرٍ﴿۴﴾» که «روح» و «امر» به عنوان دو موضوع مهم جای بحث دارد و «سَلَامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ(5)» این ظرف زمانی تا طلوع فجر است.
وی افزود: وقتی آیات مورد اشاره در این بحث را در کنار هم قرار میدهیم، معلوم میشود که در این شب از این خزائن، نزول صورت گرفته و خیر کثیر در این ظرف در حال آمدن است، ملائکه و روح که اعظم از ملائکه است در این شب به زمین نازل میشوند و حالا «یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» در این ظرف این حقایق توزیع میشود، تفصیل پیدا میکند و هر کدام سر جای خود مینشیند، این میتواند هر چیزی باشد، بر اساس روایات، اجل، صحت و سلامتی، مریضی، رزق و روزی، تولدها و مرگها و هر آنچه که تصور کنیم در شب قدر معلوم میشود.
حیدریپور بیان کرد: سئوال مهم این است که چرا این تفصیل در عالم بالا صورت نمیگیرد؟ اینکه فرشتگانی به همراه روح این شکلی از عالم بالا عنایتی به این عالم پایین کنند، توجه باید کرد که اینجا مکان فیزیکی نیست و قرب معنوی به معنای حقیقی است نه مجازی!، مثلاً میگوئیم «من در خواب دیدم» اینجا چشم ظاهر بسته بوده، چگونه عمل دیدن صورت گرفته است؟ آیا دیدن به معنای حقیقی استعمال میشود یا به معنای مجازی؟ یا در خواب دویدم. آیا این حقیقتاً صورت گرفته است؟ باید گفت، بله!( این جای بحث طولانی دارد )؛ لذا نباید این مباحث مربوط به شب قدر را مجازی دانست، یعنی نزدیکی ملائکه و روح به این عالم ما به معنای حقیقی صورت میگیرد در حالی که مادیت در کار نیست، این را میتوانیم خیلی راحت در نسبت روحمان با اجزای بدنمان درک کنیم.
این پژوهشگر مذهبی با بیان اینکه عالم پایین محل کثرت و عالم بالا محل وحدت است، گفت: اگر قرار شد کثرت و تفصیلی صورت گیرد باید به سمت پایین باشد؛ حال سئوال این است که این تفصیلی که پیدا میشود، در چه ظرفی اتفاق میافتد؟ شاید ظرف دنیا، چه کسی دریافتکننده این است و آن را تثبیت میکند؟ اینجا باید کسی دریافتکننده این ماجرا باشد؛ حقیقت عظیم، سلام و اوامر الهی و ... این طرف باید یک ظرف مقدسی وجود داشته باشد که تحمل و ظرفیت اینها را داشته باشد؛ در اینجا آن نقطه کانونی شب قدر با وجود امام معصوم(ع) پیوند میخورد؛ فرض کنیم نزول قرآن چه تدریجی، چه یکباره در زمان پیامبر(ص) صورت گرفته است، در حالی که در آیه «فِیهَا یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ» صیغه مضارع بیان شده و این نشان میدهد که دائماً این امر اتفاق میافتد و دائماً یک ظرف پذیرایی که اینجا امام معصوم(ع) وجود دارد و اوامر را تأییید نهایی میکند، این فضایی است که در شب قدر وجود دارد.
چرا بر بیداری در شب قدر تأکید شده است؟
وی افزود: چه ما خواب باشیم و چه بیدار این ماجرا در این وقت اتفاق میافتد، در این میان چرا تأکید بر بیداری و شبزندهداری شده است؟ شما اگر میهمانی داشته باشید به اقتضای شخصیت آن به او احترام میگذارید، حال اگر پیشوایان معصوم ما بگویند شما در این شب میهمانان عزیزی دارید! چه کسانی؟ ملائکه و روح همراه با آن خیر کثیر الهی برای ما، حال اگر اهل معرفت و شعور باشیم این موضوع برای ما مهم میشود که حداقل بیاعتنا نباشیم و حقیقت این موضوع در ارتباط با این میهمانان در جهات مادی نیست بلکه بعد روحی و معنوی است.
