مدیریت اشتغال زنان؛ زمینهساز تعالی زن، خانواده و جامعه
گروه اندیشه: مسئله اشتغال زنان میتواند برای خود آنها، خانواده و جامعه فواید و نیز آسیبهایی را بهدنبال داشته باشد؛ در این میان با مدیریت این مسئله میتوان اشتغال زنان را هدفمند کرد تا باعث بالندگی زن، خانواده و جامعه شود.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از ایلام، تعلیم و تربیت صحیح فرزندان مسئله مهمی است که در منابع اسلامی به آن تأکید شده است و باید ما مسلمانان به این موضوع مهم برای دستیابی به جامعهای متعالی توجه ویژهای داشته باشیم، در این میان خانواده بهعنوان اصلیترین نهاد اجتماعی جامعه محسوب میشود و مادر در آن نقش کلیدی را دارد، با توجه به این موضوع حضور مادر در کنار فرزندان ضروری به نظر میرسد؛ دیدگاهها و نظرات گوناگونی در رابطه با موضوع اشتغال زنان و تأثیر مثبت یا منفی آن بر خانواده حتی خود مادر وجود دارد که در این گزارش به آن میپردازیم.
حشمتالله رستمی، مسئول دارالقرآن تبلیغات اسلامی استان ایلام در این رابطه به خبرنگار ایکنا، گفت: اولین گروههای اجتماعی که در جامعه شکل گرفت، گروه جنسیتی زن و مرد بود، برای این دو گروه مشخصهها و نقشهایی مطابق سلیقهها و علایقشان تعیین شده است؛ برای مرد نقش همسری، پدر بودن، پرداخت نفقه و کار کردن در بیرون منزل تعریف شده و برای مادر نقشهایی مانند همسری، مادر بودن و با توجه به وضعیت اقتصادی و تشخیص خانواده، شاغل بودن.
وی با بیان اینکه در مورد اشتغال زنان دو نظریه وجود دارد که عدهای موافق با اشتغال زنان و عدهای مخالف با این موضوع هستند، افزود: موافقان اشتغال زنان بر این باورند که محیط خانواده ظرفیت جوابگویی به تمام نیاز زنان را ندارد، یک سری از نیازها مانند عاطفه و ... در محیط خانواده برآورده میشود اما بعضی از نیازها مثل حضور در جامعه در این محیط برآورده نمیشود. شاغل بودن به زن در زمینه استقلال روحی و مالی کمک بسزایی میکند، بُعد اجتماعی زنان خانهدار در محیط خانه بیپاسخ مانده است و اشتغال در توسعه و پیشرفت شخصیت و اعتماد به نفس زنان تأثیرگذار است.
این فعال قرآنی بیان کرد: مخالفان اشتغال زنان بر این باورند که ساختار خلقت زن به لحاظ فیزیکی و روحی برای مدیریت خانواده است و اشتغال، زنان را فرسوده میکند و باعث میشود زن نقش مادری خود را بهخوبی ایفا نکند و دچار استرس و افسردگی شود.
مسئول دارالقرآن تبلیغات اسلامی ایلام گفت: از دیدگاه اسلام به لحاظ خلقت، زن و مرد هر دو یکسان هستند و دارای قدرت نطق و تفاهم؛ به لحاظ تکوینی این دو هیچ فرقی ندارند اما از جنبه تشریعی تفاوتهایی دارند. برای این دو وظایفی تعیین شده است، که وظایف مرد باعث کاهش فشار بر روی زن میشود و اولویت برای زنان در رابطه با مدیریت روابط عاطفی در خانواده است.
وی با اشاره به آیه 32 سوره نساء «وَلاَ تَتَمَنَّوْاْ مَا فَضَّلَ اللّهُ بِهِ بَعْضَکُمْ عَلَى بَعْضٍ لِّلرِّجَالِ نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبُواْ وَلِلنِّسَاء نَصِیبٌ مِّمَّا اکْتَسَبْنَ وَاسْأَلُواْ اللّهَ مِن فَضْلِهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمًا؛ برتریهایی را که خداوند نسبت به بعضی از شما بر بعضی دیگر قرار داده آرزو نکنید (این تفاوتهای طبیعی و حقوقی برای حفظ نظام اجتماع شما و طبق اصل عدالت است ولی با این حال) مردان نصیبی از آنچه به دست میآورند دارند و زنان نصیبی؛ (و نباید حقوق هیچیک پایمال گردد) و از فضل (و رحمت و برکت) خدا بخواهید و خداوند به هر چیز دانا است»، اظهار کرد: درعربستان پیش از اسلام، زن هیچ جایگاهی نداشت، زن بهعنوان کنیزی در خدمت مرد قرار میگرفت تا کارهای خانهاش را انجام دهد؛ زن در مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و غیره حق دخالت و اظهار نظر نداشت. در چنین شرایطی بود که اسلام ظهور کرد، در این آیین الهی انسانیت حائز اهمیت است نه جنسیت.
