استثناناپذیری حجاب کنیزان از عمومات قرآنی

برای مستثنی کردن کنیز از حکم وجوب تکلیفی پوشش ناظری، دلیل قانع کننده‌ای نداریم. ما یک عمومات متعددی داریم که آن عمومات درباره وجوب تستّر زن عام هستند؛ یکی از این عمومات تعبیر «مومنات» در آیه قرآن «وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ...» شامل زن آزاد و کنیز می‌شود. اگر فقیهی بخواهد این دلیل عام را تخصیص بزند؛ اولاً باید دلیل مخصّصی در دست داشته باشد و ثانیاً دلیلش از نظر اعتبار صدوری و اقوائیت لسانی آن قدر قابل قبول باشد که بتواند آن عمومات را تخصیص بزند، اگر از نظر تاریخی ادله را جستجو کنیم در زمان حیات ظاهری خود پیامبر هیچ مخصصی وجود ندارد بلکه حتی در زمان پیامبر(ص) روایت داریم که رعایت حجاب و پوشش درباره کنیز سفارش شده است. در روایتی داریم که حضرت(ص) به خانه عایشه آمدند و وقتی کنیز عایشه را دیدند پرسیدند: آیا این کنیز به سن بلوغ و تکلیف رسیده؟ وقتی حضرت(ص) متوجه می‌شوند آن کنیز به سن بلوغ و تکلیف رسیده است، بخشی از عمامه خویش را پاره می‌کنند و به عنوان پوشش به او می‌دهند و سفارش می‌کنند به پوشاندن سر آن کنیز.

این یک روایت و دلیل که عامی است، ولی مشابه این دلیل را در روایات امامیه داریم. پس از پیامبر(ص) سعی شد کنیزان را از عمومات خارج کنند. اهل سنت دلیل دارند که خلیفه دوم جلوی کنیزانی که خمار می‌پوشیده‌اند را گرفته است تا کنیزان شبیه به زنان آزاد نشوند، البته محققان اهل سنت اشکال کرده و گفته‌اند خلیفه دوم این کار را می‌کرده که زنان کنیز شبیه زنان آزاد نشوند، در حالی که آنچه ویژه زنان آزاده بود خمار نبود بلکه جلباب بود و کنیزان با پوشیدن خمار شبیه به زنان آزاد نمی‌شدند بلکه با پوشیدن جلباب بود که می‌توانستند شبیه به زنان آزاد بشوند؛ بنابراین منطقا خلیفه باید آنان را از پوشیدن جلباب نهی کرده باشد که نه از پوشیدن خمار! از طرفی خود محققان اهل سنت سند این روایت را نیز ضعیف می‌دانند. نه فقط محققان اهل سنت بلکه حتی عبدالله بن عمر خودش برای کنیزانش خمار‌های قیمتی می‌خریده از جنس خز که خمار‌ها خمار «صفاق» هم بوده یعنی نازک نبوده است، پس پسر خلیفه دوم درباره پوشش کنیزانش برخلاف آنچه که به خلیفه نسبت داده می‌شود عمل می‌کرده است؛ بنابراین روایات نهی خلیفه را برخی محققان اهل سنت هم قبول ندارند چه رسد به فق‌های امامیه. مخصصه‌ای دیگری نیز برای اثبات حجاب نداشتن کنیزان ارائه می‌شود: یکی از این مخصص‌ها «سیره» است. ادعا می‌کنند سیره متشرعه از زمان اهل بیت(ع) این بوده که کنیزان با سر برهنه ظاهر می‌شده‌اند و لباس کامل نداشته‌اند. درباره سیره، هم مشکلاتی وجود دارد؛ محقق کرکی در تبیین سیره می‌گوید: که کنیزان با روی باز بیرون می‌آمده‌اند(نه با موی باز)، لذا اصل تحقق سیره مورد ادعای آنان مخدوش است اگر هم محقق بشود اصلا به تأیید اهل بیت نرسیده است. در حقیقت کنیزان منتسب به اهل بیت کاملا باحجاب و متستّر و خانه‌نشین بوده‌اند.

یکی از شواهدی که نشان می‌دهد کنیزان منتسب به اهل بیت(ع) بسیار به تستّر و پوشش مقید بوده‌اند، روایات مربوط به وصیت امام کاظم(ع) و اجرای وصیت آن حضرت بوده است؛ یکی از کنیزان منتسب به اهل بیت(ع)، «ام احمد» مادر حضرت شاهچراغ و همسر امام کاظم(ع) که زنی بسیار بزرگوار و مقید به ولایت بوده‌اند، وقتی در وصیت امام کاظم(ع) بر ولایت امام رضا(ع) تاکید می‌شود، این بانوی با کرامت همه امانات و چیز‌هایی که مربوط به امام رضا(ع) بوده را به ایشان تقدیم می‌کند، برخی پسرانِ امام کاظم(ع) به امام رضا(ع) حسادت می‌کنند، به همین دلیل به قاضی مدینه شکایت می‌برند. وقتی حضرت رضا(ع) در دادگاه حاضر می‌شود، بانو «ام احمد» نیز به عنوان شاهد حاضر می‌شود؛ برادران ناتنی امام رضا(ع) در حضور قاضی اعتراض می‌کنند که این بانو صورتش را پوشانده، از کجا بدانیم که او واقعا «ام احمد» است، باید کشف وجه کند و در آنجا بانو «ام احمد» نقابش را در حد صورت بالا می‌زند. پس از دادگاه این بانو با ناراحتی به فرزندانش می‌گوید که امام کاظم(ع) از قبل به من خبر داده بودند روزی این فرزندان، شما را از خانه بیرون می‌کشانند و مجبور می‌شوی صورتت را آشکار کنی.

