زیارت جامعه کبیره؛ دوره کامل امام‌شناسی/ نهاد وکالت گامی در جهت آمادگی مردم برای مسئله مهدویت

حجت‌الاسلام و المسلمین حمید جزایری، رئیس مرکز تدوین و تالیف متون درسی حوزه‌های علمیه و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) در گفت‌وگو با ایکنا؛ به ارائه توضیحاتی پیرامون عصری که امام هادی(ع) در آن می‌زیستند و اقدامات موثر ایشان در اعتلای فرهنگ شیعی پرداخت و بیان کرد: معمولا در عصر ائمه اطهار(ع) شرایط به گونه‌ای بود که هر کدام، با یک شرایط خاصی مواجه بودند و متناسب با آن شرایط برنامه‌ریزی می‌کردند اما زمان امام هادی(ع) از ویژگی‌های خاصی برخوردار بود.
وی در ادامه افزود: اولا نکته‌ای که وجود دارد این است که، دستگاه خلافت به دلیل وعده‌هایی که برای تولد منجی داده شده بود، طبیعتا تلاش حداکثری در جهت شناسایی و از بین بردن این منجی داشت و اساسا تمرکز کارشان در بیت امام هادی(ع) بود، کما این که به دلیل ایجاد ارتباط دستگاه خلافت با خارج از قلمرو اسلام، تلاش جدی داشتند تا از بروز و نمود و توسعه فرهنگ امام هادی(ع) جلوگیری شود و همچنین تلاش شدیدی داشتند که ارتباط امام هادی(ع) با شیعیان را به حداقل برسانند، لذا امام هادی(ع) به ساماندهی حرکت وکلا پرداختند و ارتباطات مستقیم به حداقل رسید تا از طریق وکلا این ارتباط بین امام(ع) و مردم به وجود آمد، از نظر خفقان سیاسی و فشار فرهنگی و محدودیت‌های اجتماعی و امنیتی، زمان امام هادی(ع) یک زمان خاص و ویژه‌ای بوده است.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) بیان کرد: البته امام هادی(ع) اقدامات دیگری را در قالب دعا و زیارت انجام دادند که من جمله همین زیارت جامعه کبیره است که یک دوه امام شناسی و معرفی بنیان‌های صحیح دین است، علاوه بر این به تربیت افرادی که پیرو مکتب حق باشند اهتمام داشتند، اما جریان وکلا بخش ممتاز و یک برخورد فعال با شرایط حاکم در آن روز بود.
جزایری در ادامه تصریح کرد: امام هادی(ع) مباحثی مانند تلاش در جهت پرورش افراد ولو با رعایت محدودیت‌های خاص خودش را دنبال می‌کردند، علاوه بر این مسئله احادیثی که از حضرت(ع) در موضوعات مختلف وارد شد نیز یک بحث دیگر است که با محوریت مباحث امام شناسی و معرفت افزایی بود چراکه، در این زمینه خلائی در زمان امام(ع) از نظر فرهنگی احساس می‌شد که آن تمییز حق از باطل بود، در نتیجه امام هادی(ع) تلاش فراوانی نمود تا چه با رفتار، چه با گفتار و یا با تعلیم به اصحاب در قالب معیارها و شاخص‌های مختلف، تمیز حق از باطل را ارائه کنند، البته شاید در دوران‌های قبل و بعد از امام(ع) این مسئله به این صورت پر رنگ نبوده است.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) در ادامه به ارائه تحلیلی پیرامون زیارت جامعه کبیره پرداخت و بیان کرد: زیارت جامعه کبیره یکی از زیارتنامه‌هایی است که هم از سند بسیار خوبی برخوردار است و هم مورد توجه بزرگانی مانند مرحوم امام خمینی(ره) بوه است که ایشان یک توجه خاصی به این زیارت نامه داشته‌اند، ولو در قالب زیارت است اما در واقاع یک دروه کامل برای شناساندن ماهیت و حقیقت امامت و ائمه اطهار(ع) است و نقش ائمه اطهار(ع) در هدایت جامعه و در هدایت مردم است و در قالب پاسخ سؤال شخصی که از امام(ع) درخواست نمود که حضرت توصیه‌ای کنند و امام(ع) امامت را بشناسانند که در حد توان و فهم آن فرد، نکات مهمی را فرمودند.