رستمی با اشاره به اینکه با ظهور اسلام زنان صاحب حق و حقوقی شدند و کمتر مورد ظلم قرار میگرفتند، گفت: دین و قرآن با شغل زن مخالفت نکرده است، ما در اسلام دو بانوی گرامی مانند حضرت زهرا(س) و حضرت زینب کبری(س) داریم که اگر منش و زندگی این دو بزرگوار را در نظر بگیریم میبینیم که در همه عرصهها حضور داشتهاند؛ بارها حضرت زهرا(س) در مسجد برای دفاع از حق حضرت علی(ع) خطبه خواند، بارها پیامبر(ص) مشکلات مردم را به حضرت زهرا(س) ارجاع میداد، همچنین حضرت زینب(س) در عرصه اجتماعی بهویژه پس از واقعه عاشورا نقش مؤثری داشتند.
مسئله اشتغال زنان در جامعه امروز نهادینه شود
مسئول دارالقرآن تبلیغات اسلامی ایلام با تأکید براینکه در جامعه امروز باید مسئله اشتغال زنان نهادینه شود، اظهار کرد: با مدیریت این مسئله میتوان اشتغال زنان را روشمند و هدفمند کنیم تا باعث رشد و بالندگی جامعه اسلامی شود و از طرفی کمترین آسیبها را به خانواده و جامعه وارد کند، دیدگاه اسلام، نگاهی متعادل برای حضور زنان در جامعه و اشتغال آنها است.
این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه اشتغال زنان یک مسئله نسبی است، گفت: اشتغال برای زنان بسته به وضعیت اقتصادی خانواده پیش میآید، گاهی مواقع خانواده توان برآورده کردن نیازهایی مانند پوشاک و مسائلی از این قبیل را ندارد و زن مجبور به کار بیرون از منزل میشود.
رستمی در ادامه به پیامدهای مثبت و منفی اشتغال زنان اشاره و بیان کرد: اشتغال زنان باعث افزایش آگاهی و بینش اجتماعی در خانواده میشود، حوزه فکری و سطح معلومات زن شاغل بیشتر است و هر چه دامنه آگاهیها و بینش یک زن بالا باشد در مقابل خلاقیت، مدیریت و اعتماد به نفس او نیز بالا میرود؛ هر چه دامنه ارتباطات بیشتر شود پختگی زن و تصمیمگیری مطلوب و مدیریت بهتر را در پی دارد.
پیامدهای مثبت اشتغال زنان
این کارشناس علوم قرآنی با بیان اینکه اشتغال زنان موجب بالارفتن منزلت زن در جامعه میشود، گفت: خانمی که تحصیلات عالیه دارد و بدون شغل است و فقط به خانهداری میپردازد، چون به نوعی در جامعه نقشی ندارد احساس کمبود میکند؛ در مقابل زنی که تحصیلات کم دارد ولی شاغل است احساس منزلت بیشتری میکند و احساس بیخاصیتی در جامعه را ندارد.
وی با بیان اینکه زنان شاغل، نیازهای درونی یک زن را میدانند و با حضور در عرصههای مختلف جامعه میتوانند به دیگر زنان کمک کنند، افزود: اشتغال زن، باعث خارج شدن از حالت انفعالی و مشارکت در جامعه میشود؛ باید به این نکته توجه کرد که بخشی از نیازها در محیط بیرون از خانه تأمین میشود، حتی با قدم زدن در بیرون از خانه و بازدید از مغازهها حتی اگر خرید نکند، زن نیاز به تخلیه فکری و کلامی دارد.
