در گفتوگو با ایکنا مطرح شد؛
جشن‌های ایرانی، تکراری برای زمان مقدس نیایش و سپاسگزاری از معبود
گروه اجتماعی: استاد پیشکسوت دانشگاه فردوسی مشهد با این توضیح که زمان‌ها در نظر نیاکان به دو نوع تقسیم می‌شده است،گفت: زمان‌ها به دو نوع مقدس که معمولا به نیایش و سپاسگزاری از پروردگار می‌گذشته و زمان‌های معمولی که برای زندگی و تأمین معاش بوده است، تقسيم مي‌شده؛ جشنها نیز برای تکرار زمان‌های مقدس است و به همین دلیل اهمیت داشته و مورد توجه بوده است.
محمدرضا راشدمحصل، پژوهشگر و استاد پیشکسوت دانشگاه فردوسی مشهد در گفتوگو به خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان رضوی با بیان اینکه جشن از ریشه «یزن» یا «یسن» به معنای نیایش است، توضیح داد: عیدها جنبه نیایشی دارند و تنها به عید نوروز و مهرگان ختم نمی‌شوند؛ شش جشن بزرگ پنج روزه به عنوان «گاهان‌بار» یا «گاهن‌بار» به معنای «اجازه در زمان‌های خاص» وجود دارد.
بر اساس توضیحات وی، اولین گاهن‌بار در چهل و پنجمین روز سال، از 11 تا 15 اردیبهشت‌ماه به عنوان آفرینش آسمان در نظر گذشتگان، دومین گاهن‌بار در صد و پنجمین روز سال، از 11 تا 15 تیرماه، به عنوان زمان آفرینش آب، سومین عید در 180امين روز سال از 26 تا 30 شهریورماه به عنوان زمان برگشت چوپان و گله از بیابان در تمدن دامداری و زمان آفرینش زمین است.
وی بیان کرد: عید چهارم در دویست و دهمین روز سال از 26 تا 30 مهرماه، انبار زمستانی دام‌ها و روز آفرینش گیاه، پنجمین گاهن‌بار در دویست و نودمین روز سال، از 26 تا 30 دی‌ماه، زمان آفرینش جانوران در نظر نیاکان و آخرین گاهن‌بار، پنج روز پایانی سال از 26 اسفند آغاز و به عید نوروز پیوند می‌خورد که زمان آفرینش انسان به شمار مي‌رود.
اهمیت نوروز در بین سایر عیدهای ایرانی
راشدمحصل درباره اهمیت عید نوروز در بین اعیاد دیگر بیان کرد: اهمیت عید نوروز در این است که در ابتدای سال قرار دارد و جشن نیایش نعمت و برکت محسوب مي‌شود.
وی در ابتدای بحث درباره هفت‌سین با اشاره به اهمیت عدد هفت در جشنها و در عرفان ادامه داد: هفت اقلیم، هفت وادی و ... در عرفان مطرح می‌شود، همچنین هفت‌سین در گذشته به ظاهر «هفت‌شین» بوده است که در این دوبیتی به این شین‌ها اشاره شده است: عید نوروز مردم ایران، می‌نهادند از زمان کیان / شهد و شیر و شراب و شکر ناب، شمع و شمشاد و شایه اندرخوان
راشدمحصل اضافه کرد: این هفت‌شین بعدها تبدیل به هفت‌سین شده است مانند سبزه، سنبل، سیب، سمنو، سنجد، سیر و سپند؛ در سفره ابتدا قرآن یا کتب مقدس دیگر در نظر اقلیت‌های دیگر توحیدی قرار داده می‌شود؛ کتاب مقدس، برکت خواه و سپاس نعمات خداوند است. آب قرار داده می‌شود که در قدیم توسط دختران نابالغ از چشمه آورده می‌شده که نماد روشنی و نور است، تخم مرغ رنگ کرده در سفره نیز نماد نطفه و نژاد است، آینه که نمایانگر نور، روشنی و تحویل سال است؛ اعتقاد دارند که آینه در لحظه تحویل سال مانند نارنجی که در کاسه آب می‌گذارند، حرکت می‌کند.
وی ادامه داد: سنجد در سفره، محرک محبت و عشق است، سیب نماد زایش و نشان برکت است، سیر، نماد سلامت و بهداشت است، سرکه، نمایانگر پاکی محیط و به نظر گذشتگان، ابطال سحر و جادو هم هست، سپند برای چشم زخم، سکه نماد شهریور است که موکل فلزات است، ماهی در آب، نماد ماه اسفند و برج هوت است.
وی در همین راستا اضافه کرد: این سفره هفت‌سین در همه مناطق ایران به همین شکل استفاده می‌شود که البته ممکن است در بعضی مناطق به دلایل خاصی به طور مثال ماهی باشد و بعضی مناطق نباشد.
راشدمحصل با بیان اینکه در بعضی زمان‌ها و نقاط، هفت میم هم گذاشته می‌شده است که به شهرت هفت‌سین نبوده، اضافه کرد: معمولا مرغ، ماهی، ماست، مویز، موسیر و ... بوده که به نوعی با هفت‌سین هم ارتباط پیدا می‌کرده است.