جزایری تصریح کرد: زیارت جامعه کبیره، حاوی مطالب مهمی است که برخی از نکات آن را اشاره می‌کنم، یک مورد، دلیل نیاز بشریت به امامان معصوم(ع) است، دوم نقش امامان معصوم(ع) در عالم هستی است، سوم نحوه ارتباط مردم با امامان معصوم(ع) از چه زمینه‌ای و در چه زمینه‌هایی و به چه نحوی قابل تحقق است، چهارم ویژگی‌هایی که بر اساس آن ویژگی‌ها امامان معصوم(ع) به عنوان شاخص مطرح شدند و آن ارکان و مقدمات شخصیتی امامان معصوم(ع) را مشخص کرده است، پنجم دشمن شناسی و معیار دشمنی با حق و در واقع شناسایی باطل و معیارهایی که برای شناسایی باطل از حق و توجه به ویژگی‌های باطل در این زیارت نامه به خوبی خودش را نشان می‌دهد.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) در ادامه بیان کرد: از نکات دیگری که در مورد زیارت جامعه کبیره مطرح است این که، هم مسائل عاطفی در آن پرداخته شده و هم مسائل عقلانی م مباحث سیاسی و اجتماعی در آن وجود دارد که ترکیبی است از ارتباط عاطفی انسان با معصوم(ع) که اعم از ارتباط سیاسی، اجتماعی و ارتباط عقلانی است.
جزایری تصریح کرد: امام هادی(ع) مطالبی را بیان کردند و برخی از عبارات این زیارت نامه بسیار دقیق است، از جمله عبارتی که می‌فرمایند «الحَقُّ مَعَكُم وَ فيكُم وَ مِنْكُم وَ إلَيْكُم»، که به خوبی بیان می‌کنند که شاقول حق و حقیقت، امامان معصوم(ع) هستند و طبیعاتا، انسان فطرتا حق جو است و فطرتا طالب امامان معصوم(ع) خواهد بود و ممکن نیست که انسان از طریقی غیر از طریق ائمه اطهار(ع) بتواند به حق و حقیقت نائل شود و تاکیدات مختلفی که امام(ع) در زیارت جامعه در مورد ضرورت ارتباط انسان با امام و ابعادی از تاثیر امام در هستی دارند که مطرح شده است.
وی در ادامه تصریح کرد: بحث نعمت‌ها و برکات و ارتباطات را نیز مطرح کرده‌اند، این که ائمه(ع) مهبط وحی هستند و در واقع چه نقش ائمه(ع) در دنیا و چه نقش آنها در آخرت را بیان فرموده‌اند، تعبیرات زیارت جامعه بسیار زیبا است که هم نسبت به همه ائمه(ع) است و همه نسبت به همه ابعاد این بزرگوران است، چه در نیا و چه در آخرت و چه در بعد معرفتی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی و چه در نهاد فردی و نهاد اجتماع این زیارت نامه بسیار جامع است.
جزایری بیان کرد: آن ترتب و منطقی هم که این زیارت نامه آغاز می‌شود و اوج می‌گیرد و به پایان می‌رسید آن منطق هم بسیار متحیر العقول است، امام(ع) با چه اوصافی شروع می‌کند و به معرفی معصومان(ع) و ارتباط آنها با خلقت را تبیین می‌کنند و بعد معیار بودن آنها برای حق و عدالت را مطرح فرموده‌اند و این که نشانه پاکی انسان‌ها علاقه‌مندی آنها به ائمه اطهار(ع) است را بیان فرموده‌اند.
عضو هیئت علمی جامعة المصطفی(ص) در پاسخ به این سؤال که آیا مسئله مهدویت نیز در کلام امام هادی(ع) وجود داشته و ایشان شیعیان را در مورد این مسئله راهنمایی کرده‌اند یا خیر؟ تصریح کرد: همه ائمه اطهار(ع) به مسئله مهدویت پرداخته‌اند، اما به طور طبیعی از بعد از زمان امام رضا(ع)، مسئله مهدویت به صورت جدی‌تر مطرح می‌شود و حتی از نظر کاهش تعداد فرزندان ائمه(ع)، از زمان امام جواد(ع) و هادی(ع)، این یک آماده‌سازی شکلی بود برای ظهور.
وی بیان کرد: حضرت امام هادی(ع) هم در جلساتی که در آن از نزدیکان اصحاب و معتمدانشان حضور داشتند، مطالب مربوط به مهدویت را صریح‌تر بیان می‌کردند و در جلسات عمومی به نحو اشاره و فحوا این مسئله را مطرح کردند، اگر مردم ناگهان بعد از شهادت امام عسکری(ع) با غیبت امام(ع) مواجه می‌شدند برای مردم قابل تحمل نبود، اما پایه‌ریزی نهاد وکالت توسط امام هادی(ع)، به نوعی آماده کردن مردم برای مسئله مهدویت و غیبت امام عصر(عج) بود.
انتهای پیام