معامله قرن؛ مانور تبلیغاتی آمریکا و طرحی شکست‌خورده پیش از رونمایی

به گزارش ایکنا؛ «معامله قرن»، (در انگلیسی «Deal of the Century» و در عربی «صفقة القرن») اصطلاحی سیاسی است و به طرحی گفته می‌شود که از سوی دولت ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در راستای روند به اصطلاح صلح میان فلسطین و اسرائیل ارائه شده که براساس آن قرار است اسرائیل در ازای دریافت امتیازهای اساسی و الحاق بخش‌هایی از مناطق اشغال‌شده به این رژیم، با تشکیل دولت مستقل فلسطینی موافقت کند.

طرح‌های آمریکا برای فلسطین

دولت‌های مختلف آمریکا از زمان تأسیس رژیم صهیونیستی همواره این رژیم را هم‌پیمان و شریک راهبردی خود مطرح کرده‌اند. همه این دولت‌ها با اسرائیل همراهی و همکاری تنگاتنگ داشته‌اند، اما از زمان بوش پدر در آغاز دهه 90 قرن 20 میلادی، دولت آمریکا طرح ویژه‌ای را برای فلسطین ارائه کرد. بوش پدر اواخر سال 1990 در کنگره آمریکا از طرحی با نام «روند صلح خاورمیانه» (Middle East Peace Process) رونمایی کرد. محور اصلی این طرح، با عنوان «دو کشور»، تشکیل دو کشور فلسطینی و صهیونیستی بود.

براساس این طرح که جنبش آزادی‌بخش فلسطین (فتح) را به پای میز مذاکره کشاند، کنفرانس مادرید در سال 1991 و توافقنامه اسلو در سال 1993 رقم خورد. از آن سال تاکنون این مذاکرات هر از چندگاهی ادامه داشته اما نتیجه و خروجی آن چیزی جز مذاکره نبوده و در واقع سازمان آزادی‌بخش فلسطین هیچ چیزی از مذاکرات به‌ دست نیاورده است.

دولت‌های آمریکا از زمان بوش پدر تا سال 2016 که چهار رئیس جمهور (بوش پدر، بیل کلینتون، بوش پسر و باراک اوباما) را به خود دیده بودند، همین روند را با محوریت «دو کشور» دنبال کردند.

رویکرد جدید ترامپ

دونالد ترامپ نیز زمانی که در سال 2017 به ریاست جمهوری آمریکا رسید، همین طرح را ادامه داد، اما با این رویکرد باید امتیازات بیشتری به اسرائیل واگذار شود. این امتیازات شامل انتخاب بیت‌المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل و انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس، واگذاری بلندی‌های جولان به این رژیم و همچنین دادن آزادی عمل بیشتر به اسرائیل در زمینه شهرک‌سازی در کرانه باختری و سایر مناطق اشغالی می‌شود. در ادامه در سال 2018 طرح «معامله قرن» توسط ترامپ و به سرپرستی جرد کوشنر، داماد و مشاور وی مطرح شد.

معامله قرن

برنامه به اصطلاح صلح مشهور به «معامله قرن» دارای سه طرف است؛ آمریکا به عنوان واسطه اصلی، اسرائیل و فلسطین. این قرار است به زودی توسط ترامپ که مدتی است برای آن برنامه‌ریزی و تبلیغات کرده، رونمایی شود. اسرائیل از این طرح آمریکا راضی و خشنود است و اتحادیه اروپا و برخی کشورهای عرب منطقه هم از آن حمایت می‌کنند اما فلسطینی‌ها از همین حالا می‌گویند آن را قبول ندارند که این مسئله کار را برای ترامپ سخت‌تر می‌کند.

از راست: بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا

از همان روزهای اولیه مطرح شدن معامله قرن، چهار نفر در این زمینه کار را با ترامپ شروع کردند که شامل جرد کوشنر داماد و مشاور ترامپ، جیسون دی گرینبلات نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، دیوید فریدمن سفیر آمریکا در اسرائیل و آوی برکوویتز، دستیار کوشنر می‌شد.