رستمی اضافه کرد: آشنایی بیشتر زنان با روشهای بهرهوری از امکانات مادی و معنوی، تقویت توان مدیریتی ـ زنان حتی اگر یک شغل کوچک داشته باشند در آنها احساس مدیریت به وجود میآید و آن حالت مدیریتی را به خانواده انتقال میدهند ـ، استفاده بهینه از اوقات فراغت و جلوگیری از رفتن به حاشیه، کمک به اقتصاد خانواده بهویژه در شرایط تورم، کمک به شادابی و جلوگیری از افسردگی ناشی از بیکاری از دیگر پیامدهای مثبت اشتغال زنان است.
پیامدهای منفی اشتغال زنان
مسئول دارالقرآن تبلیغات اسلامی ایلام در ادامه با اشاره به پیامدهای منفی اشتغال زنان، گفت: صدمه روحی و جسمی از جمله آسیبها برای زنان در محیط کار است، همچنین استقلال مالی زنان مثل شمشیر دو لبه است هم اثر منفی دارد هم مثبت؛ بهعنوان مثال اثر منفی آن باعث کاهش میل به ازدواج در زنان میشود.
وی با بیان اینکه اشتغال زنان میتواند خطر ایجاد رقابت بین زن و مرد را بیشتر کند، افزود: اشتغال زنان گاهی اوقات باعث کاهش تفاهم و همدلی بین زن و مرد میشود، به جای اینکه در پی راه حل برای سالمسازی محیط خانواده باشند به اختلافات دامن میزنند.
این پژوهشگر، محرومیت فرزندان از محبت مادری را مهمترین آسیب اشتغال زنان دانست و بیان کرد: کودکانی که دور از آغوش مادر هستند دچار اختلالاتی مثل دیرتکلمی، لکنت زبان، کم شدن بهره هوشی و اختلال عاطفی و حتی افسردگی میشوند. اشتغال زنان نیاز به زیرساخت دارد به نظر میآید اگر فرزند تا 3 سال اول زندگی از لحاظ روحی و جسمی درست تغذیه شود رشد سالمی دارد، در غیر این صورت ضربه جبرانناپذیری به او وارد میشود؛ لذا مرخصی زایمان بهتر است تا 3 سال باشد تا مانعی برای رشد فرزندان نباشد.
رستمی گفت: این پیامدهای مثبت و منفی میتواند کمک کند به ایجاد یک تصمیم که هم مسئولان و هم زنان به تناسب فراخور محیط و جامعه یک سری فعالیتهای سازنده را در این رابطه انجام بدهند. پرهیز زنان از تصدی شغلهای تماموقت آسیبها را در حد مطلوب کاهش میدهد؛ بهعنوان مثال ساعت کاری زنان در راستای رسیدن به امور خانواده باید کمتر از مردان باشد.
مسئول دارالقرآن تبلیغات اسلامی ایلام در ادامه با اشاره به اینکه مطالبه رسانهها در زمینه سالمسازی محیط کار زنان میتواند به فرهنگسازی در جامعه کمک کند، گفت: بسیاری از آسیبها برای زنان در محیط کار از جانب مردان است، هم زن و هم مرد باید اصول اخلاقی را رعایت کنند. باید برای رفتارهای مردان چارچوبهایی تعیین شود که نسبت به جامعه زنان تهدیدی نداشته باشند تا زنی که وارد اجتماع میشود امنیت داشته باشد. در این رابطه اسلام، قوانین کامل و جامعی دارد. هرچه آگاهی دینی بیشتر باشد محط کار نیز سالمتر است.
عدم پاسخ به نیازهای فردی احساس محرومیت ایجاد میکند
حیران پورنجف، محقق و پژوهشگر حوزه اجتماعی ایلام نیز در این رابطه به خبرنگار ایکنا، گفت: عدم پاسخ به نیازهای افراد یک احساس محرومیت ایجاد میکند، کسانی که به نیازهایشان پاسخ داده نشود برای جامعه یک تهدید محسوب میشوند، اگر جامعه تمایلی به کار کردن زنان ندارد، چرا برای آنها زمینه آموزش فراهم میکند و یک فرد مطالبهگر را بهوجود میآورد؟ خاصیت آموزش این است که فردی را در جامعه از نظر استعداد و تواناییهای نهفته در ذات آن شخص رشد دهد، حال اگر یک زن در جامعه آموزش داده شود اما مانع از استفاده از آموزشهای به او شویم، از حضورش در جامعه جلوگیری شده است.