حیدریپور، بیان کرد: وقتی قوت روح بالاتر میرود کیفیت این ارتباط معنوی بیشتر میشود، به عنوان مثال مانند یک آهنربای بسیار قوی در مقابل یک تیکه براده خیلی کوچک! هرچه این آهنربا قویتر باشد شدت جذب و اتصال نیز بیشتر است به شرطی که این تیکه براده از این ارتباط فراری نباشد و در میدان مغناطیسی و ربایش این آهنربا قرار گیرد، در این صورت است که آن خود به خود جذب شدن اتفاق میافتد. قرآن برای هدایت «شرح صدر» از ما میخواهد، یعنی گشودگی سینه؛ گاهی وقتها ما فروبستهایم یعنی درهای رحمت را از درون نسبت به خود بستهایم، گاهی وقتها گشودگی در ما اتفاق میافتد یعنی ما حالت پذیرا داریم که این حالت بسیار مهمی در حالات معنوی انسان است. مثل شاگردی که پذیرای درس است و مراحل پیشرفت را طی میکند و شاگردی که پذیرای کلام معلم نیست.
این مبلغ دینی با بیان اینکه در شب قدر اولین مسئله بسیار مهم، اعتناست، گفت: پیامبر(ص) میفرمایند، دنیا، مزرعه آخرت است. یعنی ما لحظه به لحظه در این دنیا دانه میکاریم! گاهی وقتها در شورهزار، گاهی دانه اشتباهی میکاریم، گاهی آبیاری نمیکنیم و ... خصوصیتی که ظرف زمانی لیلةالقدر دارد، مثل یک زمین مستعد است که هر دانهای که در آن بکاریم سریع جوانه میزند و رشد میکند، این مهم است که ما در این شب چه دانهای بکاریم؟ حضرت علی(ع) میفرمایند، در طول زندگی شما یک نفحاتی هست، خودتان را در معرض این نفحات قرار دهید، بادهایی که به شما حیات میبخشد. لذا مشخص میشود بین زمانها و مکانها تفاوتی وجود دارد. در شب قدر بیدار بودن، اعتنا کردن، گشودگی سینه، سعی در انجام بهترین اعمال مهم است و حداقل معرفت حفظ حرمت این شب است، اگر توجه به فضل و کرم الهی داشته باشیم یقین باید کرد که میتوان از این فرصت ارزشمند استفاده کرد.
وی با بیان اینکه مهمترین اعمال در شب قدر، مذاکره علم و تفکر است، افزود: تفکر به نوع رابطهای که ما با خدا داریم و خدا با ما دارد در این شب، نجاتبخش است. مشکل این است که ما خیلی ساده خدا را تنها در بیان میگوئیم و از کنار او رد میشویم، در واقع ارتباطی در جهات حقیقی برقرار نمیکنیم، ارتباط ما فقط لفظی است و از عمق جان نیست. به این فکر کنیم که آیا همین ارتباطی را که ما با رفیق صمیمی خود داریم با خالقمان نیز برقرار میکنیم؟ آیا حداقل رفاقت را با خدایمان داریم؟
شب قدر نسبتمان را با امام زمان خویش بازخوانی کنیم
حیدریپور با اشاره به اینکه خدای متعال در عطای نعمات بیشمار به بندگانش هیچ منتی ندارد به جز در مورد نعمت شعور برای هدایت، بیان کرد: هدایت هم نعمتی است که نفع و ثمر آن فقط برای خود انسان است، این منت خدا نیز از باب تفاخر نیست بلکه از این جهت میباشد که این نعمت خیلی عظیم است و با این، خط تفاوت انسان را از حیوان مشخص نموده. هدایت یعنی اینکه بدانم در چه جایگاهی قرار دارم.
وی در پایان با بیان اینکه منظور از صفت نعیم خدای یکتا، عطای نعمتهای ظاهری مادی نیست، خاطرنشان کرد: منظور از نعیم بودن خداوند، عطای نعمت امامت به عنوان متن هدایت است و در این میان متن لیلةالقدر، امام معصوم است. کسی که همه هستی ما از جانب اوست؛ ما با امام خود چه کردیم؟ تفکر به اینکه ما با این نعمت مرکزی چه کردیم؟ یعنی کسی که از دست او این سفره خیر کثیر چیده میشود؛ لذا شب قدر شب امام زمان(عج) است و ما باید در این شب نسبتمان را با امام زمان خویش بازخوانی کنیم، این جهتگیری ما را مشخص میکند و اینکه به سمت چه قبلهای نماز بخوانیم! اگر جهتی غیر از امام عصر(عج) باشد، آن دانهای که در این شب میکاریم مستعد نیست! اگر در جهت امام معصوم بودیم تمام آن سلام و برکات و خیر کثیر را در شب قدر بر اساس آن ظرف وجودی خودمان دریافت میکنیم.