کوشنر این طرح را که شامل عناصر اقتصادی نیز می‌شود، چندی پیش به عنوان یک «سند کاربردی مهم» توصیف کرد. او ادعا کرد این طرح شامل مواردی مانند اینکه چگونه دو طرف با همدیگر زندگی کنند، چگونه امنیت و تعامل برقرار ‌شود و چگونه می‌توان آینده‌ای روشن را ایجاد کرد، می‌شود. این در حالی است که این سند 200 صفحه‌ای تاکنون مبهم باقی مانده است و چیزی درمورد آن مشخص نیست.

جرد کوشنر داماد و مشاور ترامپ

اعضای این گروه بعد از دو سال تلاش برای این طرح، هنوز برایشان مشخص نیست که چرا فلسطینی‌ها نگران هستند. فلسطینی‌ها در این زمینه نگران هستند و رهبران آنها می‌گویند که حتی به این طرح نگاه هم نخواهند کرد. اما در سوی دیگر، اسرائیل خوشحال است.

وقتی حماس و فتح توافقنامه آشتی امضا کردند،‌ بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل مذاکراتی را که در زمان باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا در سال 2014 آغاز شده بود، به حالت تعلیق درآورد. این امر برای جان کری، وزیر امور خارجه قبلی آمریکا که 9 ماه برای این مذاکرات تلاش کرده بود، شکست محسوب می‌شد.

تحولات دیگر ازجمله گسترش ساخت شهرک‌های صهیونیستی در سرزمین‌های اشغالی و مخالفت با پیوستن فلسطین به سازمان ملل، نیز موجب تسریع روند توقف مذاکرات شد.

طرح ذهنی ترامپ

«دانیل سرور»، مشاور پیشین وزیر امور خارجه آمریکا، طرح ترامپ را به عنوان یک «طرح ذهنی» توصیف کرده و در این زمینه می‌گوید که ترامپ می‌خواهد نشان دهد آنچه را که رئیس‌جمهورهای قبلی توان انجامش را نداشتند، انجام می‌دهد.

«دانیل سرور»، مشاور پیشین وزیر امور خارجه آمریکا

وی می‌گوید: ما هنوز طرح ترامپ‌ را ندیده‌ایم، اما شایعات می‌گویند که بیشتر منافع اسرائیل را تأمین می‌کند و از یک کشور مستقل فلسطینی حمایت نمی‌کند. انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به بیت‌المقدس توسط ترامپ و حمایت از اسرائیل درباره اشغال بلندی‌های جولان، مطابق با این دیدگاه است که به اسرائیل اجازه بدهد هر آنچه می‌خواهد به دست بیاورد (به‌ویژه در کرانه باختری) و فلسطین را تحت فشار قرار دهد که با گرفتن برخی امتیازات اقتصادی این طرح را قبول کند.

نگرانی فلسطینی‌ها

فلسطینی‌ها می‌گویند طرح معامله قرن زمینه‌ساز صلح نخواهد شد و به اختلافات بیشتر دامن می‌زند. آنها می‌گویند این طرح سبب تسلیم و سرسپردگی فلسطینی‌ها می‌شود، ریاض المالکی، وزیر امور خارجه فلسطین از این معامله به عنوان «سرسپردگی» و «تسلیم» نام برده تا شدت تأثیر آن را بر زندگی فلسطینی‌ها نشان دهد. وی می‌گوید: اگر فکر می‌کنید مخالفت با این طرح پرهزینه است، به جایگزین و مسیری که برای دهه‌های آینده در نظر می‌گیرید، فکر کنید.

فلسطینی‌ها از سال 2018 ارتباط خود را با  ترامپ قطع کردند و گفتند که دیگر آمریکا نمی‌تواند به عنوان میانجی صلح میان فلسطین و اسرائیل عمل کند. این امر زمانی اتفاق افتاد که آمریکا سفارتش را از تل‌آویو به بیت‌المقدس- جایی که فلسطینی‌ها می‌خواستند بخش شرقی آن را به عنوان پایتخت این کشور انتخاب کنند- انتقال داد.

