چرایی عدم موفقیت اکو؛ از فراهم نبودن بسترهای سیاسی و اقتصادی تا انباشت مسائل + صوت
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: فراهم نبودن بسترهای لازم سیاسی و اقتصادی، روابط خصمانه میان کشورهای منطقه و وجود انباشتی از مسائل از دلایل مؤثر بر عدم موفقیت اکو محسوب می‌شوند.
اکو، نهادی است که با اهداف تجاری، اقتصادی و توسعه حمل و نقل ریلی در ابتدا با عضویت سه کشور ایران، پاکستان و ترکیه شکل گرفت و پس از فروپاشی شوروی هفت کشور افغانستان، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان به آن پیوستند.
روز گذشته، بیستم آذر، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان به مناسبت سی‌امین سالگرد گسترش سازمان همکاری اقتصادی (اکو) طی سخنانی بر ظرفیت این سازمان تأکید کرد و گفت که اکو از ظرفیت بازار 500 میلیونی، منابع انرژی فراوان، نیروی کار ماهر و شبکه‌های حمل و نقلی و ترانزیتی و ریشه‌های مشترک فرهنگی و مذهبی و تمدنی برخوردار است.
از منظر کارشناسان اهداف اولیه و ثانویه تأسیس اکو و گسترش آن هرگز محقق نشده و صرفاً به عنوان یک نهاد تشریفاتی به بقای خود ادامه حیات می‌دهد. هادی حق‌شناس، کارشناش اقتصادی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، در تحلیل چرایی عدم موفقیت سازمان همکاری اقتصادی (اکو) اظهار کرد: شاید اکو قدیمی‌ترین سازمان اقتصادی است که ایران به عضویت آن درآمده و به همراه ترکیه و پاکستان این سازمان را بنا نهاده است.
نهایت بهره از بلوک‌های اقتصادی
وی افزود: صرف عضویت در پیمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی یا عضویت در سازمان‌های اقتصادی به تنهایی مزیت اقتصادی به دنبال ندارد البته هرچند شاید مزیت‌های سیاسی به همراه داشته باشد. عضویت در این پیمان‌ها زمانی با مزیت اقتصادی همراه هست که بتوان از بلوک‌ها و پیمان‌های منطقه‌ای نهایت بهره را برد و شرط استفاده از بلوک‌های اقتصادی هم آن است که بسترهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی فراهم شوند.
بیشتر بخوانید:
کارشناس اقتصادی ادامه داد: ضمن اینکه کشورها کالایی برای عرضه به یکدیگر داشته باشند. به عنوان مثال جای بحث است که قرار است ما چه کالایی را به ترکیه یا پاکستان صادر کنیم. همین خط لوله صلح می‌توانست به تقویت اکو کمک کند که اجرایی نشد.
حق‌شناس تأکید کرد: پیمان‌های منطقه‌ای مهم بوده اما مهمتر تقویت بسترهای سیاسی، اقنصادی و فرهنگی است. وقتی کشوری در شرایط تحریمی قرار داشته و با چالش‌های منطقه‌ای و جهانی مواجه هست با وجود حضور در پیمان‌های منطقه‌ای نمی‌توان از ظرفیت‌های آن بهره برد و لذا با وجود تحریم و چالش‌های منطقه‌ای و جهانی نه می‌توان از ظرفیت اکو بهره برد و نه از ظرفیت پیمان شانگهای.
به گفته او، وقتی بسترهای لازم فراهم نباشد چنین پیمان‌هایی بیشتر کاربری سیاسی دارند تا کاربری اقتصادی.
عدم موفقیت در ایجاد روابط سالم با همسایگان
عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: همواره تحولات سیاسی جهان بر منطقه غرب آسیا اثرگذار بوده است. به عنوان مثال اگر قرارداد اخیر میان عربستان و چین صرفاً اقتصادی بود و بیانیه مشترکی میان ایران در رابطه با جزایر سه‌گانه صادر نمی‌شد، همکاری‌های اقتصادی این دو کشور برای ایران خیلی حساسیت‌زا نبود ولی به دلیل صدور بیانیه مشترک اخیر، حتی شاهد هستیم که قرارداد 25 ساله ایران و چین هم تحت الشعاع قرار گرفته است.
حق‌شناس با بیان اینکه مشکل در آنجاست که ما نتوانسته‌ایم با همسایگان‌مان روابط سالم ایجاد کنیم، گفت: واژه ایران‌هراسی همواره در میان همسایگان ما وجود دارد. به عنوان مثال حمله به سفارت عربستان در میان کشورهای عرب و خلیج فارس هراس ایجاد کرده و باید سال‌ها بگذرد تا این اتفاق فراموش شود.
وی ادامه داد: به هر حال عربستان کشوری تأثیرگذار درسطح جهان عرب و کل منطقه است و باید این واقعیت را پذیرفت تا زمانی‌که مشکل میان ایران و عربستان حل نشود پیمان‌های منطقه‌ای اثرگذار نخواهند بود. مثلاً مقامات ایرانی تلاش کردند تا برخی از شهروندان ملیت‌های دیگر که به منظور تماشای بازی‌های جام جهانی 2022 به قطر آمده بودند در جزایر ایرانی سکونت داده شوند اما در عمل چنین اتفاقی نیفتاد و این تنها یک مثال است ولی باید بدانیم تا زمانی‌که مشکل ما با کشورهای منطقه حل نشود نمی‌توان انتظار داشت پیمان‌های اقتصادی کارکرد صحیحی داشته باشند.
کارشناس اقتصادی بیان کرد: برخی از چالش‌هایی که با کشورهای منطقه داریم دیگر مسئله یا مشکل نیست بلکه به معضل تبدیل شده‌اند. روابط ایران و عربستان به معضل تبدیل شده و عربستان از همه ابزارهای جهانی استفاده می‌کند تا به ایران ضربه بزند. باید هرچه سریع‌تر به چنین معضلاتی پایان داده شود. همچنین ضروری است روابط ما با کشورها طوری تبیین شود تا به جای اینکه مرتباً اقتصاد هزینه روابط سیاسی ما با همسایگان را بپردازد، این سیاست باشد که هزینه فعالیت‌های اقتصادی را پرداخت می‌کند.
انباشتی از مسائل در روابط خارجی
حق‌شناس یادآور شد: به یاد داریم در یک اتفاقی ترکیه هواپیمای جنگی روسیه را منهدم کرد و همچنین سفیر روسیه در ترکیه ترور شد و این دو اتفاق چالش کوتاه‌مدتی را میان دو کشور به وجود آورد اما ترکیه بعدها و در کوتاه‌مدت مسئله خود با روسیه را حل کرد و امروز ترکیه نقش میانجی میان روسیه و اوکراین را بازی می‌کند. متأسفانه ما نه‌تنها مسئله‌مان را با دنیا حل نمی‌کنیم بلکه این مسئله منجر به ایجاد مسائل دیگر می‌شود. ما مرتباً مسئله و مسائل جدیدی برای خودمان خلق می‌کنیم و امروز با انباشتی از مسائل حل‌نشده مواجه هستیم.
گفت‌وگو از سعید امینی
انتهای پیام
