همنشینی با خوبان، ترک گناه را آسان می‌کند

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، در یادداشت‌ « جهاد اکبر، مبارزه با نفس است/ تزکیه تنها راه نجات»، یکی از اصول عبادی جامعه قرآنی، بررسی شد و در این یادداشت که حجت‌الاسلام سیدمحمدحسین راجی، استاد کفایه حوزه، مدرس دانشگاه و رئیس بنیاد صحیفه سجادیه در خراسان رضوی در اختیار ایکنا قرار داده است، به ادامه مبحث گذشته پرداخته می‌شود.
اگر شخصی نتوانست از گناهش پیشگیری کند و به آن اعتیاد پیدا کرد، باید خود را درمان کند و هر چه درمان را دیرتر شروع کند، غده سرطانی گناه بیشتر سر باز خواهد کرد.
یکی از راه‌های درمانِ رذائل، نزدیکی با خوبان و شبیه‌شدن به آنان است
امام صادق (ع) می‌‌فرمایند: «اذا لم تکن حلیماً فتحلّم، اگر حلیم نیستی خود را به حلم داشتن بزن و حلیم جلوه‌گر کن.» اگر خوب نیستیم، فعلا کارهای انسان‌های خوب را انجام دهیم. این به معنی نفاق نیست، فقط با این کار می‌‌خواهیم خوبی‌ها را در خود گسترش دهیم چون انسان اگر مانند هر گروهی عمل کند به مرور زمان شبیه آن‌ها خواهد شد. مثلا بعضی‌ها دائما می‌‌گویند چرا شما دائما از لباس صحبت می‌‌کنید و می‌‌گویید که نباید کوتاه، تنگ و غیره باشد، درحالی که این لباس بسیار اهمیت دارد و وقتی لباس ما شبیه کفار شد، خودمان نیز به مرور زمان شبیه آن‌ها خواهیم شد.
در حدیث قدسی خداوند به پیامبر(ص) می‌‌فرماید: «لا تلبسوا لباس اعدائي و لا تطمعوا مطاعم اعدائي و لا تسكلوا مسالك اعدائي فتكونوا اعدائي كماهم اعدائي، لباس دشمنان مرا نپوشيد، غذاهاي دشمنان مرا نخوريد و روش‌هاي دشمنان مرا پيروي نكنيد كه اگر چنين كنيد شما هم دشمنان من خواهيد بود همچنان كه آنان دشمنان من هستند.»
اگر کسی لباس مرتب بپوشد، خود را تشبیه به مومنین می‌‌کند، اما اگر کسی لباس ناجور بپوشد، خود را به سمت کفر نزدیک می‌‌کند. پس یکی از راه‌های درمان نزدیکی با خوبان و پیروی از نحوه رفتار آنان در لباس پوشیدن، صحبت‌کردن و غیره است تا به مرور زمان به آن‌ها شباهت پیدا کند.
بعد از اینکه رذائل اخلاقی در وجود انسان لانه کرد، راه‌هایی وجود دارد که می‌‌توان به وسیله آن‌ها با رذائل اخلاقی مقابله نمود. این راه‌ها شامل سه مرحله ریاضت نفس، ترک تدریجی و هم‌نشینی با خوبان است. ریاضت نفس یعنی اینکه انسان خودش را سختی دهد و بداند که بدون سختی کسی به جایی نمی‌‌رسد. در ترک تدریجی، ابتدا باید گناهانی را که انجام می‌‌دهیم بشناسیم. از کتبی مانند کتاب گناهان کبیره شهید دستغیب لیست گناهان را ببینیم و آنچه در خود داریم را استخراج کنیم. دروغ، غیبت، تکبر، حرص، نگاه به نامحرم، غش در معامله و غیره را در خود جست‌‌و‌جو کنم و ببینیم کدام گناه در ما وجود دارد. وقتی که آن‌ها را شناختیم یکی یکی و از ساده‌تر ها شروع به ترک آن‌ها کنیم و مدتی وقت بگذاریم تا آن گناه ساده را ترک کنیم و مطمئن باشیم که موفق خواهیم شد. بعد از مدتی انسان می‌‌تواند تمام گناهان را ترک کند.
