صبر و اقسام آن در قرآن
گروه معارف ــ برای صبر در آیات تقسیم‌بندی‌های بسیاری بیان شده است اما در معروف‌ترین آن‌ها صبر بر سه قسم صبر معصیت، صبر بر طاعات و صبر مصیبت تقسیم شده است.
واژه صبر در قرآن بسیار با اهمیت ذکر شده است و آیات بسیاری در رابطه با معنا و مفهوم صبر، اهمیت و جایگاه صبر و اقسام و زوایای صبر وجود دارد.
صبر در قرآن به معنای استقامت است، گاهی این واژه را اشتباه تعریف می‌کنند و از آن به معنی سازش و ساخت و ساز یاد می‌کنند در صورتی که تعاریف این چنینی مورد پسند نیستند و در قرآن مؤمنان در زمان رویا‌رویی با سختی‌ها و مشکلات به صبر دعوت شده‌اند که برابر سختی‌ها استقامت کنند و پیش روند نه اینکه به معنای کسالت و رکورد باشد به‌طور مثال زمانی که به جاده پر مانع برخورد می‌کنیم باید با صبر و پشتکاراز آن عبور کنیم نه اینکه با صبر از ادامه راه منصرف شویم و مسیر را بازگردیم.
در آیه 249 سوره مبارکه بقره مبارزه قوم طالوت را با جالوت زمان می‌خوانیم که قوم طالوت با کمبود امکانات و نفرات روبرو بودند اما ایمان قوی داشتند و در میدان جنگ از خداوند خواستند به آن‌ها صبری دهند تا در مقابل دشمن پیروز شوند و توانسند با صبر و پشتکار بر دشمن خود غالب شوند به گونه‌ای که داود که یک سرباز معمولی بود جالوت مستکبر را از پای درآورد. پس صبر در آیات به معنای مقاومت، استقامت، پیش رفتن و خسته نشدن است.
صبر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیراکه صبر و ظفر هر دو دوست یکدیگر هستند و ظفر به دنبال صبر می‌آید در واقع پیش‌نیاز پیروزی صبر و پشتکار است که پیامبر اکرم(ص) نیز در روایات مختلف به این موضوع اشاره کرده‌اند و فرمودند: «صبر در ایمان مانند سر در جسد است» و همچنین می‌فرماید: هیچ چیز به خوبی صبر و علم و صبر و ایمان با یکدیگر مخلوط نشده است، لذا اگر شخصی بخواهد امامت ملتی را در دست بگیرد باید صبر داشته باشد.
به اقسام و انواع بسیاری از صبر در قرآن کریم اشاره شده است. در قرآن کریم تقسیم‌بندی‌های بسیاری برای صبر داریم اولین تقسیم‌بندی اینگونه است که گاهی انسان چیزی را دوست دارد و نباید انجام دهد مانند خواب شیرین صبح‌گاهی که بخاطر نماز صبح باید از آن گذشت و دسته بعدی زمانی است که انسان کاری را دوست ندارد اما به‌خاطر خدا مجبور است که انجام دهد مانند جنگ با طاغوت و مبارزه با استکبار که بر سختی‌های این راه به‌خاطر خدا صبر می‌کند.
تقسیم‌بندی دیگری در آیات برای صبر بیان شده که صبر را بر سه قسم صبر معصیت، صبر بر طاعات و صبر مصیبت تقسیم شده است. صبر بر معصیت یعنی اینکه انسان در مصیبت خود را آخر کار نبیند و اگر صبر داشته باشد از اوج ذلت به اوج لذت خواهد رسید. صبر بر معصیت مانند روزه است که برابر نافرمانی‌ها صبر می‌کند و در توضیح صبر بر طاعت نیز باید گفت که اطاعت برای برخی‌ها سخت است مانند نماز صبح، چشم پوشی از نامحرمان و ... اما اگر در طاعت خداوند صبر کنیم به مقام بالایی دست پیدا خواهیم کرد.
یادداشت از حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محمدرضا نورمحمدی، مدرس الهیات دانشگاه شهرکرد
انتهای پیام