تقسیم زمان‌ها به مقدس و معمولی در نظر نیاکان
اين استاد پیشکسوت دانشگاه فردوسی مشهد در پایان این گفتوگو با این توضیح که زمان‌ها در نظر نیاکان به دو نوع تقسیم می‌شده است، بیان کرد: زمان‌ها به دو نوع مقدس که معمولا به نیایش و سپاسگزاری از پروردگار می‌گذشته و زمان‌های معمولی که برای زندگی و تأمین معاش بوده است، تقسيم مي‌شده؛ جشنها نیز برای تکرار زمان‌های مقدس است و به همین دلیل اهمیت داشته و مورد توجه بوده است.
بر اساس توضیحات وی، اولین گاهن‌بار در چهل و پنجمین روز سال، از 11 تا 15 اردیبهشت‌ماه به عنوان آفرینش آسمان در نظر گذشتگان، دومین گاهن‌بار در صد و پنجمین روز سال، از 11 تا 15 تیرماه، به عنوان زمان آفرینش آب، سومین عید در 180امين روز سال از 26 تا 30 شهریورماه به عنوان زمان برگشت چوپان و گله از بیابان در تمدن دامداری و زمان آفرینش زمین است.
وی بیان کرد: عید چهارم در دویست و دهمین روز سال از 26 تا 30 مهرماه، انبار زمستانی دام‌ها و روز آفرینش گیاه، پنجمین گاهن‌بار در دویست و نودمین روز سال، از 26 تا 30 دی‌ماه، زمان آفرینش جانوران در نظر نیاکان و آخرین گاهن‌بار، پنج روز پایانی سال از 26 اسفند آغاز و به عید نوروز پیوند می‌خورد که زمان آفرینش انسان به شمار مي‌رود.
اهمیت نوروز در بین سایر عیدهای ایرانی
راشدمحصل درباره اهمیت عید نوروز در بین اعیاد دیگر بیان کرد: اهمیت عید نوروز در این است که در ابتدای سال قرار دارد و جشن نیایش نعمت و برکت محسوب مي‌شود.
وی در ابتدای بحث درباره هفت‌سین با اشاره به اهمیت عدد هفت در جشنها و در عرفان ادامه داد: هفت اقلیم، هفت وادی و ... در عرفان مطرح می‌شود، همچنین هفت‌سین در گذشته به ظاهر «هفت‌شین» بوده است که در این دوبیتی به این شین‌ها اشاره شده است: عید نوروز مردم ایران، می‌نهادند از زمان کیان / شهد و شیر و شراب و شکر ناب، شمع و شمشاد و شایه اندرخوان
راشدمحصل اضافه کرد: این هفت‌شین بعدها تبدیل به هفت‌سین شده است مانند سبزه، سنبل، سیب، سمنو، سنجد، سیر و سپند؛ در سفره ابتدا قرآن یا کتب مقدس دیگر در نظر اقلیت‌های دیگر توحیدی قرار داده می‌شود؛ کتاب مقدس، برکت خواه و سپاس نعمات خداوند است. آب قرار داده می‌شود که در قدیم توسط دختران نابالغ از چشمه آورده می‌شده که نماد روشنی و نور است، تخم مرغ رنگ کرده در سفره نیز نماد نطفه و نژاد است، آینه که نمایانگر نور، روشنی و تحویل سال است؛ اعتقاد دارند که آینه در لحظه تحویل سال مانند نارنجی که در کاسه آب می‌گذارند، حرکت می‌کند.
وی ادامه داد: سنجد در سفره، محرک محبت و عشق است، سیب نماد زایش و نشان برکت است، سیر، نماد سلامت و بهداشت است، سرکه، نمایانگر پاکی محیط و به نظر گذشتگان، ابطال سحر و جادو هم هست، سپند برای چشم زخم، سکه نماد شهریور است که موکل فلزات است، ماهی در آب، نماد ماه اسفند و برج هوت است.
وی در همین راستا اضافه کرد: این سفره هفت‌سین در همه مناطق ایران به همین شکل استفاده می‌شود که البته ممکن است در بعضی مناطق به دلایل خاصی به طور مثال ماهی باشد و بعضی مناطق نباشد.
راشدمحصل با بیان اینکه در بعضی زمان‌ها و نقاط، هفت میم هم گذاشته می‌شده است که به شهرت هفت‌سین نبوده، اضافه کرد: معمولا مرغ، ماهی، ماست، مویز، موسیر و ... بوده که به نوعی با هفت‌سین هم ارتباط پیدا می‌کرده است.
تقسیم زمان‌ها به مقدس و معمولی در نظر نیاکان
اين استاد پیشکسوت دانشگاه فردوسی مشهد در پایان این گفتوگو با این توضیح که زمان‌ها در نظر نیاکان به دو نوع تقسیم می‌شده است، بیان کرد: زمان‌ها به دو نوع مقدس که معمولا به نیایش و سپاسگزاری از پروردگار می‌گذشته و زمان‌های معمولی که برای زندگی و تأمین معاش بوده است، تقسيم مي‌شده؛ جشنها نیز برای تکرار زمان‌های مقدس است و به همین دلیل اهمیت داشته و مورد توجه بوده است.
