آزادی بیان و گفت‌وگو شرط لازم وحدت حوزه و دانشگاه است/ حرکت در مسیر حیات طیبه
گروه اندیشه: حجت‌الاسلام جزایری معتقد با بیان اینکه وحدت حوزه و دانشگاه بدون آزادی و گفت‌وگو تحقق نخواهد یافت، اظهار کرد: حوزه و دانشگاه کارکرد‌های متفاوتی دارند اما باید از نظر رویکرد‌ها و حقیقت علم خود را با هم یکی بدانند و در مسیر تحقق حیات طیبه قدم بردارند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، علم در فلسفه اسلامی تعریف واحدی دارد، از این رو می‌توان نهاد حوزه و دانشگاه را در یک راستا دید و وحدت حوزه و دانشگاه معقول خواهد بود. آرمان وحدت حوزه و دانشگاه از اهدافی بود که در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی مطرح شد و شهادت آیت‌الله مفتح به عنوان روز وحدت این دو نهاد علمی نام‌گذاری شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید جزایری، عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» در گفت‌وگو با ایکنا معتقد است که تامین تمام این نیاز‌ها تنها از راه علم ممکن است و علوم، چه علوم تجربی و چه انسانی، چون در در مورد فعل خداوند، ذات خداوند و یا حکمی که از ناحیه خداوند صادر شده است کار می‌کنند، علمی دینی هستند، اما در هر حال علومی مثل سیاست، حقوق، نجوم، فلسفه، کلام، فیزیک، شیمی و ... هر کدام متکفل یکی از نیاز‌های انسان است و در خدمت این است که انسان بتواند به حیات طیبه برسد، از این جهت همه علوم در یک جهت و راستا باید حرکت کنند.
البته این بدان معنا نیست که امروزه بشر از این علوم به‌خوبی استفاده می‌کند، اما به هر حال ایده‌آل این است که انسان از این دانش و علم بتواند در بعد طبیعی و انسانی با جهت‌گیری تامین سعادت انسان استفاده کند که این نشان‌دهنده آن خواهد بود که همه علوم در عین حال که تکثر دارند، از یک وحدتی برخوردار هستند. در ادامه گفت‌وگوی ایکنا با حجت‌الاسلام جزایری را ملاحظه می‌کنید:
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید جزایری، عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» در پاسخ به این پرسش که آیا وحدت حوزه و دانشگاه از نظر مفهومی ممکن است؟ گفت: خیلی روشن است که در جوامع دینی من جمله در کشور ما این دو نهاد تاثیر بسیار مهی در پیشرفت و احیانا سقوط جامعه دارند، این دو نهاد با آموزش، مدیریت و اعتقادات مردم ارتباط مستقیم دارند.
جزایری افزود: یکی از هنرمندانه‌ترین اقداماتی که مرحوم امام خمینی (ره) انجام داد و ناشی از بصیرت فوق‌العاده ایشان بود، تلاش برای این بود که دانشگاه و حوزه‌های ما با اینکه دانشگاه با حوزه، کارکرد‌های متفاوتی دارد، از نظر رویکرد‌ها و حقیقت علم خود را با هم یکی بدانند و در مسیر تحقق حیات طیبه قدم بردارند.
وی ادامه داد: وحدت حوزه و دانشگاه به این بستگی دارد که چگونه معنا شود تا بعد بگوییم ممکن است و یا نه. اگر منظور از حوزه و دانشگاه این است که دانشجو طلبه بشود و یا طلبه بیاید و دکتری شیمی بگیرد، این منظور نیست، بلکه منظور از وحدت حوزه و دانشگاه این است که این دو نهاد بتوانند از ارزش‌ها و رویکرد‌های مثبت یکدیگر برای ارتقای هدف واحد که تحقق حیات طیبه است استفاده کنند و هر دو یکدیگر را رقیب خود ندانند و تلاش کنند زبان همدیگر را فهمیده و با استفاده از توانمندی‌های دیگری یک هم‌افزائی محقق شود. به این معنا وحدت حوزه و دانشگاه قابل تحقق و دست‌یافتنی خواهد بود.
عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» با بیان اینکه وحدت حوزه و دانشگاه به این معنا نیست که دانشجو اهل نماز و مسجد شود، اظهار کرد: این که هر مسلمانی اهل نماز و مسجد باید باشد، بحثی در آن نیست. وحدت حوزه و دانشگاه به این معناست که فرهنگ و تعهد دینی و خود را فدای دین کردن در دانشجو و دانشگاه نهادینه شود و از طرف دیگر هم فرهنگ گفت‌وگو، محاوره، دانش‌افزائی در حوزه و دانشگاه دو چندان شود.
وی ادامه داد: قطعا این اهداف قابل تحقق است و اگر ما می‌خواهیم با استکبار، استثمار و استیلای کفر در کشورهای اسلامی مواجه شویم، یکی از ابزار‌های ضروری و لازمش این است که این دو نهاد تاثیرگذار همدیگر را همراه و رفیق هم بدانند و با توجه به تجارب مثبت همدیگر تلاش کنند تا در مسیر دفاع ارزش‌ها قدم بردارند.
جزایری در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه یکی از بحث‌ها در دانشگاه رویکرد انتقادی به منابع علمی است در حالیکه حوزه به سنت علمی تکیه می‌کند، آیا این دو رویکرد قابل جمع با هم هستند؟ گفت: در حوزه در عین حال که آیات و روایات جایگاه رفیع خود را دارد و این مسئله قابل تردید نیست، بحث تجربه و استفاده از عنصر عقل به عنوان عنصری کلیدی و رئیسی در مباحث مطرح است، همان طور که علم اصول و منطق ما تحلیل عقلی است و استدلال عقلی در آن‌ها فراوان است و ادبیات نیز عرف زبان آموزی است و می‌خواهد در نصوص استفاده شود.
عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» ادامه داد: امتیاز روشی حوزه این است که در کنار تجربه عقل و استدلالات عقلی مورد توجه است، هر چند به این دو اکتفا نمی‌کند و از عنصر روشی وحی، به عنوان عنصری مصون از خطا مورد استفاده حداکثری می‌کند.
وی تصریح کرد: دانشگاه هم می‌تواند از این عناصر یعنی تجربه، عقل و وحی در کارکرد‌های علمی خود به تناسب استفاده کند. البته می‌تواند میزان توجه به این عناصر در علوم مختلف متفاوت باشد که آن تاثیری در ماهیت کار و امکان تعامل ندارد.
جزایری در پاسخ به این پرسش که با توجه به گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی وحدت نهاد حوزه و دانشگاه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: هر وقت آرمان وحدت از نظر امام (ره) و مقام معظم رهبری به صورت کامل تحقق یافت، جواب این است که خیر و ما تا نقطه مطلوب فاصله طولانی داریم، اما در این که یک موفقیت‌هایی ولو به صورت جزئی داشتیم، تردیدی نداریم.
عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» افزود: ممکن است عناصری در هر دو مجموعه باشند که با این تفکر همراهی نداشته باشند و این تقریب و همراهی را برنتابند و یا منابع بیرونی از این دو نهاد وجود داشته باشند و یا دانشجویان و طلبه‌ها ضرورت این همراهی و هم نوایی را درک نکرده باشند. این ممکن است به نحو جزئی و محدود باشد و به عنوان یک آسیب و مانع باید برای آن راهی یافت، اما مهم‌تر از آن این است که بخش وسیعی از بدنه و مدیران این دو نهاد کماکان به این باور رسیده‌اند که هر چه این دو نهاد به هم نزدیک‌تر شوند، آثار مفیدی برای پیشرفت جامعه خواهد داشت.
جزایری افزود: بدیهی است ما با نقطه مطلوب فاصله داریم و ممکن است به صورت موردی با واپس‌گرائی هم مواجه شده باشیم، اما برایند حرکت کلی مثبت است و نشانه آن این است که در برخی از مناسبت‌ها طیف جوان دانشجوی با انگیزه‌های دینی بیش از گذشته است و چه در اعتکاف‌ها، جریان مدافعان حرم و راهپیمایی اربعین حضور دانشجویان مومن بیش از گذشته شده و این نشان‌دهنده‌ای از پیشرفت در فرایند وحدت حوزه و دانشگاه است.
وی در پاسخ به این پرسش که آزادی بیان و گفت‌وگو چقدر می‌تواند به وحدت حوزه و دانشگاه یاری کند؟ گفت: اساس تعامل این دو نهاد ممکن نیست مگر با دیالوگ و آزادی بیان، البته در حدود و قلمرو خودش. آزادی بیان در هیچ مکتبی نامحدود نیست و حدود و ثغوری دارد و آزادی بیان باید عاملی برای پیشرفت و تکامل باشد و بهانه‌ای نباشد برای سقوط و انحراف، از این رو آزادی بیان در این دو نهاد و تعامل با یکدیگر یکی از ضروریترین اصل‌های پیشرفت است.
عضو هیئت مدیره «انجمن علمی قرآن و تحول علوم» تصریح کرد: پیشرفت به دست نمی‌آید مگر با امکان تفاهم مثبت، انتقاد مثبت با رعایت حدود ثغور. برای ما آزادی بیان هدف نیست، بلکه ابزاری است برای پیشرفت و سعادت و رشد مادامی که در مسیر رشد و سعادت است، باید بر آن تاکید کرد. قرآن روایات کلام بزرگان مرحوم امام و مقام معظم رهبری بر آزادی بیان و آزاداندیشی نه به معنای هرج و مرج بلکه به معنای کلام منطقی و بیان نقد با حریت و صادقانه، تایید می‌کنند و بدون این دو بحث وحدت حوزه و دانشگاه بی‌معناست.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به توصیه به علم توسط قرآن و تعریف واحدی از علم در حکمت اسلامی، آیا می‌توانیم وحدت حوزه و دانشگاه را در ذیل وحدت علوم در نظر بگیریم؟ گفت: به هر حال قرآن بیان می‌کند که جهان را به خاطر انسان آفریده است و انسان را به خاطر رسیدن به منزل سعادت که لازمه آن توجه به نیاز‌های مادی و روحانی انسان است.
جزایری در پایان گفت: تامین تمام این نیاز‌ها تنها از راه علم ممکن است و علوم چه علوم تجربی و چه انسانی، چون در در مورد فعل خداوند، ذات خداوند و یا حکمی که از ناحیه خداوند صادر شده است کار می‌کنند، هر علمی دینی است، اما در هر حال علومی مثل سیاست، حقوق، نجوم، فلسفه، کلام، فیزیک، شیمی و ... هر کدام متکفل یکی از نیاز‌های انسان است و در خدمت این است که انسان بتواند به حیات طیبه برسد از این جهت همه علوم در یک جهت و راستا باید حرکت کنند و این بدان معنا نیست که امروزه بشر از این علوم به خوبی استفاده می‌کند، اما به هر حال ایده‌آل این است که انسان از این دانش و علم بتواند در بعد طبیعی و انسانی با جهت‌گیری تامین سعادت انسان استفاده کند که این نشان‌دهنده آن خواهد بود که همه علوم در عین حال که تکثر دارند، از یک وحدتی برخوردار هستند. در متون دینی هم نوع این علوم با تعابیر مختلف مورد تمجید واقع شده‌اند که حاکی از وحدت حقیقی علوم در عین تکثر ظاهری هستند.