وی افزود: فردی که آموزش ندیده است وبال سیستم اجتماعی است و یک مصرفکننده به حساب میآید، نه تولید کننده و هزینهها را افزایش میدهد، هرچه زنان تحصیل کرده زیاد باشند در هزینههای اجتماعی مانند درمان، بهداشت و ... صرفهجویی میشود، چون درست مصرف کردن و چگونه برخورد کردن در جامعه را آموخته است.
عدم اشتغال زنان عاملی برای ارتقای کیفیت روابط درون خانواده نیست
پورنجف بیان کرد: به نظر من، زنی که خانهدار است هیچ تأثیر کیفی در رابطه زناشویی و مادر و فرزندی نسبت به افراد خانواده خود ندارد و رابطه او فقط یک رابطه کمی است، اگر زن تمام وقت خود را در خانه سپری کند، چنان دچار افسردگی خواهد شد که در رابطه با خانواده خود یک رابطه کمی برقرار میکند و این رابطه هیچ کیفیتی ندارد، اما زنان شاغل با همان یک ساعت حضورشان در منزل یک تأثیر کیفی در خانه دارند و از فرصتهایی که میتواند با اعضای خانواده خود داشته باشد بهترین استفاده را میکنند.
این مدرس دانشگاه گفت: بخشی از مشکلات زنان خانهدار آموزشندیده این است که فرزندان آنها درصد هوشی بیشتری نسبت به مادرانشان دارند؛ لذا فرزند فکر میکند مادرش ناتوان است و از او دور میشود، وقتی آن زن میبیند فرزندان و همسر او را قبول ندارند یک فشار روحی و روانی به او وارد میشود و همیشه ابراز ناامیدی میکند که با وجود کارهای خانه از جمله شستوشو و جاروب و گردگیری و پخت و پز همه از او دورند و زن نقش یک خدمتگزار را دارد.
این محقق با بیان اینکه در چنین خانوادهای دو ویژگی انسان بودن یعنی ناطق بودن و اندیشهگر بودن از زن گرفته میشود، اظهار کرد: بعضیها معتقدند وظیفه زن فقط فرزندآوری است و هیچ نقش دیگری ندارد و تنها وظیفه حفظ بقای جامعه را بر عهده دارد. زنی که خانهدار و بیسواد است فرزندانش از هر لحاظ دارای مشکل هستند از لحاظ درس، هوش، تغدیه و... چون برای آگاهی از این مسائل هیچ آموزشی ندیده است.
تفاوتهای فردی نباید تبدیل به تفاوتهای اجتماعی شود
پورنجف گفت: انسان یک موجود چند بعدی است (ابعاد فرهنگی، اجتماعی و ... ) هر کسی توانایی خاص خود را دارد، تفاوتهای فردی نباید تبدیل به تفاوتهای اجتماعی شود، گاهی اشتغال زنان باعث اختلال روانی در وی میشود و زمانی عدم اشتغال و خانهنشینی باعث ایجاد اختلال در زن میشود؛ لذا نمیتوان در این خصوص دیدگاهی کلی داشت.
وی افزود: بررسیها نشان داده شده از وضع زنان در زندانهای ایلام به این گونه است که از 13 زن زندانی 8 نفر از آنها بیسواد بودهاند و هیچکدام شاغل نیستند، عدم تحصیل و آگاهی آنان شاید دلیل اصلی جرایم آنها بوده است، به نظر من زن اگر درآمدی داشته باشد از خیلی از اختلافات و معضلات در خانواده و جامعه جلوگیری میشود.
این پژوهشگر با تأکید بر اینکه باید در نظام اجتماعی برنامهریزی درستی داشته باشیم، گفت: باید با بهرهگیری از مؤلفههای دینی و اجتماعی، برنامهریزی صحیحی جهت بهبود وضعیت اشتغال انجام شود. حذف زنان از چرخه اجتماع نمیتواند راه حل مناسبی باشد، باید با ایجاد مراکز فرهنگی ویژه، زنان خانهدار را نیز وارد فعالیتهای اجتماعی کرد تا هم خانواده و جامعه به سمت کمال حرکت کند.