همنشینی با خوبان، ترکِ گناه را آسان می‌کند
درخصوص هم‌نشینی با خوبان باید گفت که ترک گناه به خودی خود سخت است، اما نشست و برخاست با خوبان آن را ساده می‌‌کند. وقتی شخص با گروهی که همه خوب هستند رفت و آمد داشته باشد، ترک گناه برای آو بسیار راحت خواهد شد. اگر شما با گروهی که اهل غیبت و دروغ نیستند رفت و ‌آمد کنید، ترک این موارد راحت خواهد بود. اما اگر با کسانی در ارتباط باشید که دائم در حال غیبت و دروغ هستند، شما نیز نا خود آگاه دوباره دچار آن‌ها خواهید شد.
مراحل خود‌سازی
بزرگان در مراحل خود‌سازی چهار مورد را بیان می‌‌کنند که باید رعایت شود که مشارطه اولین مورد آن است؛ یعنی انسان با خود شرط کند که بر خلاف خواسته خداوند و خواسته امام زمان (عج) کاری انجام ندهد. از بعضی از دعاهای امام سجاد (ع) بر می‌‌آید که آن بزرگوار عنایت خاصی به مساله «مشارطه» داشتند. حضرت در دعای 31 می‌‌فرماید: «یا ربِّ شرطی الاَّ اعودَ فی مکروهَکَ ... جمیع معاصیکَ، پروردگارا شرطی در پیشگاه تو کرده‌ام که به آنچه دوست نداری، باز نگردم و تضمین می‌‌کنم به سراغ آنچه که تو مذمت کردی نروم و عهد می‌‌کنم که از جمیع گناهانت دوری گزینم.» وقتی انسان از کاری توبه می‌‌کند، یکی از دعاهایی که باید مد نظر داشته باشد این است که خدایا ما را دوباره به مرحله قبل باز نگردان.
مراقبه که دومین مرحله خودسازی است، به این معناست که انسان همواره اعمال و گفتار خویش را تحت نظارت و کنترل خویش در‌آورد و از خویش مراقبت کند تا در دام گناه نیفتد و از صراط مستقیم خارج نگردد. چنین انسانی خواب و خوراک، گفت و شنود و تمام رفتارهای خود را زیر نظر می‌‌گیرد و به شدت از خود مراقبت می‌‌کند تا کوچک‌ترین خطایی از او سر نزند. در این باره امام علی (ع) فرمودند: «إجعل نفسَکَ علی نفسک رقیباً، نفس خویش را مراقب خود قرار بده.» انسان باید برای گفتار و رفتار خود برنامه داشته باشد و آن را به مرور زمان تحت کنترل قرار دهد.
این مرحله کار برای انسان کمی دشوار می‌‌شود محاسبه است، یعنی انسان هر شب انسان بنشیند و کارهایی را که باید انجام دهد و کارهایی را که انجام داده است بنویسد و از خود حساب بکشد. محاسبه آن است که انسان باید وقتی را برای محاسبه آنچه انجام داده تخصیص دهد تا در آن از خویش بپرسد که امروز و این هفته و این ماه چه کرده‌ای؟ طاعتت چیست و گناهانت کدام است و اعمال صالح و حسناتت به چه میزان رسیده است.
پاسخ علامه طباطبایی به نامه جوان
جوانی به علامه طباطبایی (ره) نامه نوشت و گفت: «آقا می‌‌خواهم خوب شوم. دستوری به من بفرمایید.» ایشان فرمودند: شب به شب اعمالت را بنویس و ببین آن روز چه کرده‌‌ای.» این که در طول روز چند بار دروغ گفته‌‌ایم، چند بار غیبت کرده‌‌ایم، چند بار تکبر ورزیده‌‌ایم و غیره و آنها را یادداشت کنیم ‌و به آنها رسیدگی کنیم.