امثال این روایات نشان می‌دهد کنیزان خانه اهل بیت(ع) چگونه به امر حجاب و پوشش مقید بوده‌اند. به عنوان مثال دیگر نقل شده سعیده خاتون که از کنیزان خانه امام صادق(ع) بود ملازم بیتشان بوده‌اند به طوری که تنها برای زیارت خانه خدا و قبر پیامبر(ص) از خانه خارج می‌شده‌اند. کنیزان حضرت ام کلثوم نیز همین گونه بوده و با لباس کامل و با حیا از خانه خارج می‌شده‌اند. در روایات آمده است که کنیزان حضرت ام کلثوم در مدینه وقتی او را همراهی می‌کردند، «متخفرات» بودند. متخفر یعنی پوشش شدید همراه با حیا لذا اگر کسی ادعا کند سیره‌ای از کشف حجاب کنیزان وجود داشته، باید گفت این سیره مورد تایید ائمه اطهار(ع) نبوده است. به صورت خلاصه باید گفت که سیره قابل اثبات نیست و با چنین سیره‌ای نمی‌شود عمومات قرآن درباره حجاب را تخصیص زد.

مخصص سوّمی که ممکن است ادعا کنند این است که بگویند: اجماع داریم. این اجماع هم چیزی را ثابت نمی‌کند. چرا که اولا اجماع نداریم تا بگوییم فق‌های شیعه همه بر این حرف و ادعا متفق‌القول هستند، بنابراین چنین اجماعی محرز نیست. اگر هم باشد مدرکی است. مخصص چهارمی که مدعیان بخواهند برای تخصییص عمومات قرآنی حجاب به آن استناد کنند روایات است. باید گفت روایاتی که ما درباره عدم وجوب حجاب سر برای کنیزان داریم، اولا با هم تعارض دارند. ثانیا در اسناد این روایات اصلا ضعف وجود دارد. به عبارت دیگر باید گفت یک روایتی داریم که از سویی سندش ضعیف است، از سویی معارض دارد. در این ظرف تعارض هم اولا خودش موافق با عامه است و از طرفی هم مخالف با کتاب است. این‌گونه روایات توان تخصیص زدن عمومات قرآنی را دارند؟ مرحوم مجلسی می‌گوید این‌گونه روایات تقیه‌ای است!.

نتیجه آن که هدف این افراد و جریانات اولا این است که بگویند حالا که ائمه اطهار(ع) نسبت به حجاب کنیزان خودشان حساسیت نداشته‌اند پس مسأله غیرت و عفت از مسأله حجاب جداست، در حالی که ما این‌گونه پاسخ می‌دهیم که حجاب، عفاف و غیرت درهم تنیده‌اند و این پوسته و هسته بدون یکدیگر فایده‌ای ندارند. کنیزان ائمه(ع) نیز مطابق روایت و سیره و دلایل فراوان به شدت مقید به حجاب بوده‌اند. به نظر می‌رسد هدف از طرح این مباحث جدا کردن مقوله عفاف از حجاب است تا بگویند بدون داشتن حجاب هم می‌شود عفت داشت و لزومی به رعایت حجاب برای داشتن عفاف نیست. حال آن که این دو مقوله از هم تفکیک‌ناپذیر هستند. آنان می‌خواهند نتایج اجتماعی مورد نظر خود را بگیرند و قداست حجاب را زیر سوال ببرند که البته در کنار همه این‌ها از عملیات روانی و تروریسم فرهنگی دشمن نیز نباید غافل شد. هدف دومشان نیز این است که با بی حجاب نشان دادن مادران و همسران اهل بیت از مسأله حجاب قدسیت‌زدایی کنند.

یکی از شئون فقیه حتی در زمانی که مبسوط الید نیست، «اقامه معروف» است و وقتی فقیه به بسط الید می‌رسد اقامه معروف هم گسترش پیدا می‌کند. این‌که متاسفانه برخی عمامه به سر‌ها نیز دقیقاً همان حرف‌های دشمنان در مورد حجاب اختیاری را تکرار می‌کنند توجه به این امر مهم ندارند که وظیفه ذاتی حکومت اسلامی اقامه معروف و ارزش‌ها و شعائر اسلامی در جامعه است. فقیه باید شعار‌های دینی را گسترش دهد، شعار دین بسیار مهم است. برای درک اهمیت شعائر دینی شأن نزول آیه «حافظوا علی الصلوات و الصلوه الوسطی…» را ملاحظه بکنید.

نماز جماعت در مسجد هرچند یک حکم مستحب است امام اگر به یک نماد و یکی از شعائر دینی تبدیل شد، اهمیت دیگری پیدا می‌کند! در روایات مربوط به نزول همین آیه آمده است که پیامبر(ص) برای نماز ظهر به مسجد آمدند وقتی مشاهده کردند از دست گرمای مدینه افراد کمی به مسجد آمده‌اند خشمگین شدند که چرا یکی از شعائر دین تعطیل شده است؟!؛ وقتی رسول گرامی اسلام برای یک مستحب که از شعائر دین شده است، این گونه خشمگین می‌شوند باید دید برای حجاب و اقامه آن در جامعه به عنوان یک نماد و شعار دینی درآمده چقدر اهمیت قائل می‌شوند. امروزه حجاب نماد جامعه انقلابی و اسلامی ماست، حجاب به عنوان شعار دین و یک واجب الهی بسیار مهم است و باید برای اجرایش تلاش کرد. باید با تمام توان جلوی تروریسم رسانه‌ای گسترده دشمن در مورد حجاب ایستاد.
انتهای پیام