نقش کلیدی دیوید فریدمن

دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در فلسطین اشغالی، پشتیبان و حامی مالی ساخت شهرک‌های کرانه باختری، یکی از افرادی است که نقشی کلیدی درباره تصمیم ترامپ در سال 2018 مبنی بر اینکه امور کنسولگری آمریکا در بیت‌المقدس را به سفارتخانه این کشور منتقل کند، بازی کرد. کنسولگری آمریکا در قدس از سالها قبل دایر بوده و در حال حاضر به عنوان بخش امور فلسطین، زیر نظر سفارت آمریکا در بیت‌المقدس فعالیت می‌کند.

دیوید فریدمن، سفیر آمریکا در فلسطین اشغالی

 نارضایتی جنبش فتح

جنبش آزادی‌‌بخش فلسطین (فتح) بارها در مورد معامله قرن اظهار نارضایتی کرده و درباره نتایج ناگوار آن هشدار داده است. جاهد الحرازن، یکی از چهره‌های برجسته فتح با احساس نارضایتی از آمریکا گفته که دیگر به این کشور به عنوان میانجی صلح اطمینان ندارد.

او تأکید کرد: رهبران فلسطینی هنوز یک نسخه از این طرح را دریافت نکرده‌اند و رسانه‌ها و منابع سیاسی در این مورد خبر ندارند؛ فقط کوشنر، گرینبلات(فرستاده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه) و فریدمن در مورد آن آگاهی دارند. آنها تصمیم بینامین نتانیاهو را در مورد شهرک‌سازی، پناهندگان، بیت‌المقدس و بلندی‌های جولان در این طرح اعمال کرده‌اند و حمایت مالی را برای برنده شدن او در انتخابات آینده انجام داده‌اند. دولت آمریکا از نتانیاهو به تمام معنا حمایت می‌کند تا او در رأس امور باقی بماند.

محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین

آمریکا هم معامله قرن را باور ندارد

به‌ تازگی بر اساس افشاگری روزنامه واشنگتن‌پست، وزیر خارجه آمریکا در دیدار با گروهی از سران یهودی گفته است که طرح معامله قرن غیرقابل اجراست. مایک پمپئو در یک محفل خصوصی گفته است که احتمال زیادی وجود دارد که طرح پیشنهادی آمریکا درباره فلسطین، بی‌نتیجه بماند، چراکه بسیاری این طرح را یک‌سویه و تأمین‌کننده منافع تل‌آویو می‌دانند. وی البته ابراز امیدواری کرده که فلسطینی‌ها بلافاصله این طرح را رد نکنند.

مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا

پمپئو که در گردهمایی گروه موسوم به «رؤسای سازمان‌های بزرگ یهودی آمریکا» صحبت می‌کرده، در مورد تأخیرهای مکرر در رونمایی از معامله قرن، گفته است: ایجاد زمینه لازم برای رونمایی از این طرح بیشتر از آنچه ابتدا فکر می‌کردم، طول کشیده است. وی همچنین گفته که هیچ تضمینی وجود ندارد که دولت کنونی آمریکا بتواند این گره را باز کند، اما او امیدوار است که «همه به نحوی جدی در ابن باره تعامل کنند».

عبدالمهدی متاوه، تحلیلگر فلسطینی در زمینه معامله قرن می‌گوید که فلسطینی‌ها خواهان یک چارچوب چندجانبه برای مذاکرات صلح هستند که براساس آن به اشغال سرزمین‌های فلسطینی پایان داده شود و یک کشور مستقل فلسطینی به پایتختی بیت‌‌المقدس شرقی تشکیل شود.

بیشتر از یک سال است که «تظاهرات بازگشت» فلسطینی‌ها در نوار غزه با پاسخ خشونت آمیز اسرائیلی ها همراه بوده و در نتیجه آن، صدها فلسطینی کشته و زخمی شده‌اند. دامنه درگیری‌ها همچنین به رام‌الله وبیت‌اللحم در کرانه باختری کشیده شده که این برای مقامات رژیم صهیونیستی قابل انتظار نبود. همچنین برای اسرائیلی‌ها قابل پیش‌بینی نبود که از طرف فلسطینی‌ها ده‌ها موشک به سمت شهرک‌های اشغالی پرتاب شود که حتی گنبد آهنین هم توانایی مقابله با آن را نداشت. این روند بیش از پیش طرح موسوم به معامله قرن را حتی پیش از رونمایی شدن به یک طرح شکست خورده بدل کرده است.

گردآوری: حیدر عبداللهی