خداوند در قرآن می‌‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَلْتَنْظُرْ نَفْسٌ مَا قَدَّمَتْ لِغَدٍ، ای کسانی که ایمان آورده اید، بنگرید که برای خود چه چیزی را پیش فرستاده اید.» و همچنین از امام صادق (ع) روایت شده است که می‌‌فرمایند: «حاسبوا أنفسَکُم قبلَ ان تُحاسَبوا، به حساب خود رسیدگی کنید، قبل از آنکه به حساب شما برسند.»
معاقبه به عنوان چهارمین مرحله خودسازی، آن است که اگر انسان بعد از مرحله محاسبه معلوم شد آنچه را که با خود و خدای خود شرط کرده بود انجام دهد و یا ترک کند، در آن کوتاهی و تقصیر کرده خود را سرزنش و مواخذه نماید تا بتواند بدین وسیله بر نفس خود مسلط شود. و در جهت خودسازی گام بردارد.
برای گناهان‌مان جریمه تعیین کنیم
اگر معاقبه و مجازاتی در مقابل کارهای خلاف وجود نداشته باشد. محاسبه سودی نخواهد داشت، بلکه سبب جرأت و جسارت بیشتر بر گناه می‌‌شود. بعد از مدتی خوب است که انسان برای گناهان خود جریمه تعیین کند. به عنوان مثال فردی پر خور است، اگر نتوانست آن را ترک کند، به عنوان جریمه روزه بگیرد و یا فردی در نماز بی‌حوصله است، اگر نتوانست خود را اصلاح کند، برای جریمه نماز مستحبی تعیین کند، کسی خیلی پر‌خواب است، جریمه را بیدار ماندن و نماز شب خواندن قرار دهد. کسی بیش از اندازه اهل تفریح است، برای خود جریمه حذف تفریح قرار دهد.
تنبیه شهید باقری برای خودش
شهید حسن باقری سرباز که بود، دو ماه صبح‌ها تا ظهر آب نمی‌‌خورد. نماز نخوانده هم نمی‌‌خوابید. می‌‌خواست یادش نرود که دوماه پیش یک شب نمازش قضا شده بود.
سزای چشمی که به نامحرم افتاد
دوست شهید ابراهیم هادی تعریف می‌‌کند: «رفتم پیش ابراهیم؛ هنوز متوجه حضور من نشده بود! با تعجب دیدم هر چند لحظه سوزنی را به پشت پلک چشمش می‌‌زند! گفتم: «چه کار می‌کنی داش ابرام؟» تا متوجه من شد از جا پرید و گفت: «هیچی، چیزی نیست!» گفتم: «باید بگی برای چه سوزن به صورتت زدی!» مکثی کرد و خیلی آرام گفت: «سزای چشمی که به نامحرم بیفتد همین است...!» ابراهیم به زنِ نامحرم آلرژی داشت! حتی برای صحبت با نامحرم بستگان سرش را بالا نمی‌گرفت.»
روزه تاوان هر گناه!
شهید ابراهیم جعفرزاده؛ خیلی روزه می‌‌گرفت. بیشتر اوقات هم می‌‌گفت: «بدهکارم باید بگیرم.» جای سوال بود برای همه. قبل از تکلیف هم در ماه رمضان همه روزه‌هایش را می‌‌گرفت. بعد از شهادتش دفترچه یادداشت‌‌هایش حل معمای بدهکاری‌‌هایش شد. یک روزه جریمه شنیدنِ غیبت، یک روزه جریمه‌‌ دروغ و...
بزرگان و پیشوایان دین ما همگی اهل محاسبه و معاقبه بوده‌اند. حضرت علی (ع) وقتی در خانه پیرزنی که شوهرش در جنگ کشته شده بود، قرار گرفت، صورت خود را نزدیک تنور آورد و گفت: «بچش. این سزای کسی است که یتیمان را فراموش کرده باشد.» و اینگونه از خود محاسبه و معاقبه می‌‌کردند.
نیمه‌‌های شب حضرت علی (ع) به نخلستان ها می‌‌رفتند و شروع به راز و نیاز می‌‌کردند که نشانه محاسبه و معاقبه است.

 انتهای پیام